DİVAN ŞİİRİNDE HÂRÛT İLE MÂRÛT

Divan şiirinin kaynaklarından en önemlisi Kur'an-ı Kerim'dir. Kur'an-ı Kerim'de geçen kıssa ve ayetler divan şiirine anlam, meal, telmih ve iktibas olarak konu olmuş, bunların etrafında renkli hayaller yaratılmıştır. Söz konusu kıssalardan biri de Hârût ile Mârût kıssasıdır. Hârût ile Mârût, büyücülükleri dolayısıyla divan şiirine yansıyan iki melektir. Kur'an'da ikisi hakkında melek olmaları ve insanlara büyüyü öğretmeleri dışında ayrıntılı bilgi bulunmamakta; ancak İsrailiyât kaynaklarında Hârût ile Mârût hikayesi geniş olarak anlatılmaktadır. Divan şairleri, İsrailiyat kaynaklarında geçen hikayeyi temel alarak sevgilinin güzellik unsurları arasında türlü ilgiler kurmuşlar, bazen de kendilerini Hârût'a, şiirlerini de büyüye benzeterek sanatlarıyla övünmüşlerdir. Tespit edebildiğimiz beyitlerin tümünde divan şairleri yalnızca İsrailiyât kaynaklarındaki hikayeden faydalanmışlar, Kur'an-ı Kerim'de geçen Hârût ile Mârût hakkındaki ayeti şiirlerinde kullanmamışlardır. Bu makalede Hârût ile Mârût kıssası üzerinde kısaca durulacak, ardından kıssanın divan şiirinde nasıl kullanıldığı incelenecektir. Amacımız, temelde büyücülükle ilgili olan Hârût ile Mârût kıssasının konu olduğu beyit ve bendleri inceleyerek divan şairinin bu basit hikayeden yola çıkıp ne kadar çeşitli, renkli ve ilginç hayaller kurabildiğini ortaya çıkarmak; divan şiirinin hayal dünyasına Hârût ile Mârût kapısından da girebilmektir. Yöntem olarak; Kur'an-ı Kerim, Tevrat, çeşitli ansiklopediler ve tefsir kitapları incelenerek Hârût ile Mârût hikayesi hakkında bilgi toplanmış, makalenin başında hikaye hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Bunun ardından farklı yüzyıllara ait olan yüz altmış dokuz divan taranmış, hikaye ile ilgili beyitler fişlenmiş, bulunan beyitler konularına göre sınıflandırılmış ve açıklanmaya çalışılmıştır

IN THE DİVAN POETRY HÂRÛT AND MÂRÛT

Holy Quran is the most important source of Ottoman poetry. In the Ottoman poetry, there are a lot of subject about the Holy Quran. One of them is the story of Harut and Marut. Harut and Marut are two angels according to Holy Quran; but they are taught to people details of magic. These angels are reflected about witchraft in the Divan poetry; because the story is described as a large source of the Jewish religion. Couplets which interest about witchcraft are based on the story of Harut and Marut. Divan poets created colorful dreams around the story. In context of the story, poets are interested in source of beauty elements of the beloved and pride of poet (fahriye-i şâirane). Sometimes they think themselves as Harut or Marut; so, they were proud of their poems, because they wrote poems by imitation of the magic arts. All of the verses of poets that we can detect only have benefited from the story in Judaism sources. Poets didn't have benefited from the story of Holy Quran; because it isn't suitable for colorful dreams in poems. This article will focus on the story of Harut and Marut shortly, then will examine how it is used in the verses of the Divan poetry. Our goal is basically understand how was used story of Harut and Marut by Divan poets. How they can created colorful and interesting dreams from the simple story of Harut and Marut in Divan poetry? We want to answer this question. And, we want to enter to imagination of Divan poetry from the gate of Harut and Marut's story. The method is that: Firstly we collected information about the story of Harut and Marut from Holy Quran, Torah, articles, commentary books and the various encylopedias. Secondly, we scanned a hundred and sixty nine Divans and collected about two hundreds verses about the story. After that, we categorized and explained these verses. Finally, according to discoveries, we interpreted these verses in conclusion. Harut and Marut names are always mantioned together with magic in the Divan poetry. Because, according to Surat al-Baqara 102 Harut and Marut are two angles and they taught magic to the people in Babylon. Generally, the story of Harut and Marut's elements are used in the context of the beloved in the Divan poetry. Eye, chin, hair, beauty spot, fluff, eyelashes elements sometimes like magic or magician, sometimes they are charming. Chin generally like Babylon. İn the Babylon, there is a big hole and Harut and Marut are in this hole upside down. Like this, on the beloved's chin, there is a small hole. There is a beauty spot on the beloved's chin's hole. It is like Harut; because both of them are in the hole. Hair is sometimes like Harut; because it is upside down on the head. Sometimes it is like Harut's rope. Eye is a magic master and it teaches magic to Harut and Marut in the hole of Babylon. So, it is more succesful than Harut and Marut about magic. In fact, people learned magic from Harut and Marut according to Holy Quran; but Harut and Marut learned magic from beloved's eyes according to Divan poets. Eyelashes are magic pens. When people see the beloved's chin, their hearts fall in chin like Harut; so, they fall in love. Sometimes, poets are think themselves like Harut or Marut. So, they can teach magic to Harut and Marut. They are magician of words. Their poetries affects not only the people but also witches. They can magic to people by poem. Slightly, some verses about Harut and Marut story are without using any art or dreams. It seems that the poets took the story of Harut and Marut as a template. Dreams have established according to this pattern. Examples: ''I am a magician. So, I can hang to Harut on my hair by trick.'' (Hayrî; G, 187/2) ''Harut! Don't claim about magic against beloved's eye. Beware! Because she can cancel your magic by glance.'' (Lebîb; Trh, 41/27) ''How can people endure to your glance? If Harut's magic see your eyes it will be a bewitched.'' (Lebîb; G, 31/3) ''Your glance ise a witch of Babylon; but your black eyes are a gazelle of Hoten.'' (Muvakkitzâde Muhammed Pertev; G, XCIII/1) ''Is your eyes are a magic of Babylon, is a drunk Turkish, is a witch or is a country of unbeliever?'' (Nâtıkî; 101/4) ''Harut and Marut hanged to hole of Babylon because of your eyes's magic.'' (Nesîmî; G, 113/3) ''Beloved's witch eyes are teaching magic to mischief-maker Harut in the hole of Babylon.'' (Ahmed Paşa - Pala, 2011; s. 194) In conclusion; the story of Harut and Marut is to be taken from Judaism sources in Divan poetry. This story about magic and magician; so, verses which about Harut and Marut are generally about magic or magicians. Babylon is always magic and magicians' city in Divan poetry. Harut and Marut are often magicians but rarely angels in poems. The story is very basic; but Divan poets can use it with colorful and interesting dreams in a lot of verses. This is shows that their succesful about poem.

PDF

___

AÇIL, Berat; Sırrı Râhile Hanım ve Divanı, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, 2005
AKARSU, Kâmil; Za'ifi Divanı Metin Tahlil ve Sistematik Endeks, (Yayınlanmamış) Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Ayten Akmandor, Ankara, 1989
AKDEMİR, Yaşar; Ravzî Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10603,metinpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
AKDOĞAN, Yaşar; Ahmedî Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
AKKUŞ, Metin; Nef'î Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1993
AKSOY, Fatma Yaşar; 'Ayntâblı 'Âynî Efendi Dîvân, (Hayatı, Eserleri, Türkçe Dîvân, Farsça Dîvânçe ve Sâkî-nâme (Tenkidli) Metni), (Yayınlanmamış) Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Cihan Okuyucu, Kayseri, 1997
AKTAŞ, Ali; Yetîm Dîvânı (İnceleme-Metin), (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Cem Dilçin, Ankara, 1996
ALICI, Lütfi; Azmizâde Mustafa Haletî Divânı I, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Ümit Tokatlı (Yrd. Doç.), TC Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, Kayseri, 1992
ALTUN, Kudret; Gelibolulu Mustafa Ali ve Divanı, (Yayınlanmamış) Doktora Tezi, Tezi Yöneten: Ali Alparslan, İstanbul, 1989
ARI, Ahmet; Sâkıb Dede ve Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10646,sakibdededivanimetinpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
ATEŞ, Süleyman; Yüce Kurân'ın Çağdaş Tefsiri, 1. Cild, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1988
AYAN, Hüseyin; Nesîmî Dîvanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1990
AYDEMİR, Yaşar; ÇELTİK, Halil; Meşhurî Divanı (Tenkitli Metin), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78385/meshuri-divani.html (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
BAYAK, Cemal; Sehâbî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10648,metinpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
BEKTAŞ, Ekrem; Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10630,muvakkitzade-pertevpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
BİLMEN, Ömer Nasuhi; Kur'ân-ı Kerim'in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri, Akçağ Yayınları, 1. Cilt, Ankara, 1991
CEYLAN, Ömür; Âsaf (Dâmâd Mahmûd Celâleddin Paşa) Hayatı Edebî Kişiliği ve Dîvânı'nın Transkripsiyonlu Metni, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Kaşif Yılmaz, Edirne 1994
ÇABUKEL (DEMİRKOL), Hatice; Divan-ı Nüzhet İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Lütfi Alıcı, Kahramanmaraş, 2003
ÇALIK TAÇALAN, Nebahat; Tayyâr (Mahmud) Paşa Hayatı Edebî Şahsiyeti Eserleri ve Divanı'nın Tenkidli Metni, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Kâşif Yılmaz, Edirne, 1998
ÇATIKKAŞ, Atâ; Şiirimizin Beyitler ve Mısralar Sözlüğü, 1. Cilt, Sütun Yayınları, istanbul, 2008
ÇATIKKAŞ, Atâ; Şiirimizin Beyitler ve Mısralar Sözlüğü, 2. Cilt, Sütun Yayınları, istanbul, 2008
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet; Amrî Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1979
DEMİRCİ, Kürşat; ''Hârût ve Mârût'' maddesi (s. 262-264), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 16, İstanbul, 1997
DİKMEN, Hamit; Seyyid Vehbi ve Divanının Karşılaştırmalı Metni, Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Hasibe Mazıoğlu, Ankara, 1991
DOĞAN, Muhammet Nur; Lale Devri Şairi Şeyhülislam Esad ve Divanı, M.E.B. Yayınları, 1997.
EFLATUN, Muvaffak; Feyzî-i Kefevî Dîvânı: Tahlil-Metin, Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Ahmet Mermer: Ankara, 2003
EREN, Abdullah; Çankırılı İbrahim Hurrem Dîvânı, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Ahmet Hilmi İmamoğlu, Trabzon, 1999
EREN, Abdullah, Mehmed Sıdkî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10625,mehmedsidki-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
ERGİN, Muharrem; Kadı Burhaneddin Divanı, İstanbul, 1981
EROĞLU, Süleyman; Sadîk Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Coşkun Ak, Bursa, 1998
EYDURAN, Aysun; Klâsik Türk Edebiyatında Bir Güzellik Unsuru Olarak Hâl/Şâme, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer 2010, p. 177-207, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies/.1511, Ankara, Turkey Fahruddin er-Râzî; Tefsîr-i Kebîr, 3. Cilt, Tercüme: Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, Sadık Doğru, Akçağ Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1988 Fuzûlî Dîvânı; Hazırlayanlar: Kenan Akyüz, Sedit Yüksel, Süheyl Beken, Müjgan Cunbur, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997
GÖKALP, Halûk; Faîhî Divanı (İnceleme-Metin), (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: İ. Çetin Derdiyok, Adana, 2001
GÜRGENDERELİ, Müberra; Hasan Ziyâ'î Hayatı-Eserleri-Snatı ve Divanı (İnceleme-Metin), TC Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2002
HAMAMİ, Erdal; Râmî Divanı, TC Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2001
HANÇERLİOĞLU, Filiz; Âşık Çelebi Divanı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Tez Danışmanı: Cemal Kurnaz, Ankara, 1988
HARMANCI, Esat; Süheylî Divan, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78401/suheyli-divani.html, (Erişim Tarihi: 29/04/2015) Hazrat-ü Mevlânâ eş-Şeyh Mahmud en-Nakşibendî el-Müceddidî el-Hâlidî el-Ûfî; Rûhu'l-Furkân Tefsiri, Ahıska Yayınevi, Cild 1, 5. Baskı, İstanbul, 2013
HORATA, Osman; Esrar Dede Hayatı-Eserleri Şiir Dünyası ve Divanı, TC Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1998 İbn Kesîr; Hadislerle Kur'an-ı Kerîm Tefsiri, Çağrı Yayınları, 2. Cilt, Çevirenler: Bekir Karlığa, Bedrettin Çetiner, İstanbul, 1984 İmam Taberi; Taberi Tefsiri, İhtisar ve Tahkik: Muhammed Ali es-Sâbûnî, Salih Ahmed Rıza, Tercüme: Mehmet Keskin, Milli Gazete, Ümit Yayıncılık, 1. Cilt, İstanbul, 1995
İPEKTEN, Halûk; Nâ'ilî-i Kadîm Dîvânı (Edisyon Kritik), İstanbul, 1970 İslam Ansiklopedisi ''Harut ve Marut'' maddesi (yazarı yok), 5/1. Cilt, M.E.B. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, 1997
KAHRAMAN, Asiye; İshak-zâde Zuhûrî Dîvâni İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Semra Tunç, Konya 2002 KALKIŞIM, Muhsin; Şeyh Gâlip Dîvânı, http://e.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10654,metinpdf.pdf?0"(Erişim Tarihi: 29/04/2015)
KARAAĞAÇ, Günay; Lutfî Divanı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yayınları, Ankara, 1997
KARAALİOĞLU, Seyit Kemal; Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1. Basım, 1969
KARAKAŞ, Zehra; Dîvânçe-i Kesbî Transkripsiyonlu Metin Sözlük - İndeks, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Cevdet Dadaş, Kütahya, 2000
KARAMAN, Ahmet; Nâmî'nin Hüsn-i Mecâzî Adlı Divanı, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Hikmet Feridun Güven, Afyon, 2000
KARAMAN, Hayreddin; ÇAĞRICI, Mustafa; DÖNMEZ, İbrahim Kafi; GÜMÜŞ, Sadreddin; Kur'an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, 1. Cilt, D.İ.B. Yayınları, Ankara, 2006 Konyalı Mehmed Vehbi; Hülâsat'ül Beyân, Üçdal Neşriyat, 1. Cilt, 4. Baskı, İstanbul, t.y.
KUTLAR; Fatma Sabiha; Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10592,arpaeminizade-samipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
LEVEND, Agah Sırrı; Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun Kitabevi, 4. Basım, İstanbul, 1984
MACİT, Muhsin; Nedîm Divânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10635,nedimdivanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
MENGİ, Mine; Mesihi Divanı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1. Baskı, 1995
ONAY, Ahmet Talat; Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Hazırlayan: Cemal Kurnaz, Ankara, 1992
ONAY, Ahmet Talat; Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Akçağ Yayınları, hazırlayan: Cemal Kurnaz, 4. Baskı, t.y.
ÖZDİNGİŞ, Vicdan; Sabîh Hayatı Eserleri Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Doktora Tezi, I. Cilt, Tez Danışmanı: Gönül Ayan, Konya, 1998
ÖZER, Sait; Nâtıkî Dîvânı (Karşılaştırmalı Metin-İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Mehmet Arslan, Sivas, 2006
ÖZKAN, Şenay; 18. Yüzyıl Şairi Hafid'in Divanı'nın Transkripsiyonlu Karşılaştırmalı Metni, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Kaşif Yılmaz, Edirne, 2003
ÖZMEN, Mehmet; Ahmed-i Dâ'î Divanı (Metin-Gramer-Tıpkıbasım), 1. Cilt, TDK Yayınları, Ankara, 2001
ÖZYILDIRIM, Ali Emre; Hamdullah Hamdî Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10616,metinpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
ÖZYILMAZ, Halime; Üsküdarlı Sırrî Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği ve Dîvânı'nın Tenkitli Metni, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Mustafa Çıpan, Konya, 1995
PALA, İskender; Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, 20. Baskı, 2011 Sâbûnî; Safvetü't-Tefâsîr, 1. Cilt, Tercüme ve Tahric: Sadreddin Gümüş, Nedim Yılmaz, Ensar Neşriyat, 5. Basım, 2014
SAK, Vesile; Nâzım (İstanbullu) Hayatı Eserleri Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Gönül Ayan, Konya, 1994
SARAÇ, M. A. Yekta; Emrî ve Divanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Ali Alparslan, İstanbul, 1991
Seyyid Kutup, Fi Zılâli'l-Kur'ân, Hikmet Yayınevi, Cilt 1, İstanbul, 1991
ŞAHİN, Kürşat Şamil; Sevgilinin Güzellik Unsurlarından Saç ve Saçın Âşık Üzerindeki Etkisi, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer 2011, p. 1851-1867, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2246, Ankara, Turkey
ŞENER, Hasan; Hayrî (Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Dîvânı'nın Tenkitli Metni), Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Zülfü Güler, Elazığ, 1999
TALAN DEMİRCİ, Jale; Kişverî Dîvânı, Doktora Tezi (İnceleme-Metin-İndeks), Tez Danışmanı: Mustafa Canpolat, Ankara, 1994
TANYILDIZ, Ahmet; Sevgilide Güzellik Unsuru Olarak Saç, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/2 Winter 2009, p. 943-960, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10 HYPERLINK "http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.657".7827/TurkishStudies.657, Ankara, Turkey
TARLAN, Ali Nihad; Hayâlî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1992
TARLAN, Ali Nihad; Necâti Beg Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1992
TARLAN, Ali Nihat; Zati Divanı (Cilt: 1,2,3), Hazırlayanlar: A. N. Tarlan, M. Çavuşoğlu, M. A. Tanyeri, İstanbul Üniversiyesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1968
TAŞ, Hakan; Vahyî Divanı ve İncelenmesi http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10659,metinpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
TATCI, Mustafa; Yûnus Emre Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10663,metinpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
TAVUKÇU, Orhan Kemâl; Dede Ömer Rûşenî Hayatı-Eserleri-Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkitli Metni, http://ekitap.kulturturiz.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer-rusenipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
TOPARLI, Recep; Harezmli Hâfız'ın Divanı, TDK Yayınları, Ankara, 1998
TUĞLUK, İbrahim Halil; Lâ-mekânî Şeyh Hüseyin Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı'nın Tenkitli Metni, (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Cemal Kurnaz, Ankara, 2001 ÜST, Sibel; Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78367/edirneli-nazmi-divani.html (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
YAĞCI, Ömer Gökhan; Mehmed Şerif Efendi Divanı (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Muhittin Eliaçık, Kırıkkale, 2006
YAZIR, Elmalılı M. Hamdi; Hak Dini Kur'an Dili, Cilt 1, Zaman Kitap, İstanbul, t.y.
YEKBAŞ, Hakan; Hüdâyî-i Kadîm Dîvânı (Edisyon Kritik-Metin-İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Ahmet Ölmez, Sivas, 2005
YENİKALE, Ahmet; Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10648,metinpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 29/04/2015)
YILDIRIM, Ali; İshak Çelebi (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı'nın Edisyon Kritiği), (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Sabahattin Küçük, Elazığ, 1991
YILDIRIM, Celal; İlmin Işığında Asrın Kur'an Tefsiri, Cilt 1, Anadolu Yayınları, İstanbul, 1986
YORULMAZ, Hüseyin; Koca Râgıp Paşa Dîvânı (Araştırma ve Metin), Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Kemal Yavuz, İstanbul, 1989
YURTSEVER, Murat; İsmail Hakkî Dîvânı (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Mustafa Kara, Bursa, 1990