BİR NEBEVÎ GELENEK OLARAK MÜNACÂT VE EBU’L-HASAN HARAKÂNÎ’NİN YENİ BULUNAN BİR MÜNACÂTI

İnsanlığın serüveni ile peygamberler tarihi arasında yakın bir ilişki vardır. Peygamberler vahyin insanlara ulaştırılması ve dünyada tatbik usulünün talimi ile görevlendirilmişlerdir. Peygamberlerin şeriatları bazı konularda farklılaşsa da tevhid, nübüvvet, adalet vb. konularda ortak unsurlar içermektedir. İnsanlığın farklı dönemlerinde Allah’ın dininin değişmeyen temel nitelikleri mevcuttur. Peygamberlerin de müşterek olarak uyguladıkları sünnetler vardır. Hz. Peygamber de bunların bir kısmını belirtmiş ve tasdik etmiştir. İnsanoğlu acizdir ve hata işlemeye müsaittir. Kulluğun özü olan dua, aciz ve fakir olan insanın kudreti sonsuz olan Rabbine sığınması ve hatalarının affı için iltica etmesidir. Münacâtlar ise, duanın daha geniş kapsamlı bir çeşididir. Genellikle Allah’ın çeşitli sıfatlarla methedilmesi ile başlayan münacâtlar, hata ve günahların itirafı buna mukabil Allah’ın rahmetinin genişliğinin ilanı ile devam etmekte ve neticede dua ile bitmektedir. Sıralama bazen değişmektedir. Peygamberler münacâtın en güzel örneklerini vermişler ve ümmetlerine de tavsiyede bulunmuşlardır. Âyet ve hadislerde peygamberlerin münacâtlarına yer verilmiştir. Münacâtta bulunmak, bu yönüyle tüm peygamberlerin uygulayageldiği müşterek bir sünnettir. Nebevî geleneğin bir devamı olarak Hz. Peygamber ve ümmeti de münacâtta bulunmuştur. Hadis kaynaklarında özellikle gece namazına kalktığında Hz. Peygamber’in samimi bir dille yapmış olduğu münacâtları dikkat çekmektedir. Sahâbîlere tavsiye niteliğinde rivayet edilen münacâtlara da rastlanılmaktadır. Hz. Peygamber’den sonraki dönemde de münacât geleneği devam etmiş; zamanla edebî bir türe dönüşmüştür. Arap, Fars ve Türk İslam Edebiyatlarında münacât önemli bir yer edinmiştir. Hz. Peygamber’in sünnetini tasavvuf düşüncesinin temeli olarak gören büyük sufi Ebu’l-Hasan Harakânî’niye atfedilen bazı münacâtlar vardır. Bu çalışmada, Hacı Bayram-ı Velî’nin de atıfta bulunduğu ve Harakânî’ye ait olduğunu belirttiği bir münacâta yer verilecektir. Nebevî geleneğin bir devamı olarak bu münacâtın tahlili de yapılacaktır.

INVOCATIONS (MUNACÂT), AS A PROPHET'S TRADITION AND THE ABU’L-HASAN KHARAKANI’S NEW REVELANT INVOCATION (MUNACÂT)

There is a close relationship between man's adventure and the history of the prophets. The Prophets were charged with delivering the revelation to the people and applying it to the world. Although the sharia of the prophets differ in some respects, they contain common elements such as tawhid, prophecy, justice. There are unchanging essential qualities of God's religion in different periods of mankind. Prophets also have common practices (sunnah). The Prophet Mohammad has stated and affirmed some of them. Mankind is helpless and error-prone. The prayer, the essence of the soul, is the refuge of the incurable and the poor, the refuge of the Lord, whose infinite might, and his faults for forgiveness. The münacât (invocation) are a broader type of prayer. Generally, the confessions of mistakes and sins that begin with the manifestation of Allah in various adjectives continue with the declaration of the widening of the mercy of Allah, and eventually end with prayer. The order changes sometimes. The prophets gave the best examples of the invocations, and they have also been favored by believers. The invocations (münacât) of the prophets were included in verses and hadiths. It is common practice/sunnah that all prophets practice in this direction. As a continuation of the tradition of the prophets, The Prophet Mohammad and those who followed him begged Allah. In hadith sources, especially in his night prayers, The Prophet Mohammad 's sincere emotions in his invocations (münacât) attract attention. There are invocations that he has recommended to believers. After the Prophet Mohammad, the tradition of invocations (munacât) continued; over time it has transformed into a literary genre. Invocations (munacât) have an important place in the Arabic, Persian and Turkish Islamic Literatures. There are some invocations (münacât) attributed to the great sufi Abu'l-Hasan Harakani, who saw the Sunnah of the Prophet Muhammad as the basis of his Sufi thought. In this work, a (münacât) by Hacı Bayram-i Veli in Lemeât-ı Kudsî will be given. This münacât belongs to Harakâni and has never been involved in any source before. This münacât, which is a continuation of the tradition of the Prophet, will also be analyzed.

___

  • Abdürrezzâk, Ebûbekr İbnHemmâm es-San’ânî (h. 1403), el-Musannef, thk. Habîbu’r-Rahman el- A’zamî, el-Mektebu’l-İslamî, I-XI, Beyrut.
  • Akkuş, Metin (2007), Klasik Türk şiirinin Anlam Dünyası Edebî Türler ve Tarzlar, Fenomen Yayınları, Erzurum.
  • Ali b. Ebî Talib (1981), Hz. Ali Dîvanı, thk. ve trc. Müstakimzâde Sadettin Efendi, Ana Yayınevi, İstanbul.
  • Attar, Feridüddîn (2012), Tezkiretü’l-Evliya, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
  • Azamat, Nihat (1996), “Hacı Bayrâm-ı Velî”, DİA, İstanbul,.
  • Banarlı, Nihat Sami (2016), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB, 12. Baskı, Ankara.
  • Beyhakî, Ebûbekr Ahmed b. el-Huseyn (2003-A), es-Sünenu’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir el-Atâ, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, I-IV, Beyrut.
  • Beyhakî, Ebûbekr Ahmed b. el-Huseyn (2003-B), Şuabu’l-İman, thk. Abdu’l-Aliyy, Abdu’l- Humeyd Hâmid, Mektebetu’r-Rüşd, I-XIV, Beyrut.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail (h. 1422), Sahîh, thk. Muhammed Zuheyr b. Nasır en-Nasır, Dâr-u Tavkı’n-Necâh, I-IX.
  • Canım, Rıdvan (2012), Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
  • Çetin, Nihad M. (1973), Eski Arap Şiiri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • Mevlâna ile Şems-i Tebrîzî’ye Göre Ebu’l-Hasan-i Harakanî
  • Çiftçi, Hasan (2004), Şeyh Ebu’l-Hasan Harakânî, Nuru’l-Ulûm ve Münacâtı, Şehit Ebu’l-Hasan Harakânî Derneği Yayınları, Kars.
  • Çiftçi, Hasan (2005), “Mevlânâ ile Şems-i Tebrîzî’ye Göre Ebu’l-Hasan-i Harakânī”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara, S: 14, ss. 565-590.
  • Dilçin, Cem (1999), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
  • Ebu Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen, Muhammed Muhyiddîn Abdu’l-Humeyd, el- Mektebetu’l-Asriyye, I-IV, Beyrut.
  • el-Hânî, Abdülmecid b. Muhammed (2010), el-Hadâiku’l-Verdiyye fî Ecillâi’s-Saâdâti’n- Nakşibendiyye, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
  • İbrahim Erşahin (2012), “Şairin Dua Ufku Münacat ve Bu Şiirlerde Cenab-ı Allah’a Hitap Sözleri”, II. İslamî Türk Edebiyatı Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul.
  • Güzel, Abdurrahman, “Tekke Şiiri”, Türk Dili Dergisi ve Edebiyat Dergisi, Türk Şiiri Özel Sayısı – III, C: LVI, S: 445 - 450, Ocak-Haziran 1989, ss. 251-454.
  • Harakânî, Ebu’l-Hasan (1997), Nûru’l-Ulûm, hz. Şenol Kantarcı, Ebu’l-Hasan Harakâni Derneği Yayınları, Ankara.
  • Harputî, Abdullatif (2000), Tenkîhu’l-Kelam fî Akâidi’l-İslâm, çev. İbrahim Özdemir, Fikret Karaman, TDV, Elazığ.
  • Herevî, Hâce Abdullah (1940), Resâil-i Câmi’-i Hâce Abdullah-ı Ensârî, hz.Tâbende-i Günâbâdî, Tahran.
  • Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin (1994), Mecmeu’z-Zevâid, thk. Hüsamüddin el-Kudsî, Mektebetu’l-Kudsî, I-X, Kahire.
  • İbn Ebî Şeybe, Ebubekr (h. 1409), el-Musannef, thk. Kemal Yusuf el-hût, Mektebetu’r-Rüşd, I-VII, Riyad.
  • İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, Sünen, Dâruİhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, I-II.
  • Kartal, Alparslan (2015), “Ebu’l-Hasan Harakâni’nin Peygamber Tasavvuru”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 15.
  • Kartal, Alparslan (2016),“Lemaât-ı Kudsî”nin Hacı Bayram-ı Velî’ye Aidiyetinin Ayet ve Hadis Atıflarının Mukayesesi Yoluyla Tespiti”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sonbahar, Sayı 18, ss. 477-485.
  • Kartal, Alparslan (2017) “Ebu’l-Hasan Harakanî ile Hacı Bayram-ı Velî Arasındaki İlişki Ve Anadolu’nun İslamlaşmasına Katkıları”, II. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kalem Yayınları, Ankara, ss. 127-142.
  • Kerimbekova, Bayan (2014), “Hoca AhmetYesevî’nin Hikmetlerindeki Münacaat’ın Çağdaş Kazak Şiirine Yansımaları”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi Bildiriler Kitabı, Eskişehir, ss.509-515.
  • Koçin, Abdülhakim (2011), Türk Edebiyatında Münacât, TDV Yayınları, Ankara.
  • Kurnaz, Cemal (1992), Münâcât Antolojisi, TDV, Ankara.
  • Kurt, Hüseyin (2013), “Hâce Abdullah Ensârî’nin Tasavvuf Düşüncesi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 18, Sayı 29.
  • Levend, Agâh Sırrı (2008), Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, TTK, I-II, Ankara, 2016.
  • Levend, Agâh Sırrı Türk Edebiyatı Tarihi, TTK, Ankara.
  • Mâlik b. Enes el-Medenî (2004), Muvatta, thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî, Müessesetu Zâyed b. Sultan, I-VIII, B.A.E.
  • Mevlana, Celaleddin-i Rûmî (2015), Mesnevî, çev. Veled Çelebi, Doğan Kitap, I-VI, İstanbul.
  • Mevlana, Celaleddin-i Rûmî (2006), Mesnevî’den Seçmeler, hz. Yakup Çiçek, Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Konya.
  • Mutçalı, Serdar (1995), Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul.
  • Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîh, thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Dâruİhyai’t-Turâsi’l-Arabî, I-V, Beyrut.
  • Münacât-ı Musa b. İmrân, Nûr-u Osmaniye Küt., Num:4897/1.
  • Kasım-ı Ensarî (2007), “Abdullah-ı Ensarî'nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşü”, çev. Ali Güzelyüz, Şarkiyat Mecmuası, Sayı: IX, İstanbul.
  • Pala, İskender (1989), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • Pekolcay, Necla (1973), “İslamî Türk Edebiyatı’nda Tevhidler ve Münacâtlar II”, İslam Medeniyeti, Yıl:3, Sayı:33, ss. 23-25.
  • Pekolcay, Necla, (1973) “İslamî Türk Edebiyatı’nda Tevhidler ve Münacâtlar III”, İslam Medeniyeti, Yıl:3, Sayı:34, ,ss. 15-16.
  • Seyhan, Ahmet Emin (2014), “Ebu’l-Hasan El-Harakânî’nin Sünnet Anlayışı”, Hikmet Yurdu, Yıl: 7, C: 7, Sayı: 13, ss. 101 – 126.
  • Seyhan, Ahmet Emin (2013), “Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin Sünnete Bağlılığı ve Hadis Anlayışı”, JASSS, C:6 Sayı: 8,ss. 551-588.
  • Sinan Paşa Yusuf b. Hızır (h. 1304), Tazarruât-ı Sinan Paşa (Tazarrunâme), Matbaây-ı Ebu’z-Ziya, İstanbul.
  • es-Subkî, Ebu’n-Nasr Abdulvahhab b. Ali (1964-1976), Tabakâtu’ş-Şafi’iyyeti’l-Kübrâ, nşr. M. Muhammed et-Tanâhî-A. Muhammed el-Hulv, Kahire.
  • Taberânî, Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Kebîr, thk. Sa’d b. Abdillah el-Humeydî, I-IV.
  • Tirmizî, Muhammed b. İsa (1998), es-Sünen, thkBeşşarAvvad Maruf, Dâru’l-Garbi’l-İslamî, I-VI, Beyrut,.
  • Tosun, Necdet (2017), “Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Naz Makâmındaki Sözleri ve Tasavvufta Naz”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: IV, Ek Sayı: 1.
  • Uysal, Muhittin (2006), “Bazı Hadis Kıssaları Üzerine Mülâhazalar”, SÜİFD, sayı: 22, Konya.
  • Yıldız, Alim (2012), “İslami Türk Edebiyatında Münacat: Sultan Şairler Örneği”, II. İslamî Türk Edebiyatı Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul,.