Bir siyasetnâme olarak Ahlâk-ı Muhsinî

XVI. yüzyıl Kütahya’sındaki edebî muhitin en önemli âlim şairlerinden olan Firâkî Abdurrahman Çelebi’nin Şehzâde Bayezid’e sunulmak üzere İranlı Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’den tercüme ettiği Ahlâk-ı Muhsinî; Firâkî’nin en önemli ve kaynaklarda adı en çok zikredilen eseridir. Ahlâk-ı Muhsinî kırk bölümden oluşmaktadır ve her bölümde adalet, kahramanlık, cömertlik gibi vasıfları anlatan mensur bir ahlak kitabıdır. Eserin Anadolu coğrafyasında birçok tercümesi yapılmıştır. Firâkî’nin tercümesinin özelliği ise eserin Anadolu’daki ilk tercümesi olmasıdır. Hikâye ile öğretim metodunun benimsendiği eserde Doğu kaynaklı hikâyeler, menkıbeler ve peygamber kıssaları mevcuttur. Ahlâk-ı Muhsinî oluşturulduğu gelenek içerisinde ve daha sonra üzerinde yapılan çalışmalarda genel bir ahlak kitabı olarak algılanmıştır. Edebiyatımızdaki mevcut siyasetnâmeler incelendiğinde eserin muhtevasının genel bir ahlak kitabından ziyade siyasetnâme türüne yakınlığı söz konusudur. Bu makalede Ahlâk-ı Muhsinî’nin neden bir siyasetnâme olarak algılanması gerektiği ve bilinen siyasetnâmelerle olan benzerlikleri üzerinde durulmaktadır.

Ahlak-ı Mohsini as a “Siyasetname”

Ahlak-ı Mohsini, which Abdurrahman Celebi being one of the most eminent scientists-poets of 17th century Kütahya literal circle translated from Iranian Hosein Vaiz Kasifi to submit to Prince Bayezid is Firaki’s most important and most-attributed work. Ahlak-ı Mohsini is made up of 40 chapters. It is a prose moral book depicting characteristics such as justice, heroism, generosity in each chapter. The work has various translations in Anatolian geography. The feature of Firaqi’s translation is that it is the first translation in Anatolia. In the work in which the teaching method with the help of stories is adopted there are stories with oriental origin, epics and the tales of prophets. Ahlak-ı Mohsini is generally perceived as a moral book in the tradition it is composed and in the studies done on later. On studying the boks of politics in our literature, its content is more like a siyasetname rather than being a moral book. In this article, it is stressed why it should be perceived as a siyasetname and the similarities it has got with other books of politics.

PDF

___

ALTINPAY Hüseyin, “Hocazâde Abdülaziz Efendi Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi”,CBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi, Manisa (2008)
ATMACA Veli, “Hadisleri Bakımından Siyasetnâmeler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S:8 (2003), s.45-58.
AVÇİN Mehmet, Terceme-i Ahlak-ı Muhsini (İnceleme-Metin), DPÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya (2010)
DEĞER Murat, “XVII. Ve XIII. Yüzyıl Kaynaklarına Göre Kütahyalı Şairler”,DPÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi, Kütahya 2006.
ERSOY Ersen, “XVI. Yüzyıl Kaynaklarına Göre Kütahyalı Şairler ve Kütahya’da Edebî Muhit”,DPÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi, Kütahya 2004
GÜLER Kadir, Kütahya Yazıları, Kütahya 2004.
GÜLER Kadir, “Kütahyalı Firâkî ve Bilinmeyen Şiirleri”, Turkish Studies, 2010, s.1038-1066.
İMAMOĞLU M. Ragıp, İyilerin Ahlâkı, Ankara 1965.
İNALCIK Halil, “Kutadgu Bilig'de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Reşit Rahmeti Arat İçin, (1966), s. 259 -271.
KILIÇ Filiz, Şehzâde Bayezid, Şâhî Hayatı ve Divanı, Ankara 2000.
LEVEND Agâh Sırrı, “Siyâset-nâmeler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, Ankara (1962), s.168-183
LEVEND Agâh Sırrı, “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, Ankara (1963), s.96-115 Mehmed Ali Aynî, Türk Ahlâkçıları, İstanbul 1993.
PALA İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul 1998.
SUCU Nurgül, ''Eski Türk Edebiyatında Terceme Geleneği'', Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S:19 (2006), s.130.
ŞAHİNOĞLU M. Nazif, “Ahlâk-ı Muhsinî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.2 (1989), s.17.
TÜRKDOĞAN Melike Gökcan, “Siyasetnâmeler ve Bir Siyasetnâme Örneği Olarak Ahmedi‟nin İskendername‟si”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S:12 (2010), s.419-430
YÜKSEL Musa Şamil, “Timurlu Siyaset (Devlet) Teorisi‟nde Sultan”,Tarih Araştırmaları Dergisi, XXVIII/46(2009), s.231-247.