Divan Şiirinde ölüm karşısında Âşıkların istekleri

İnsanoğlunun kendisinden kaçışının mümkün olmadığı bir gerçek olarak karşısında duran ölüm, her hâliyle insanların zihinlerini sürekli meşgul etmiştir. Ölüm, divan şiirinde sevgiliyle birlikte aşk teminin şahsında şekillendiği âşık için de er veya geç tadılacak bir gerçek olarak karşısında durur. Ayrıca âşık için ölüm, sahip olduğu aşkın, kendine yaşattığı ıstıraplardan kurtuluşun bir vesilesi ve hayattaki varlık sebebi olan sevgiliye feda edilecek en kıymetli servettir. İster ıstıraplardan kurtulmak için olsun isterse de aşkı uğruna feda edilmek için olsun, âşıkların ölüm karşısında çevresindekilerden veya sevgilisinden birtakım istekleri vardır. Bu çalışmada divan şiirinde âşıkların ölüm karşısındaki istekleri, çeşitli şairlerin şiirlerinden örneklerle açıklanmaya çalışılacaktır.

Request of lovers in relation to death in ottoman poetry

Any form of death which is not possible fact to be escaped for humankind has constantly occupied people's minds. Death is the real that lover could eventually experience with his lover in Ottoman Poetry. Also death that could be sacrificed to the lover and a reason of liberation from suffering of love itself is the most precious asset for the lover. Lovers have some demands for either getting rid of pain or being sacrificed for the sake of love from people around them. In this study, requests of lovers in relation to death will be explained by examples in the poems of variety poets.

PDF

___

AKYÜZ, Kenan, Süheyl Beken, Sedit Yüksel ve Müjgân Cunbur, Fuzûlî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
ALTUN, Kudret, Gelibolulu Mustafa Âlî ve Dîvânı, İstanbul Üniv. SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1989.
AMBROS, Edith, Candid penstrokes: The lyrics of Me’âlî an Ottoman poet of the 16th century, Berlin 1982, (http://groups.yahoo.com/group /metinbankasi, Dec. 29.2004 versiyonu).
AVŞAR, Ziya, Revânî Divanı, Kültür Turizm ve Bakanlığı Yayınları, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFF7BA884A184682F116CE81A0400AFB7B, (ET:12.06.2010)
AYDEMİR, Yaşar, Behiştî Dîvânı, MEB Yayınları, Ankara 2000.
BATİSLAM, Hanife Dilek, “Divan Şiirinde Aşık, Sevgili, Rakip Üçlüsü ve Ölüm” Folklor/Edebiyat, Ankara, 2003, C.IX, S.34, s.186-199.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet- TANYERİ M. Ali, Hayretî, Dîvanı, (http://groups.yahoo.com/group/metinbankasi, Dec. 31.2004 versiyonu).
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, Helâkî Dîvânı, (http://groups.yahoo.com/ group/metinbankasi, Feb. 20.2008 versiyonu).
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet-TANYERİ M. Ali, Zâtî Divanı, İstanbul Üniv., Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul 1987.
GÖKALP, Halûk, Fasîhî Divanı, İnceleme-Metin, Çukurova Üniv. SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana 2001.
GÜRGENDERELİ, Müberra, Hasan Ziyâî, Hayatı-Eserleri-Sanatı ve Divanı (İnceleme-Metin), Kültür Bak. Yay., Ankara 2002.
HARMANCI, Mahmut Esat, Süheylî Dîvânı, (http://groups.yahoo.com/ group/ metinbankasi, Oct. 12.2007 versiyonu).
HİCRÎ, Gazeliyyât, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 377/2. İSEN, Mustafa, Usûlî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara 1990.
İSEN, Mustafa, Acıyı Bal Eylemek (Türk Edebiyatında Mersiye), Akçağ Yayınevi, Ankara 1994.
KARAHAN, Abdulkadir, Figânî ve Divânçesi, İstanbul 1966. (http://groups.yahoo.com/group/metinbankasi, Dec. 31.2004 versiyonu).
KAYA, Doğan, “Türk Halk ġiirinde Ölüm Sonrası Dilekler”, Millî Folklor, III (21), Bahar l994, s. 57-63.
KAZAN, Şevkiye, “Hamîdî-zâde Celîlî ve Gazelleri” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall 2007.
KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF63F3FD91FC2A1E7D47A337D504B23756, (ET:15.06.2010)
KOÇ, ACAR Gülmedine, Hafîd Dîvanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), Cumhuriyet Üniv. SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2006.
KARAKÖSE, Saadet, Nev’izade Atâyi Divanı, Kısmî tahlil-Metin, İnönü Üniv., SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
KURNAZ, Cemal, TATCI Mustafa Tatcı Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı, MEB Yayınları, Ankara 2001.
KÜÇÜK, Sabahattin, Bâkî Divanı, Kültür ve Turizm Bak. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFF7BA884A184682F1832C1ED368FA0768, (ET:10.06.2010).
MACİT, Muhsin, Nedîm Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
MENGİ, Mine, Mesihî Dîvânı, (http://groups.yahoo.com/group/ metinbankasi, Jul. 24.2004 versiyonu).
NĠHÂNÎ, Gazeliyât. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. 06 Mil Yz FB 260/2.
ONAY, A. Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı (Hzl. Cemal Kurnaz). Akçağ Yayınları, Ankara 2000.
ÖZYILDIRIM, Ali Emre, Hamdullah Hamdi Divanı’nın Tenkidli Metni, Ankara Üniv. SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1995.
PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
POYRAZ, Yakup, Seyyid Mehmed Efendi (Hâkim), Yaşamı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metin), 19 Mayıs Üniv. SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun 2008.
SELVİ, Muhammed, Ümîdî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı, Afyon Kocatepe Üniv. SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon 2008.
SEVİNÇ, İbrahim, Pervane Beg: Mecmû’atü’n-Nezâir (1b-29b), Marmara Üniv.
Türkiyat Araştırmaları Enst., Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2001.
TARLAN, Ali Nihat, Ahmet Paşa Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1992.
TARLAN, Ali Nihat, Hayâlî Divanı. MEB Yayınları, Ankara 1992.
TARLAN, Ali Nihat, Necâtî Beg Divanı, MEB Yayınları, Ankara 1992.
TULUM, Mertol-TANYERİ, M. Ali, Nev’î-Dîvân (Tenkitli Basım), İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Yayınları. (http://groups.yahoo.com/group/metinbankasi, Jul. 22.2004 versiyonu).
TÜRKOĞLU, KÖSE Hayriye, XVI. Yüzyıl Dîvân Şâiri Hüdâyî Hayatı-Eserleri, Edebî
Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni, Gazi Üniv. SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Dergah Yayınları, İstanbul 1996.
YAKAR, Halil İbrahim, Gelibolulu Sun’î Dîvânı ve Tahlili, İstanbul Üniv., SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2002. YENİTERZİ, Emine, “Divan ġiirinde Ölüme Dair Bazı Hususlar”, Selçuk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Konya, 1999, Sayı 5, s. 115-139.
YILDIRIM, Ali, İshâk Çelebi (Hayatı Eserleri, Edebi Kişiliği ve Divanının Edisyon Kritiği). Fırat Üniv. SBE, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 1991.
ZÜLFE, Ömer, On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri, Ankara 2006. (http://groups.yahoo.com/group/metinbankasi, Jul. 22. 2004 versiyonu)