Divanü Lugati’t-Türk’te kızgınlık ifade eden kelimeler

Divanü Lugati‟t-Türk, Türklük biliminin en temel kaynaklarından biridir ve Türk kültürüyle ilgili birçok konuda önemli bilgiler içermektedir. İşte bu eserin bizlere sunduğu malzemelerden biri de bugüne kadar pek ele alınmayan kızgınlık ifadeleri, başka bir deyişle sövgülerdir. Şüphesiz kızgınlık ifadeleri, toplumların hayatlarını, yaşam tarzlarını ve eğilimlerini göstermesi bakımından ayrı bir mesele olarak ele alınmalıdır. Bu yazıda, Kâşgarlı Mahmud‟un sövgü bildiren sözcükler olarak kaydettiği dil malzemeleri üzerinde durulacak ve bu kelimeler hakkında bazı etimolojik düşüncelere yer verilecektir.

Expressions of anger in Diwan Lugat at-Turk

Diwan Lugat at-Turk is one of the basic sources of Turcology and this book has significant information on any issues related to the culture of Turks. One of these issues which unreviewed, is expressions of anger, in the other words cursing words. Expressions of anger, no doubt, the lifes of communities, lifestyles and trends showing us that must be addressed as a seperate issue. In this article, cursing words, indicating some etymological ideas about language materials will be provided, as recorded by Mahmud Kashgari.

PDF

___

AGAR M. Emin (1991). Ebu‟s-Suud Efendi‟ye Atfedilen Bir Baytar-name, İstanbul: Enderun Yayınları.
ARAT Reşit Rahmeti (1991). Kutadgu Bilig I,II,III, Ankara: TDK Yayınları.
ATALAY Besim (2006). Divanü Lugati‟t-Türk I-II-III-IV, Ankara: TDK Yayınları.
BATTAL Aptullah (1997). İbn-i Mühennā Lugati (İstanbul nüshasının Türkçe bölüğünün endeksidir), Ankara: TDK Yayınları.
CAFEROĞLU Ahmet (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Enderun Kitabevi.
CLAUSON Sir Gerard (1966). “Eski Türkçe Üzerine Üç Not”, Çev.: Ahmet Levendoğlu, TDAY Belleten, s.19-37.
CLAUSON Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkısh, Oxford: Oxford University Press.
ÇAĞBAYIR Yaşar (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı I-V, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
DEVELLİOĞLU Ferit (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
DOERFER Gerhard (1967). Türkısche und Mongolısche Elemente Im Neupersıschen Band III: Türkısche Elemente Im Neupersıschen (cim bis kāf), Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
ECKMANN Janos (2005). Çağatayca El Kitabı, Çev.: Günay Karaağaç, Ankara: Akçağ Yayınları.
EKER Süer (2009). “Divanü Lugati‟t-Türk ve İran Dillerinden Kopyalar Üzerine I”, International Journal of Central Asian Studies-Festschrift To Commemorate The 80th Anniversary of Prof.Dr.Talat Tekin‟s Birth (Editor in Chief : Choi Han-Woo), Volume 13, s. 233-284, Seoul.
ERBAY Fatih (2008). W. Radloff‟un “Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy” Adlı Eseri ve Eserde Geçen Çağatay Türkçesine Ait Kelimelerin İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.
ERDAL Marcel (1991). Old Turkic Word Formation: A Functional Approach To The Lexicon, Volume I-II, Otto Harrassowitz-Wiesbaden.
EREN Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
GÖKDAĞ Bilgehan Atsız (2007). “Kençekler ve Kençekçe”. Dil Araştırmaları, S.1/1, s. 97-108.
GRØNBECH K. (1942). Komanisches Wörterbuch-Türkischer Wortindex zu Codex Cumanicus, Kopenhagen: Einar Munksgaard.
GÜLENSOY Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II, Ankara: TDK Yayınları.
GÜLENSOY Tuncer (2008). “Divanu Lugati‟t-Türk‟ü Yeniden Okumak”, 2.Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Bilgi Şöleni Bildirileri-Kâşgarlı Mahmud ve Dönemi, s. 309-313.
GÜLSEVİN Gürer (1998). “Türk Dilinde koy- (_____ kod-) ve kuy- (_____ kud-) Üzerine”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, s. 51-57.
GÜNER Galip (2009). “Divanü Lugati‟t-Türk‟te Kençekler ve Bazı Kençekçe Kelimeler Üzerine Düşünceler” , Bilig, S. 48, s. 75-90.
HACIEMİNOĞLU Necmettin (2008). Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
KARAAĞAÇ Günay (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları. KAYA Ceval (1994). Uygurca Altun Yaruk, Ankara: TDK Yayınları.
MAHMŪD AL-KAŠİARĪ (1985). Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Luġat at-Turk), by Robert Dankoff in collaboration with James Kelly, Part III, Harvard: Harvard University Office of the University Publisher.
MUHAMMAD MAHDĪ XAN (1960). SANGLAX: A Persian Guide to the Turkish Language, Facsimile Text with an Introduction and Indices by Sir Gerard Clauson, London.
NADELYAEV V.M., NASİLOV D.M., TENİŞEV E.R. ve ŞÇERBAK A.M. (1969). Drevnetyurskiy Slovar‟, Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.
NALBANT Mehmet Vefa (2008). Divanü Lugati‟t-Türk Grameri I-İsim, İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
NECİPOVİÇ Emir Necip (1995). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, Çev.: İklil Kurban, Ankara: TDK Yayınları.
ÖNER Mustafa (2006). “Türkçede İsimden Fiil Yapımı Üzerine Notlar”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c.3, S.1, s. 60-76.
ÖZYETGİN Melek (2001). Ebu Hayyan-Kitābu‟l-İdrāk li Lisāni‟l-Etrāk Fiil: Tarihi-Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi, Ankara: KÖKSAV Yayınları.
RÄSÄNEN Martti (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen I, Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugrıcae XVII.
RÄSÄNEN Martti (1971). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen II-Wortregister, Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugrıcae XVII.
SĀMĪ Şemseddin (2004). Kāmūs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
SERTKAYA Osman Fikri (2009). “Divanü Lugati‟t-Türk‟te Geçen Her Kelime Türkçe Kökenli midir? Veya Kâşgarlı Mahmud‟un Divanü Lugati‟t-Türk‟ünde Yabancı Dillerden Kelimeler”, Dil Araştırmaları, S.5, s. 9-38.
SEVORTYAN E.V. (1997). Etimologiçeskiy Slovar‟ Tyurkskih Yazıkov: Obşetyurkskiye i Mejtyurkskiye Leksiçeskiye Osnovı na Bukvı “K”, “Қ”, Red.: G. F. Blagova, Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk,.
TANIKLARIYLA TARAMA SÖZLÜĞÜ I-VIII (2009). Ankara: TDK Yayınları.
TEKİN Talat (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Türk Dilleri Araştırmaları:13, Ankara: Simurg Yayınevi.
TEKİN Talat, ÖLMEZ Mehmet, CEYLAN Emine, ÖLMEZ Zuhal ve EKER Süer (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük, Türk Dilleri Araştırmaları: 18, Ankara: Simurg Yayınevi.
TEKİN Talat (2003), “Further Evidence For Zetacism and Sigmatism”, (Haz.:Emine Yılmaz-Nurettin Demir), Talat Tekin Makaleler 1:Altayistik, Ankara: Grafiker Yayınları, s.44-55.
TÜRKÇE SÖZLÜK (2005). Ankara: TDK Yayınları.
TÜRKİYEDE HALK AĞZINDAN DERLEME SÖZLÜĞÜ I-VI (2009). Ankara: TDK Yayınları.
YUDAHİN K. (1998). Kırgız Sözlüğü I-II, Çev.: Abdullah Taymas, Ankara: TDK Yayınları.