Kerim DEMİRCİ, Jeff MUHLBAUER, Clare COOK

Delile dayalılık bakımından Türkiye Türkçesi ile bazı Kızılderili dillerinde basit çekimli geçmiş zamanlar

Bu çalışma Türkiye Türkçesi ve bazı Kızılderili dilleri bağlamında ‘delile dayalılık’ terimini incelemektedir. Dilbilgisel bir sınıf olarak delile dayalılık, en geniş anlamıyla bazı dillerde, bir konuşucunun söylediği sözün kaynağını geçmiş zaman gösteren biçimbirimsel yapılarla dinleyiciye aktarması demektir. Anlatılanı ‘doğrulama sistemi’ veya anlatıcının olay karşısındaki konumu olarak da nitelendirilebilen bu dil bilgisel kategori kendini en iyi şekilde Türkiye Türkçesinde görülen geçmiş zaman (-DI) ve öğrenilen geçmiş zaman (-mIş) ayırımında gösterir. Farklı dillerde çeşitli seviyelerde karşılaşılan bu dil olayında anlatıcının olayı görüp görmediği veya farklı kaynaklardan duyup duymadığı morfolojik yollarla vurgulanır. Değişik dillerde fiile eklenerek konuşucuyu konumlandıran eklerin sayısı ikiden altıya kadar çıkabilmektedir. Bu çalışmada Kuzey ve Güney Amerika’da konuşulan bazı Kızılderili dilleri ve Türkiye Türkçesi örnekleri ele alınmaktadır.

Simple past tense markers in Turkish and some American Indian languages in terms of evidentiality

This descriptive study examines the term ‘evidentiality’ within the context of Turkish of Turkey and some American Indian languages. In the broadest sense, as a linguistic category evidentiality is the morphological indication of an event that takes place in the past and the relation of this event to the speaker. It is a kind of ‘verification system’ that languages mark with affixes, conveying the perspective of the speaker. The witnessed past tense marker –DI and the reported past tense marker –mIş in Turkish are two good examples of evidentiality. It is a cross-linguistic phenomenon that specifies whether the speaker has witnessed the event or learned it from somebody else. It can be seen at various levels in several languages. Starting from two the number of suffixes added to the verb stems indicating the position of the speaker with respect to the event may go up to as many as six. In this study, examples from some American Indian languages spoken in North America and Turkish of Turkey will be examined.

PDF

___

AIKHENVALD, Alexandra Y. (2004), Evidentiality, New York: Oxford University Press.
AKSU-KOÇ Ayhan A. (2000). “Some aspects of the acquisition of evidentials in Turkish”. In Lars, and Bo Utas, eds. (2000). Evidentials: Turkic, Iranian and Neighbouring Languages. Berlin: Mouton de Gruyter. (Soyadı büyük harfle yazılacak ve sonrasında gelen virgül işareti kaldırılacaktır. Diğerlerini de buna göre düzenleyiniz)
AKSU-KOÇ, Ayhan A. and SLOBIN Dan I. (1986). “A Psychological Account of the Development and Use of Evidentials in Turkish”. In Chafe and Nichols, 159-67.
BACANLI, Eyüp (2008), “ Türkiye Türkçesindeki -miş Ekinin Dolaylılık ve Dolaylılık-Dışı Kullanımlarında Zamansal Atıf”, Bilig, Sayı: 44, Kış 2008.
BARNES, Janet (1984), “Evidentials in the Tuyuca Verb”, International Journal of American Linguistics, Vol. 50, no. 3, s. 255-271.
BAŞKAN, Özcan (2003), Lengüistik Metodu, İstanbul: Multilingual.
COMRIE, Bernard (1997), The Atlas of Languages, New York: Facts On File Inc.
COOK, Clare and MÜHLBAUER Jeff (2007), “Constructing Presence in Plains Cree”, Workshop on Structure and Constituency in Languages of the Americas, March 30-April 1, University of Lethbridge, Canada (Basılmamış bildiri).
CRYSTAL, D. (1998), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Oxford, UK: Blackwell Publishers.
DEMİRCİ, Kerim, ULUTAŞ İsmail ve KARABULUT Ferhat (2006), Kazakh Türkçesi Grameri El Kitabı, Ankara: oku-yorum.
JOHANSON, Lars (2003) “Evidentiality in Turkic” In: Aikhenvald, Alexandra Y. & Dixon, R[obert] M. W. (eds.) Studies in Evidentiality. (Typological Studies in Language 54.) Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins. 273-290.
JOHANSON, Lars (2000). “Turkic indirectives”. In Lars, and Bo Utas, eds. (2000). Evidentials: Turkic, Iranian and Neighbouring Languages. Berlin: Mouton de Gruyter.
KILIÇ, Filiz (2005), Kırgız Türkçesinde Algısal Delile Dayalılık”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Mart 2005, 68-113.
MATTHEWS, P. H. (1997), Concise Oxford Dictionary of Linguistics, Oxford, New York: Oxford University Press.
O‟GRADY, William, DOBROVOLSKY, M., and ARONOFF, M. (1997), Contemporary Linguistics. New York: St. Martin‟s Press.
TRASK, R. L. (1996), A Dictionary of Grammatical Terms in Linguistics, London and New York: Routledge.