DEĞER HÜKÜMLERİNİN KAYNAĞINA YÖNELİK SOSYOLOJİK BİR DEĞERLENDİRME

Değer hükümleri insan davranışlarını belirleyen ve bir toplumda beklenilen davranışın yönünü tayin eden önemli ölçülerdir. Bazen bir ölçü, bazen bir hedef, bazen de bir ilke olarak yaşayan değerler, toplumsal hayatın kurulup tanzim edilmesinde büyük rol oynarlar. Bu rol, değişim süreçlerinde de kendini gösterir. Zira bir toplumdaki değerlerin değişmesi ile birlikte, insan ilişkileri başta olmak üzere, kurumlardan tabakalaşma özelliklerine kadar pek çok şeyin değiştiği görülür. Bu açıdan toplumsal alanda geçerli olan değerler, sosyal hayatın gidişatı açısından bizlere bilgi verir. Ayrıca bireyin sahip olduğu değerleri ilgi alanlarını, önemliliklerini ifade ettiği gibi onun istek ve taleplerinin yönünü de gösterir. Böylece değerler tanımlayıcı rol oynayarak, bireyin ve toplumun kimliğini ve karakterini yansıtır. Sosyoloji ise değerleri, sosyal ve kültürel yapının temeline koymakla birlikte, daha çok insan davranışları üzerindeki etkisine yoğunlaşır. Bu makalede, değer hükümlerinin kaynağına yönelik farklı bakış açılarının oluşturduğu tartışmalara yer verildikten sonra sosyolojik açıdan değerlerin kaynağının ne olduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Sosyoloji, tek sebepli metodolojiden uzak duran, araştırmalarında çok sebepli metodolojiyi takip eden, olgular arasındaki fonksiyonel ilişkileri dikkate alan bir sosyal bilim dalıdır. Bu özelliğinden dolayı, sosyolojide değer hükümlerinin ortaya çıkmasında değerlendiren süje ve değerlendirilen obje ile kültürel çevre arasında gerçekleşen fonksiyonel etkileşim süreçleri önemli görülür. Dolayısıyla bu çalışmada, değerlendirme sürecinin bir ürünü olarak ortaya çıkan değer hükümlerinin, sosyolojinin izahından bağımsız olamayacağı vurgulanmaktadır.

A SOCIOLOGICAL ASSESSMENT DEVOTED TO THE RESOURCE OF VALUE JUDGMENTS

Value judgments are the most important norms that determine human behaviors and that appoint the direction of the expected behavior in a society. Values that live sometimes as a norm, sometimes an objective, and sometimes a principle play a great role in establishing and regulating of the social life. This role shows itself in change processes, too. Because along with the change of values in a society, it is seen that human relations being in the first place, many things from institutions to stratification features change also. In this respect, values ruling in social area inform us about the course of social life. Also, an individual’s values both express his/her pursuits and their importance and show the direction of his/her wishes and demands. Thus, values play a descriptive role and reflect the identity and character of both the individual and society. Sociology put the values into the base of social and cultural structure, but mostly concentrates on their effect on human behaviors. In this article, after covering the discussions stemming from different perspectives devoted to the resource of value judgments, the resource of values in sociological terms is tried to be explained. Sociology is a social science discipline that avoids single reasoned methodology, and that follows multi-reasoned methodology in its studies, and that takes functional relations among phenomenon into account. Because of this property of sociology, in value judgments’ showing up, functional interaction processes between assessing subject and assessed object, and cultural environment are seen as important. Thereby, in this study, it is emphasized that value judgments arising as a product of assessment process cannot be independent from sociology’s explanation.

PDF

___

Adjukiewicz, K. (1994). Felsefeye Giriş Temel kavramlar ve Kuramlar. (Çev.; Ahmet Cevizci). Ankara: Gündoğan Yayınları.
Akay, Z. D. (2002). Değerlere Karşı Düşünce ve İlgi Etiği. Bilgi ve Değer. (Editör:Şehabettin Yalçın) Ankara: Vadi Yayınları.
Ak M., (2018). Kültürel Kimlik Ve Toplumsal Hafıza Mekânları Olarak Ziyaret Yerleri, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 13/3 Winter 2018, p. 13-25, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies12936, ANKARA-TURKEY
Arat, N. (1996). Etik ve Estetik Değerler. İstanbul: Telos Yayınları.
Aristotales (1983). Politika. (Çev.:Mete Tunçay). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Arslan, A. (2010). Felsefeye Giriş. Ankara: Adres Yayınları.
Arslan, H. (2002). Bilgi, Natüralizm ve Değerler, Bilgi ve Değer. (Editör:Şehabettin Yalçın) Ankara: Vadi Yayınları.
Asch. E. S. (1952). Social Psychology. USA: Pretice Hall.
Berger, P., Berger, B. (1972). Socıology. New York: Basic Bpoks Publishers.
Bilgiseven A. K. (1986). Genel Sosyoloji. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Bruno, F. J. (1982). Psikoloji Tarihine Giriş. (Çev. Nesrin Hisli), İzmir: Ticaret Matbaacılık.
Descartes R. (1989). Ahlâk Üzerine Mektuplar. İstanbul: M.E.B. Yayınları.
Erdem, S. (1993). Felsefe, İstanbul: Fil Yayınları.
Erkal, M. E., Baloglu, B.-F. (1995). Ansiklopedik Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul.
Güngör, E. (1989). Türk Kültürü ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Güngör, E. (1998). Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları. Kaya, Y. (1999). Antikçağ Felsefesine Genel Bakış. İstanbul: Tiglat Matbaacılık.
Keeney, R. L. (1966). Value- Focused Thinkig. Harward: Harward University Press.
Köseoğlu, N. (2002). Küreselleşme ve Milli Hayat. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Krech,D., Crutchfield, R.S., Ballachey, E.L. (1983). Cemiyet İçinde Fert. (Çev. Mümtaz Turhan), İstanbul: M.E.B. Yayınları.
Mayer, F. (1974). Yirminci Asırda Felsefe. (Çev.:Vahap Mutal). İstanbul: Hareket Yayınları.
Meriç, C. (1997). Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
Nelson, J. C. (1975). Values and Society. New Jersey: Haydan Book Company.
Özlem, D. (2002). Değerler Sorununda Nesnelcilik, Mutlakçılık ve Öznelcilik, Rölativizm. Bilgi ve Değer. (Editör:Şehabettin Yalçın). Ankara: Vadi Yayınları.
Platon (1989). Diyaloglar, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Rokeach, M. (1973). The Nature of Human Values. New York: The Free Press.
Russel, B. (2000). İlkçağ Batı Felsefe Tarihi. (Çev M. Sencer). İstanbul: Say Yayınları.
Tunalı, İ. (2002). Dünyanın Yeni Epistemolojik Anlamı ve Sanata Yansıması. Bilgi ve Değer. (Editör:Şehabettin Yalçın) Ankara: Vadi Yayınları.
Ülken, H. Z. (1996). Bilgi ve Değer. Ankara: Kürsü Yayınları
Ülken, H. Z. (1965). Değerler Kültür ve Sanat. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Rektörlük Konferansları Serisi.
Weber, A. (1991) Felsefe Tarihi. (Çev.:V. Eralp), İstanbul: Sosyal Yayınları.
Yalçın, Ş. (2002). Bilginin Normatif Yönü. Bilgi ve Değer. (Edt.:Ş. Yalçın). Ankara: Vadi Yayınları.
Yıldırım, C. (1987). Eğitim Felsefesi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.