Dilde sıfır birim ve sıfır biçimbirimin kullanımı

Dilde en az çaba ilkesi, gereksiz tekrarlardan kaçınma zorunluluğu, estetik kaygılar gibi nedenlerle iletişim sırasında kimi dil birimlerinin derin yapıda bırakıldığı görülür. Bunun sonucunda yüzey yapıda bazı boşluklar ortaya çıkar. Söz konusu boşlukları gösterirken sözcük / sözcük öbeği için sıfır birim (Ø), ek için de sıfır biçimbirim (-Ø) kullanılır. Yüzey yapıda herhangi bir işareti olmayan ancak dil denen dizge içinde var olduğu ve işlev üstlendiği kabul edilen dil birimlerini ifade eden sıfır birim / sıfır biçimbirim, söz konusu dil birimlerinin ortak göstergesidir. Dolayısıyla her sıfır birim / sıfır biçimbirimin gösterileni ve işlevi farklıdır. Dilde pek çok dil birimi, yüzey yapıda sıfır birim / sıfır biçimbirimle karşılanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, sıfır birim / sıfır biçimbirimin dildeki kullanım alanlarını saptamaktır.

Usage of zero unit and zero morpheme in language

Some language units are left in deep structure during communication due to least effort law in language, necessity of keeping away from unnecessary repetitions, aesthetical concerns etc. and consequently some spaces come up in surface structure. Zero unit (Ø) is used for words / phrases and zero morpheme (-Ø) is used for suffixes for the purpose of showing these spaces. Zero unit / zero morpheme express the language units which don’t have any indicators in surface structure but have a function in language system. They are common indicators of these language units. Accordingly the language units that are described by each zero unit / zero morpheme and their functions are different. Many language units are described by zero unit / zero morpheme in surface structure in language. The aim of this study is to determine the areas of usage of zero unit / zero morpheme in language.

PDF

___

ADALI Oya (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
DİZDAROĞLU Hikmet (1976). TümceBilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERGİN Muharrem (2002). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım.
GEMALMAZ Efrasiyap (1996). “STT‟nde İşaretsiz (/.Ø./) Görev Ögeleri Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 6, s.1-4.
KORKMAZ Zeynep (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yayınları.
ÖZMEN Mehmet (1996). “Bir Eksiltili Cümle Tipi Üzerine”, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Enstitü Dergisi, C. 4, S. 4, s. 71-82.
UZUN Nadir Engin (2006). Biçimbilim; Temel Kavramlar, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
ÜSTÜNOVA Kerime (2002a). “Eksilti ya da Sıfır Tekrar”, Dil Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 111-121.
ÜSTÜNOVA Kerime (2002b). Türkçede Yapı Kavramı ve Söz Dizimi İncelemeleri, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
ÜSTÜNOVA Kerime (2007). “Yalın Durum Karmaşası”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Dergisi, C.2, S.4, s. 736-748.
ÜSTÜNOVA Kerime (2008). Türkiye Türkçesi-Ad İşletimi (Biçim Bilgisi), İstanbul: Kesit Yayınları.
ÜSTÜNOVA Kerime (2010a). “İyelik Ekinin Varlığını Düşündüren Yapılar”, Dil Bilgisi Sorunları, İstanbul: Kesit Yayınları, s. 147-155.
ÜSTÜNOVA Kerime (2010b). “Özne Durumu”, Dil Bilgisi Sorunları, İstanbul: Kesit Yayınları, s. 163-171.
ÜSTÜNOVA Kerime (2010c). “Nesne Durumu”, Dil Bilgisi Sorunları, İstanbul: Kesit Yayınları, s. 173-180.
ÜSTÜNOVA Kerime (2010d). “Metin İncelemelerinde Eksilti-Eksiklik Ayrımı”, V. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Bilkent Üniversitesi-Sofya Devlet Üniversitesi-Kırcaali, s. 63-69. Örneklerin Alındığı Kaynaklar:
AKBAL Oktay (1973). İstinye Suları, İstanbul: Sander Yayınları.
AKBAL Oktay (1999). İlkyaz Devrimi, İstanbul: Can Yayınları.
AKBAL Oktay (2002). Tarzan Öldü, İstanbul: Can Yayınları.
AKBAL Oktay (2003). Aşksız İnsanlar, İstanbul: Can Yayınları.
ASENA Duygu (2006). Kahramanlar Hep Erkek, İstanbul: Doğan Kitap.
GÜNDÜZ Aka (1990). Dikmen Yıldızı, İstanbul: Toker Yayınları.
İLERİ Selim (2005). Bir Denizin Eteklerinde, İstanbul: Doğan Kitap.
SEPETÇİOĞLU M. Necati (1983). Güneşin Dört Köşesi, İstanbul: İrfan Yayınevi.