Dede Korkut hikâyelerinde halk hukuku

İnsanın bir toplum hâlinde var oluşu ve gelişmesi, hukuki ve ahlaki konularda sorumluluklar edinmesi ile mümkün olmuştur. Bu süreç yazılı hukuk kuralları ile eş zamanlı değildir. Yazılı hukuk kurallarından önce de insanların hak, görev ve sorumluluklarını belirleyen bazı sözlü toplumsal düzen kurallarının varlığı bilinmektedir. Her toplumun kendine özgü sosyal, kültürel, ekonomik, psikolojik şartlarına uygun olarak oluşan ve gelişen bu kurallar, toplumun düzen ve güvenliğini sağlamaya yardımcı olmaktadır. Hukuk, toplumsal düzen işlevini yerine getirirken toplumun uygulamalarını da dikkate almaktadır. Örf ve âdetler, düzeni sağlayan kurallardandır. Toplumun ortak değer ve inanışlarının ürünü olan örf ve âdetler, yazılı birer kaynak olmamalarına rağmen söz ve davranış kalıplarıyla nesilden nesile aktarılırlar. Toplumun ortak sosyal ve kültürel belleğini yansıtan bu kurallar, insanların yaşamlarını düzene koyar ve gündelik hayatı kolaylaştırırlar. Örf ve âdetler, toplumdaki işlevsellikleri nedeniyle gerek İslam hukukunda gerekse modern hukuk normları oluşturulurken dikkate alınmıştır. Hatta örf ve âdetler modern hukukun kaynaklarından biridir. Bu çalışmada İslamiyet öncesi yazılı olmayan hukuk kurallarının (örf ve âdet hukuku), Türk kültür tarihindeki etkisi ve bu etkinin günümüze yansımaları Dede Korkut Hikâyeleri’nden örnekler verilerek açıklanmaya çalışılacaktır.

Folk law in Dede Korkut’s stories

Development and existence of human kind in society is possible providing that he takes the responsibility in juridical and moral issues. This process is not simultaneous with written laws. It is a known fact that before written law there also used to be a list of oral unwritten laws forming people's rights, duties and responsibilities. These laws, occuring and developing in accordance with social, cultural, economic, psychological conditions which are unique to each society, helps to keep the society in order and ensures its safety. While continuing function of social order, law also takes into consideration the practices in the society. The usages are of the ones keeping the order. The usages, that are the result of society's common values and believes, are passed through from generation to generation in verbal and behavioral patterns although they are not written. These rules reflecting common social and cultural conscious of the society keep people's lives in order and make daily life easier. Because of their functionality in society, the usages were always taken into consideration while Islamic and modern law standards were formed. They are even one of the sources of modern law. In this study, effects of pre-Islamic unwritten law on Turkish cultural history and their reflections to present day with the help of samples from Dede Korkut's stories will be explained.

PDF

___

ARTUN Erman (2006). Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
AYDIN M. Âkif (2009). Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.ġ.
AYDOĞAN Metin (2005). -Antik Çağ’dan Küreselleşmeye- Yönetim Gelenekleri ve Türkler II, İzmir: Umay Yayınları.
BAĞDATLI Selahattin (1997). Hukuk Sözlüğü, İstanbul: Der Yayınevi.
BİLGİSEVEN Âmiran Kurtkan (1989). Sosyal İlimler Metodolojisi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1992). İstanbul: Interpress Basın ve Yayıncılık A.ġ.
CİN Halil ve Ahmet AKGÜNDÜZ (1990). Türk-İslâm Hukuk Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları.
CİN Halil ve Gül AKYILMAZ (2003). Türk Hukuk Tarihi, Konya: Sayram Yayınları.
ERGİN Muharrem (1997). Dede Korkut Kitabı I-II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERÖZ Mehmet (1990). Türkiye’de Alevîlik ve Bektâşîlik, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
GÖKA Erol (2006). Türk Grup Davranışı, Ankara: Aşina Kitaplar.
GÖKYAY Orhan Şâik (2000). Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
GÖZÜBÜYÜK Şeref (1986). Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Ankara: Sevin Matbaası.
GÜNGÖR Erol (1996). Tarihte Türkler, İstanbul: Ötüken Yayınları.
IŞIKTAÇ Yasemin (1991). Hukukun Kaynağı Olarak Örf ve Âdet Hukuku, (Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KAFESOĞLU İbrahim (1976). “Türk Devleti”, İstanbul: Atsız Armağanı (hzl. Erol Güngör vd.), s. Ötüken Yayınları, s.307-353.
KAFESOĞLU İbrahim (1980). Eski Türk Dini, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KAFESOĞLU İbrahim (1998). Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
KAPLAN Mehmet (1999). “Dede Korkut Kitabında Kadın”, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1, İstanbul: Dergâh Yayınları, s.41-54.
KÂTİP ÇELEBİ (1997). Kâtip Çelebi’den Seçmeler III (hzl. Orhan Şâik Gökyay), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
KORKMAZ Ramazan (2000). “Fenomenolojik Açıdan Tepegöz Yorumu”, Ankara: Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, s.259-269.
OCAK Ahmet Yaşar (1980). XIII. Yüzyılda Anadolu’da Baba Resûl (Babaîler) İsyanı ve Anadolu’nun İslâmlaşması Tarihindeki Yeri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
OCAK Ahmet Yaşar (2000). İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
OCAK Ahmet Yaşar (2010). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
OĞUZ Öcal vd. (2006). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
ÖGEL Bahaeddin (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
ÖNAL Mehmet Naci (2009). “Kutsalın Türk Kültüründeki İzleri: Tanrısal Simgecilik”, Millî Folklor, S.84, s.57-72.
RÁSONYI László (1971). Tarihte Türklük, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
SAYDAM M. Bilgin (1997). Deli Dumrul’un Bilinci -“Türk-İslam Ruhu” Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi-, İstanbul: Metis Yayınları.
TEZCAN Semih (2001). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
TOGAN İsenbike, Gülnar Kara ve Cahide Baysal (2006). Çin Kaynaklarında Türkler Eski T’ang Tarihi (Chiu T’ang-shu), Ankara: Atatürk, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
TÜRKDOĞAN Orhan (2003). Türk Tarihinin Sosyolojisi, İstanbul: Kültür Sanat Yayıncılık.
ZİYA GÖKALP (1976). Türk Medeniyeti Tarihi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ZİYA GÖKALP (1977). Türk Töresi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ZİYA GÖKALP (2005). Türk Ahlâkı, İstanbul: Toker Yayınları.