Dede Korkut hikâyelerindeki ozan tipi bağlamında Kars âşıklık geleneği

Dede Korkut Hikâyeleri Türk Dünyasının en önemli ortak değerlerinden biridir. Bu eser, Türklerin İslam dinini kabul etmesinden yüzlerce yıl sonra yazıya geçirilmiş olmasına rağmen, İslamiyet öncesi Türk kültür hayatına ait birçok unsur taşımaktadır. İslamiyet öncesi Türk kültürünün müzisyen sanatçı tipi olan ozan’lık geleneği bunlardan biridir. Müzisyenlik yanında, din adamlığı, büyücülük, hekimlik gibi bilgi ve becerilere de sahip olan ozanlar İslamiyet’in de etkisiyle bir süre sonra yerlerini âşıklara bırakmışlardır Âşıklık geleneğinin ülkemizde en canlı yaşadığı yerlerden biri Kars ve çevresidir. Yaşayan Kars âşıklık geleneği içinde Dede Korkut Hikâyelerindeki ozan tipi ve ozanlık geleneğiyle ortak birçok unsur bulunmaktadır. Bu çalışmada Dede Korkut Hikâyelerindeki ozanlık geleneğiyle Kars âşıklık geleneğindeki benzerlikler ve bunların sebepleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Tradition of Kars minstrel according to the type of folk poet in Dede Korkut stories

The Dede Korkut stories are one of the most important common values of Turkish World. Although this work had been written the hundreds of years later that the Turks accepted Islam religion, it has many elements of Turkish culture that belongs to pre-islamic period. The custom of being a poet, which is a type of musician, is one of the Turkish culture of pre-islamic age. The poets were not only musicians who had ability of music, but also they have the ability of a religious person, a doctor or a witch. After a while, by the effects of Islamic culture, these poets had left their places to the minstrels(=Aşık). Kars and its neighbourhood is one of the place that the custom of minstrel has performed mostly. There has been many common elements between the type of poets in the Dede Korkut Stories and in the living tradition of minstrel of Kars. In this study, the similarities between the Dede Korkut Stories and Kars minstrel tadition, and the reason of these had been tried to be defineted.

PDF

___

ALPTEKİN Ali Berat, “Doğu Anadolu Bölgesinde Anlatılan Halk Hikâyelerinde Dede Korkut Hikâyelerinin Etkileri”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu, (25-27 Nisan 2007, Erzurum) Bildiriler -1, Mega Ofset Mat., Erzurum 2009, 85-92.
ALPTEKİN Ali Berat – Coşkun M. Nizamettin, Çıldırlı Âşık Şenlik Divanı (Hayatı, Şiirleri, Atışmaları ve Hikâyeleri), Çıldır Belediyesi yayınları 1, Ankara 2006.
ASLAN Ensar, Çıldırlı Âşık Şenlik, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, Diyarbakır 2001.
BORATAV P. Naili, “Dede Korkut Hikâyelerindeki Tarihi Olaylar ve Kitabın Telif Tarihi”, Folklor ve Edebiyat 2, Adam Yayınları, İstanbul 1992, 109-140.
ÇETİN İsmet, “Türk Kültüründe Bab (Baba)/ Ata Geleneği” Millî Folklor, 2007 Kış, Yıl 19, Sayı 76, 70-75.
ÇOBANOĞLU Özkul, “İşgal Edilen Vatan Topraklarında Âşık Edebiyatının İşlevleri ve Âşık Şenlik”, Âşık Şenlik Sempozyumu (22-23 Mayıs 1997) Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000, 69-74.
DURBİLMEZ Bayram, “Âşıklık Geleneklerinde Saz”, Milli Folklor, 2010, Yıl 22, Sayı 85, 148- 158.
EKİCİ Metin, Dede Korkut Hikâyeleri Tesiri ile Teşekkül Eden Halk Hikâyeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1995.
ERGİN Muharrem, Dede Korkut Kitabı I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
GÖKŞEN Cengiz, “Çıldırlı Âşık Şenlik‟in Şiirlerinde Tasavvufi Unsurlar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2008, Yaz, 46. sayı, 167-180.
GÖKYAY Orhan Şaik, Dedem Korkudun Kitabı, MEB Yayınları, İstanbul 2004.
KALAFAT Yaşar Kaya, “Geçmişten Günümüze Türk Halk İnançlarında Işık”, Milli Folklor, Sayı 20, Kış 1993, Yıl: 5, s.32-34.
KAPLAN Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul 1996.
KIRZIĞLU M. Fahrettin, Dede – Korkut Oğuznâmeleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2000.
KÖPRÜLÜ Fuad, Edebiyat Araştırmaları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
KÖPRÜLÜ Fuad, Saz Şairleri I-V, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
OĞUZ Öcal, “Dede Korkut Kitabı‟nda Anlatım Ortamı İçinde Ozan”, Türk Dünyası Halk Biliminde Yöntem Sorunları, Akçağ Yay. Ankara 2000, 37-42.
ÖZARSLAN Metin, Erzurum Âşıklık Geleneği, Akçağ Yay. Ankara 2001.
QASIMLI Meherrem, “Ozan-Kopuz Enenesi”, Azerbaycan Edebiyatı Tarihi, Bakı-Elm-2004, 374-397.
SAKAOĞLU Saim, “Ozan, Âşık, Saz Şairi ve Halk Şairi Kavramları Üzerine” Türk Halk Musikîsinde Çeşitli Görüşler, (Haz. Salih Turhan) Ankara 1992, Kültür Bakanlığı Yayınları, s.217-221.
SAKAOĞLU Saim, Dede Korkut Kitabı I (İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar), Selçuk Üniversitesi yaşatma ve Geliştirme Vakfı Yayını, Konya 1998.
ŞAHİN Salih, Ozanlık Gelenekleri ve Doğulu Saz Şairleri, Yorum Mat. Ankara 1983.
TÜFEKÇİ Nida, “Âşıklarda Müzik”, Türk Halk Musikisinde Çeşitli Görüşler, (Haz. Salih Turhan), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992, s.227-243.
TÜRKMEN Fikret - TAN Nail - TAŞLIOVA M. Mete, Âşık Şeref Taşlıova’dan Derlenen Halk Hikâyeleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008.
YAKICI Ali, “Dede Korkut Kitabı‟nda Görülen Ozan Tiplerinin Türkiye Sahası Âşıklık Geleneğinin Oluşumuna Etkisi”, Ozan Dili Çevik Olur Âşık Edebiyatı Yazıları, Gazi Kitabevi, Ankara 2009, 13-26.
YARDIMCI Mehmet, Başlangıcından Günümüze Türk Halk Şiiri (Anonim Halk Şiiri-Âşık Şiiri-Tekke Şiiri), Ürün Yayınları, Ankara 2002.