DİN EĞİTİMİNDE DÜŞÜNME BECERİLERİNİ GELİŞTİRMEK BAĞLAMINDA BİR KAVRAM DEĞERLENDİRMESİ: TAAKKUL

Kur’an’ın, insanın varlık şartlarından biri olan düşünme faaliyetiyle ilgili kullandığı terimlerden biri taakkul kavramıdır. Bu makalede odak kavram olarak seçilen taakkulun İslam öncesi kullanılan yaygın anlamı ile Kur’an’ın dönüştürdüğü mana karşılaştırılmıştır. Bu mukayese sonucunda görülür ki taakkul eyleminin neliği, nasıllığı, gerekçesi, amacı ve sonucunda elde edilmesi gereken sonuçları bakımından manası dönüşmüştür. Kavram daha önce ‘korunma ve olaylar arasında bağlantı kurma’ temel anlamlarına dayalı olarak somut olaylar ve sorunlar karşısında çözüm bulmaya yarayan başka bir deyişle somut bir faydayı ortaya çıkaran zekâ anlamında kullanılmaktaydı. Kur’an’ın anlam küresinde taakkul kavramı, “arkasında halis bir niyet olan, doğru bilgi elde etme ile doğru ahlaki tercihler yapabilmeyi sağlayan ve şehadetten hareketle gaybın bilgisine ulaştıran bir akıl yürütme eylemi” anlamına gelir. Dolayısıyla bu kavram, Kur’an’la akletmenin inanç ve ahlakla ilgili boyutunun varlığını öne çıkaran bir anlam içeriği kazanmıştır. Anılan çerçevede “Kur’an’ın taakkulün kavramsal dönüşümünü sağlarken gösterdiği yol haritası, eğitimciler olarak bizleri doğru düşünme yeterliliklerini kazanma ve kazandırma anlamında hangi ilkelere ulaştırmaktadır?”, sorusu düşünme becerilerini geliştirmek, değerlendirmek ve öneriler sunabilmek bakımından önem arz eder. Toplumun bireylerinin düşünen, sorgulayan, aklını gereği gibi kullanan insanlardan oluşabilmesi için öncelikle aklını kullanmaya ve o doğrultuda düşünmeye yüklenen anlam dünyasının dönüşmesi sağlanmalıdır. Bu nedenle bireylerin eğitim süreçlerinde akletme/aklını kullanma kavramına yüklenen anlamda bir dönüşümün yaşanması gerekir. Bu dönüşümün nasıl yapılacağının açık bir örneğini insanın hayatını anlamlandıran kitap olarak Kur’an’da taakkul kavramı bağlamında gözlemlemek mümkündür. Dolayısıyla Kur’an’ın bu konudaki rehberliğini, eğitim biliminin yöntemlerini kullanarak günümüz insanının zihin dünyasına taşıma ve uygulama sorumluluğu eğitimin ve büyük ölçüde din eğitimini planlayanların ve uygulayanların bilimsel sorumluluğu olmaktadır. Bu makalenin sınırlılığı çerçevesinde taakkul/akletme kavramı ile ilgili erişilebilen tespitlerin din eğitimi süreçlerine uygulanmasıyla ulaşılan ilkeler şu şekilde ifade edilebilir: 1. Bireye akletme/düşünme potansiyelini tanıtmak 2. Akletme eylemine yönlendirmek 3. Mantıksal düşünmenin temel ilkelerini öğretmek 4. Somut ve soyut bilgiler arasında bağ kurarak yeni bilgilere ulaşmaya rehberlik etmek 5. Bilgileri süzerek doğru bilgiye ulaşmak için eleştirel düşünmeye kapı açmak 6. ettirmek Akletmekteki/düşünmedeki halis niyetin önemini fark 7. Düşünmek ve düşündüğünü ifade edebilmek için kavram zenginliği kazandırmak 8. Doğru düşünmeyi/akletmeyi engelleyen unsurları tanıtmak.

A CONCEPT EVALUATION ON THE DEVELOPMENT OF THINKING SKILLS IN RELIGIOUS EDUCATION: TAAKKUL

One of the terms used by the Qur'an in the practice of thinking activity, which is one of human being's conditions of existence, is the concept of ‘taaqqul’. In this article, pre-Islamic common meaning of ‘taaqqul’ chosen as a master term has been compared with the meaning that the Qur'an converts. It is seen in the result of this comparison that the meaning of taakkul has been transformed in terms of what it is, how it is, its purpose and the consequences that should be acquired. The concept was formerly used in the sense of intelligence, which bases on its original meanings that is ‘prevention and connection among events’, providing a solution to concrete problems, in other words revealing a tangible benefit. The concept of taaqqul in the Quran means a reasoning act with a pure intention. The reasoning act enables the right moral preferences for obtaining correct knowledge and reaches the unseen (gayb) knowledge with thinking about the visible one. Therefore, the Quran has added a meaning to this concept containing faith and morality. What kind of principles does the Qur'an indicate with transforming the meaning of this concept to the educators in terms of gaining and acquiring the rigth thinking competences? In this context, this question is important for developing, evaluating right thinking skills and offering suggestions. First of all, the meaning of this concept must be transformed in the people’s mind for a society by induvaduals who think, inquire and rightly use their minds. For this reason, there has to be a change at the reasoning and thinking in the individual education process. It is possible to observe a clear example of how this transformation can be made in the context of the taaqqul in the Qur'an as a book that makes sense of human life. Therefore, teaching the guidance of the Quran related to the this topic is the scientific responsibility of those who plan and implement education and particularly religious education, using the methods of educational science. In the framework of the limitation of this article, the principles have been reached through the application of the findings related to taakkul for the processes of religious education can be expressed as follows: 1. To introduce the potential of taaqqul/reasoning/thinking. 2. To direct to the action of taaqqul. 3. To teach the fundamental principles of logical thinking. 4. To link concrete and abstract knowledge to guide a new knowledge. 5. To open the door to critical thinking to reach the right knowledge by filtering information. 6. To recognize the significance of the pure intention of reasoning and thinking. 7. To provide a concept richness for thinking and expressing what you think. 8. To train the elements that prevent right reasoning and thinking.

___

  • Abdülbaki, Muhammed Fuad (1986). El-Mu’cemul-Müfehres. Daru’l-Fikr. Beyrut.
  • Albayrak, Halis (1996). Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine-Kuran’ın Kur’an’la Tefsiri. Şule Yayınları. İstanbul.
  • Albayrak, Halis (1996). Kur’an’da İnsan Gayb İlişkisi. Şule Yayınları. İstanbul. Atay, Hüseyin (1968). Kur’an’da Bilgi Teorisi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. c. XVI. Ankara.
  • Atay, Hüseyin (1998). Soruşturma, İslamiyat (Şeriat dosyası). C. 1 sayı:4. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ankara.
  • Izutsu, Toshihiko (tarihsiz). Kur’an’da Allah ve İnsan. Çev. Süleyman Ateş. Yeni Ufuklar Neşriyat. İstanbul.
  • İkbal, Muhammed (tarihsiz). İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu. Çev. N.Ahmet Asrar. Birleşik Yayınevi. Ankara.
  • Kılıç, Recep (2015). Din ve Kültür İlişkisi Üzerine. Ötüken Yayınları. İstanbul.
  • Demir, Hilmi (1995). Kur’an’da Akıl Vahiy İlişkisi. Ankara Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
  • el-Cabirî, Muhammed Âbid (1997). Arap Aklının Oluşumu. çev. İbrahim Akbaba. İz Yayıncılık. İstanbul.
  • el-Ezherî, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed (1964). Tehzîbu’l-Luğa, Mısriyye Matbaası. Mısır.
  • el-Hûlî, Emin (1995). Kur’an Tefsirinde Yeni Bir Metod. Çev. Mevlüt Güngör. Bayrak Matbaaası. İstanbul.
  • El-Isfehânî, Ebu’l-Kasım er-Ragıb (1324). El-Müfredât Fî Garîbi’l-Kur’an. Matbaat-ı Meymene. Mısır.
  • Er-Râzî, Fahruddin (1990). Et-Tefs’iru’l- Kebir –Mefâtihu’l-Gayb. C. 6. Çev. Suat Yıldırım vd. Akçağ Yayınları. Ankara.
  • Es-Sâbûnî, Muhammed Ali (1993). Safvetu’t-Tefasîr (Tefsirlerin Özü). Çev. Sadeddin gümüş, Nedim Yılmaz. Ensar Neşriyat. İstanbul.
  • Ez-Zebîdî, Muhibbuddin Ebu’l-Feyz es-Seyyid Muhammed el-Murtaza (1306). Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Matbaat-ı Hayriyye. Mısır.
  • Ez-Zemahşerî, Carullah Mahmud İbn Ömer (1996). Esasu’l-Belâğa. Mektebetü Lübnan. Lübnan.
  • Fersahoğlu, Yaşar (1996). Kur’an’da Zihin Eğitimi. Marifet Yayınları. İstanbul.
  • Güler, İlhami (1998). İman ve İnkârın Ahlaki ve Bilişsel(Kognitif)Temelleri. İslamiyat. S. 1.
  • Güneş, Firdevs (2012). Öğrencilerin Düşünme Becerilerini Geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi. XXXII.
  • Halil Bin Ahmed (1988). Kitabu’l-Ayn. Beyrut.
  • Kesgin, Ahmet (2016). Endüstriyel Siyaset ve Ahlak. Otorite. Antalya.
  • Öner, Necati (1995). Felsefe Yolunda Düşünceler. Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi. İstanbul.
  • Özsoy, Ömer, İlhami Güler (1998). Konularına Göre Kur’an. Fecr Yayınları. Ankara.
  • Saka, Şevki (1997). Yabancılaşma Karşısında Kur’an. İrşad Kitaplığı. Ankara.
  • Serinsu, Ahmet Nedim (1996) Kur’an Nedir?. Şule Yayınları. İstanbul.