ÖTEKİ DEVLETLER VE MİLLETLER
Bu araştırmada 7. sınıflarda kullanılan bir sosyal bilgiler ders kitabında çağdaş devlet ve milletler ile tarihî devlet ve milletlere bakışın nasıl olduğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma nitel araştırma modeline dayalı doküman incelemesi tekniğiyle yapılandırılmıştır. Araştırmada özel yayınevi kitaplarından rastgele bir tanesi seçilmiştir. Veriler doküman inceleme tekniğine uygun olarak toplanmıştır. Bu bağlamda ders kitabı metni baştan sona okunmuştur. Bu aşamada Maxqda2018 programından faydalanılmıştır. Ders kitabının ön okumasında kayıt biriminin kelime, bağlam biriminin cümle olmasına karar verilmiştir. Esas okuma esnasında karşılaşılan her devlet ve millet ismi işaretlenmiş ve kod sistemi altına kaydedilerek kod listesi oluşturulmuştur. Kayıt tutulurken niceliksel kodlama ile yetinilmemiş, her bir kodun içerisinde bulunduğu cümle bağlamına göre pozitif, negatif veya nötr oluşlarına dikkat edilerek niteliksel kodlama da yapılmış ve ilgili kodla birlikte kayıt altına alınmıştır. Veri toplama sürecinde oluşturulan kategorilerin aldığı ağırlıksız puanlar frekans (f) ve yüzde (%) olarak gösterilmiştir. Her kategorinin aldığı yoğunluk puanına ve niteliksel özelliklerine göre sorular cevaplanarak analiz edilmiştir. Araştırmada 46 adet günümüzde isimleri devam eden çağdaş devlet/millet ismi tespit edilmiştir. En fazla kodlanan ilk beş devlet ve millet sırasıyla Türkiye/Türk, Yunanistan/Yunan-Rum, Almanya/Alman, İngiltere/İngiliz ve Rusya/Rus’tur. Ders kitabının çağdaş ülkeleri ele alış tarzı çoğunlukla yansız, nadiren pozitif ve bundan daha az negatiftir. 46 devlet ve milletten sadece 5’inde pozitif söylem kullanılmıştır. Ders kitabında 46 devlet ve milletten 8’inde nadiren negatif söylem kullanılmıştır. En yoğun negatif kullanım sırasıyla Rusya/Rus, Fransa/Fransız, Almanya/Alman, İngiltere/İngiliz, İtalya/İtalyan, Sırbistan/Sırp, Hollanda ve Hırvatistan/Hırvat kategorilerindedir. Ders kitaplarında milletleri şovenliğe sevk eden "Nasyonalizm"in değil herkesin kendi milletini sevmesi ve onu Ahmed Emin OSMANOĞLU yükseltmek için çalışması anlamına gelen "Patriotisme"in benimsendiği anlaşılmıştır. Ders kitabında bugün varlıklarını sürdürmeyen veya ismi değişerek devam eden 10 tarihî devlet ve millet ismi tespit edilmiştir. Bunların içerisinde ismi en fazla geçen devlet ve millet kategorilerinden ilk beşi Eski Türkiye/Eski Türk, Osmanlı Devleti/Osmanlı Türkü, Selçuklu Devletleri/Selçuklu Türkü, Bizans/Bizanslı, Roma/Romalı, Venedik/Venedikli, Avusturya-Macaristan/Macar’dır. Kodlamaların kısmî çoğunluğu nötr, kısmen pozitif, nadiren negatiftir. Türk kategorisinde kodlamaların çoğunluğu Osmanlı Devleti/Osmanlı Türkü kategorisinde yapılmıştır. Ders kitabında Asya ve Afrika’ya göre çoğunlukla Avrupa ve Avrupalı kavramları geçmektedir. Avrupa sosyal, bilimsel, ekonomik ve kültürel olarak gelişmiş, takip edilen, taklit edilen ve öncü olarak vurgulanmıştır. Asya ve Afrika kıtasında salgın hastalık ve fakirlik sebebiyle olumsuzlanmıştır. Avrupa ise sömürgecilik nedeniyle olumsuzlanmıştır.
OTHER STATES AND NATIONS
This study aims to detect the perspectives towards contemporary and historical states and nations in a social studies coursebook used in the 7th grade in Turkey. The study was structured by a document review technique based on a qualitative research model. A random sample was selected from private publishing books in accordance with the stratified sampling technique in the study. The data were collected through document review technique. The whole coursebook was read from the beginning to the end. Maxqda 12 program was used for this purpose. In the preliminary reading of the coursebook, it was decided to use words as register unit and sentences as context unit. Every state and nation name encountered during the main reading process was marked and recorded under a code system; a final code list was formed. Quantitative coding was not satisfactory and thus qualitative coding was also performed by paying attention to positive, negative or neutral forms of each code within the related sentence context and recording was performed under the related code. The unweighted scores of the categories generated in the data collection process are presented as frequency (f) and percentage (%). The questions were answered and analyzed according to the density score and qualitative characteristics of each category. 46 contemporary state / nation names were identified in the study. The first five most coded states and nations were Turkey/Turkish, Greece/Greek-Cypriots, Germany/German, England/English and Russia/Russian, respectively. The perspective of the coursebook towards the contemporary countries were found mostly neutral; rarely positive, and less negative. Positive discourse was used only for 5 out of 46 states and nations. In the coursebook, a negative discourse was rarely used for 8 out of 46 states and nation. Negative discourse was most commonly used in the categories of Russia/Russian, France/French, Germany/German, England/English, Italy/Italian, Serbia/Serbian, Netherlands and Croatia/Croatian, respectively. It was found that "Patriotism" was adopted, which means that everybody loves their nation and works to raise it, rather than "Nationalism" which drives nations to chauvinism in the coursebooks. A total of 10 historical states and nations that have not continued their existence today or whose names have changed were determined in the coursebook. The first five most mentioned of these states and nations were Old Turkey/Old Turkish, Ottoman Empire/Ottoman Turk, Seljuk States/Seljuk Turks, Byzantine Empire/Byzantine, Roman Empire/ Roman, Republic of Venice/Venice, Austria-Hungary/Hungarian. The partial majority of the codes were neutral, partially positive, and rarely negative. In the Turkish category, the majority of the codings were made in the Ottoman State/Ottoman Turk category. In the coursebook, mostly Europe and European concepts were mentioned compared to Asia and Africa. Europe was emphasized to be socially, scientifically, economically and culturally developed, followed, imitated and pioneered. Asia and Africa were negated due to epidemics and poverty. Europe was negated by colonialism.
___
- Alaca, E. (2017). Cumhuriyet dönemi ilkokul tarih ders kitapları üzerine bir değerlendirme.
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 12/28, p. 25-40 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12528
ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
- Alkan, T. (1989). Siyasal Bilinç ve Toplumsal Değişim, Ankara: Gündoğan Yayınları.
- Arslan, Ş. (2008). İlköğretim 1. kademe birinci sınıf matematik-türkçe ve hayat bilgisi ders
kitaplarındaki illüstrasyonların grafiksel açıdan incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans
tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
- Bağcı, H. (2007). Dokuzuncu sınıf bilgi ve iletişim teknolojileri ders kitabının görsel tasarım
ilkelerine göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Berelson, B. (1952), Content analysis in communication research, Illiniois: Free Press.
- Ceyhan, E., Yiğit, B. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi, Ankara: Anı
Yayıncılık.
- Çebi, A., (2006). Ders kitaplarında anlatım ve dil. Ö. Demirel, K. Kıroğlu (Ed.). Konu alanı ders
kitabı incelemesi içinde (s.105-123), Ankara: Öğreti.
- Duman, T., Çakmak, M. (2004). Ders kitaplarının nitelikleri. Küçükahmet, L. (Ed.). Konu alanı ders
kitabı inceleme kılavuzu içinde (s.17-33). Ankara: Nobel.
- Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Ankara: Anı.
- Gökçe, O. (2006). İçerik analizi, kuramsal ve pratik bilgiler. İstanbul: Siyasal Kitabevi.
- İnal, K. (2004). Eğitim ve İktidar. Ankara: Ütopya.
- İpek, İ. (2011). İlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında vatandaşlık eğitiminin sosyal
bilgiler öğretim programındaki hedeflere uygunluğu yönünden değerlendirilmesi.
Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Balıkesir.
- Kabapınar, Y. (2009). Yeni öğrenme anlayışının ışığında sosyal bilgiler ders kitapları. C. Öztürk
(Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s.367-401). Ankara: PegemA.
- Kafesoğlu, İ. (1965). Danimarka'da toplanan tarih kongresi. Türk Kültürü, 36. Ankara: Türk
Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
- Karabıyık, E. Ü. (2009), 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı, Evren Yayıncılık ve Basım Sanayi ve
Ticaret Anonim Şirketi, Ankara.
- Kılıç, D. (2005). Ders kitabının öğretimdeki yeri. Ö. Demirel, K. Kıroğlu (Ed.). Konu Alanı Ders
Kitabı İncelemesi içinde (s.37-53). Ankara: Öğreti.
- Küçükahmet, L. (2001). Ders kitabı ve eğitimdeki önemi. L. Küçükahmet (Ed.). Konu Alanı Ders
Kitabı İnceleme Kılavuzu içinde (s.2-18). Ankara: Nobel Yayınları.
- Pıngel, F. (2004). Avrupa Evi Ders Kitaplarında 20. Yüzyıl Avrupası. İstanbul: Türkiye Ekonomik
ve Toplumsal Tarih Vakfı.
- Osmanoğlu A. E., Öztürk, C. (2012), Türkiye ve Mısır sosyal bilgiler ders kitaplarında vatandaşlık
algısının karşılaştırmalı analizi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3). PegemA yayınları,
Ankara.
- Osmanoğlu A. E. (2013a), Türkiye ve Mısır sosyal bilgiler ders kitaplarında din algısının
karşılaştırılması. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and
History of Turkish or Turkic Volume 8(9), Summer 2013, p. 1983-2006, DOI NUMBER
:10.7827/Turkishstudies.4799, ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY.
- Osmanoğlu A. E. (2013b), Türkiye ve Mısır sosyal bilgiler ders kitaplarında milliyetçi değerler:
karşılaştırmalı bir analiz. International Periodical For The Languages, Literature and History
of
Turkish
or
Turkic
Volume
8(8),
Summer
2013,
p.
989-1012,
DOI NUMBER:10.7827/Turkishstudıes.5483, ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY.
- Osmanoğlu, A.E. (2014), Türkiye ve Mısır sosyal bilgiler ders kitaplarında osmanlı algısı:
karşılaştırmalı bir analiz. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 94-
107.
- Roberts, S.L. (2014) A Review of Social Studies Textbook Content Analysis Since 2002, Social
Studies Research and Practice, 9(3)1-65.
- Safran, M. Ve Ata, B. (1996). Barışçı tarih öğretimi üzerine çalışmalar; Türkiye’de tarih ders
kitaplarında Yunanlılara ilişkin kullanılan dil ve Yunanlılara ilişkin öğrenci görüşleri. Gazi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 11-26.
- Şimşek, A. Alaslan, F. (2014). Milliyetçi Tarihten Millî Tarihe, Çatışmacı Eğitimden Barışçı Eğitime
Doğru Türkiye’de Tarih Ders Kitapları. Akademik Bakış Dergisi, 40.
- Tertemiz, N., Kayabaşı, E. (2001). Ders kitabı ve eğitimdeki önemi. L.
Küçükahmet (Ed.). Konu
Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu içinde (s.1-30). Ankara: Nobel yayınları.
- Wade, R. C. (1993). Content analysis of social studies textbooks: A review of ten years of research.
Theory and Research in Social Education, 21, 232-256.
- Yıldırım, A. Ve Şimşek H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin
Yayıncılık.
- Yılmaz, A. (2009). 1998 ve 2004 sosyal bilgiler programına göre hazırlanan ders kitaplarındaki bazı
kavramların veriliş biçimlerinin karşılaştırılması. Marmara Coğrafya Dergisi, 19, 130-152.
- URL,1: Dünya Bülteni, http://www.dunyabulteni.net 25.04.2017 tarihinde alınmıştır.