Hıtây Sefâretnâmesi ve Kanunnâme-i Çin ü Hıtây’da İpek Yolu İzlenimleri

Medeniyet tarihinin vazgeçilmez zengin kaynaklarından birisi de seyyahlar ve onların yazdığı seyahatnâmelerdir. Asya, Avrupa ve diğer coğrafyalar arasında önemli ticaret yollarından biri olan İpek Yolu, çeşitli nedenlerle yüzyıllar boyunca ilgi odağı olmuştur. Çin’e Batılı, Arap ve Türk nice tüccar ve seyyahlar seyahat etmiştir. Ünlü pek çok seyyahın yanı sıra bazı elçiler ile onların maiyeti İpek Yolu’ndaki serüvenleri yazmışlardır. Bu metinlerde o devrin Asya coğrafyası ile Çin hakkında detaylı bilgilere ulaşmak mümkündür. İşte onlardan ikisi farklı tarihlerde ve farklı amaçlarla Çin’e giden Türk seyyahlar ve onların yazdığı eserlerdir. Ali Ekber’in Kanunnâme-i Çin ü Hıtây veya Terceme-i Târîh-i Nevâdir-i Çîn Mâçîn adları ile bilinen eseri ile Timur’un oğlu Mirza Şahruh’un yanında bulunan Nakkaş Hoca Gıyâsüddin’in yazdığı kitabı Acâibü’l-Letâif diğer bilinen adıyla Hıtây Sefâretâmesi’dir. Oldukça ilginç ve o kadar da zevkli anlatıma sahip olan gezi kitaplarıdır.

The Silk Road Impressions in Hitây Sefâretnâmesi and Kanunnâme-i China u Hitây

One of the indispensable sources of the history of civilization is travelers and travel books which are written by theirs. Between Asia, Europe and other geographies, Silk Road, which has been one of the important trade ways, has been a focus of interest for many centuries for a variety of reasons. A great number of Western, Arab and Turkish merchants and travelers traveled to China. In addition to many travelers, some prophets with their servitors wrote their journeys in the Silk Road. In these texts, it is possible to achieve detailed information about China with Asia geography. Here are two of them, who went to China on different dates and for different purposes, are Turkish travelers and their writing texts. Ali Ekber' s Kânunnâme- i Çin ü Hıtay or Terceme-i Târîh- i Nevâdir- i Çin Maçin named text and Nakkaş Hoca Gıyasuddin’s, who is known as Timur’s son Mirza Şahruh’s side person, book of Acâibü’l-Letâif is also known as the Hıtay Sefaretâmesi. They are quite interesting and so enjoyable travel books.

PDF

___

Ali Ekber, Terceme-i Nevâdir-i Târîh-i Çîn Mâçîn, Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri Müt.9262.
BARTHOLD V.[asilij] V.[iladimiroviç], Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, (Hazırlayan: Hakkı Dursun YILDIZ), Ankara, 1990.
BEKİN Ahmet Rıza, İpek Yolu, Ankara, 1981.
BOZKURT Nebi, “İpek Yolu”, DİA, c.22, İstanbul, 2000.
Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi, çev. A. Sait Aykut,
Yapı Kredi Yayınları, c.I-II, İstanbul 2000.
GÖKALP Cevdet, Kaynaklara Göre Orta Asya’nın Önemli Ticari ve Askeri Yolları (M.S 552- 999), Ankara, 1973.
Hoca Gıyâseddin Nakkaş, Acâibü’l-Letâif, Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri Tarih 828.
Hoca Gıyâseddin Nakkaş, Acâibü’l-Letâif, Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri Tarih 827.
İNAYET Alimcan, “Divanü Lügâti‟t-Türk‟te Geçen -Çin ve Maçin- Adı Üzerine”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall 2007.
ÖZERDİM Muhaddere N., “Acaib‟ül-Letaif Hıtay Sefaretnamesi ile Çin Kaynakları Arasında İlgi”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, Ankara, 1945, Cilt 2, s.167-173.
ŞEŞEN Ramazan, (Hazırlayan), İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara, 1998.
SÜMER Faruk, Eski Türklerde Şehircilik, Ankara, 1994.
TOPRAK Adnan, Doğu-Batı Kültürel Etkileşiminde İpek Yolu (Başlangıçtan Göktürk Dönemi Sonuna Kadar), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.
YILDIZDAĞ Cengiz, VII-X. Yüzyıllarda İpek Yolu Ticaretinin Türk Tarihine Etkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2005.