Kemal Paşazâde′nin Dekâyıku′l-Hakâyık′ı üzerine bazı düşünceler

Dekâyıku'l-Hakâyık Paşazâde′nin edebiyat alanında yazdığı Türkçe eserlerden birisidir. Eser anlam veya imla cihetiyle birbirine yakın, eş anlamlı, zıt anlamlı veya eş sesli kelimelerin kullanım farklılıklarını ve aralarındaki anlam farklarını ele alan bir sözlük çalışmasıdır. Kelimelerin tertibinde herhangi bir düzen takip edilmemiştir. Kelimeler eş anlamlı, zıt anlamlı veya eş sesli oluşlarına göre sınıflandırılmış, bu özellikleri taşıyan iki veya daha fazla kelime madde başı olarak verilmiş, bu kelimeler yapı ve anlam bakımından incelemeye tabi tutulmuş ve hangi anlama geldiği muhtelif şairlerin şiirlerinden örneklerle gösterilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada Dekâyıku′l-Hakâyık′taki iktibaslar, eleştiriler ve Dekâyıku′l- Hakâyık′a Sûdî tarafından yöneltilen eleştiriler ele alınacak, daha sonra eserden örnek olarak bazı kelimeler hakkında Paşazâde′nin yaptığı açıklamalar gösterildikten sonra eserin metninin neşredildiği iki tezde bulunan okunuş yanlışlarına kısaca temas edilecektir.

Some thoughts about Kemal Paşazade’s Daqayiqu’lHaqayiq

Deqayiqu’l-Haqayiq is one of the Paşazade’s work which is wiritten with Turkish language in the field of literature. This work is a dictionary which display lexical items that are related in terms of meaning or form; synonym, antonym or homophone and it deal with the usage of the words and the difference between them. The arrangement of the words are not alphabetically. The words are arranged according to meaning or form and the one or several words wich have these features are given as entries. These words are examined according to morphology and meaning and these meanings illustrated with the examples of the couplets of various poets. In these article firstly quotaion, critics in the Deqayiqu’l- Haqayiq to various author and the critics of Sûdî to Paşazade will be dealed, finally the explanation about some word which is dealed with Deqâyıqu’l-Haqâyıq will be given, then the mistakes of the masters theses wich published the text of Deqayiqu’l-Haqayiq will be mentioned briefly.

PDF

___

AKMAN Sibel (2002). İbni Kemâl’in Dakâyıku’l-Hakâyık’ı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AKYÜZ Kenan, BEKEN Süheyl, vd. (1990). Fuzuli Divanı, Ankara: Akçağ Yay.
ATSIZ Nihal (1966). “Kemal Paşaoğlu’nun Eserleri”, Şarkiyat Mecmuası VI, (1965’ten ayrı basım), İstanbul.
ATSIZ Nihal (1966). Kemal Paşaoğlu’nun Eserleri, Şarkiyat Mecmuası, VI, (1965’ten ayrı basım), İstanbul.
AYDINLI Osman (2009). “Semerkant mad.” DİA. C. 36, s. 481–484, İstanbul: TDV Yay.
DEVELLİOĞLU Ferit (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
DH KARACA Abdullah (2002). Kemal Paşazâde′nin Dekâyıku′l-Hakâyık′ı (Metin-İndeks), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DOĞAN Muhammed Nur (2007). Fatih Divanı ve Şerhi, İstanbul: Yelkenli Yay.
ERDİ Seçkin, YURTSEVER Serap Tuğba (Çev., Uyarlama, Düzenleme) (2005). Dîvânü Lugâti’t- Türk Kâşgarlı Mahmûd, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ERKAN Mustafa (1991). “Bahrü′l- Ġarâib mad.” DİA. C. 4, s. 513–514, İstanbul: TDV Yay.
GÖLPINARLI Abdülbaki (1989). Hâfız Divanı, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul: MEB Yayınları.
Hadis Kitapları: http://www.muhaddith.org
Hayyam (Rübailer): http://www.niksalehi.com/poem/khayam
H. H Schaeder (1997). “Semerkand mad.” İA. C. 10, s. 468–471, Ankara: MEB Yay.
KAYA İbrahim (2008). Sûdî Şerh-i Divan-ı Hâfız: Kelimeler-Remizler-Kavramlar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Keşfü′z-Zünûn (Kâtip çelebi): http://www.muhaddith.org/cgi-bin/dspl_cgi.exe/form (ET: 22.11.2011).
Mesnevî (Mevlana): http://www.moridemolana.com (ET: 22.11.2011).
Mi′yâr-ı Cemâlî (ġems-i Fahrî) : www.ensani.ir/fa/content/156038/default.aspx (ET: 22.11.2011).
PARLATIR İsmail (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yay.
PARMAKSIZOĞLU İsmet (1993). “Kemal Paşazâde” md., İslam Ansiklopedisi, C.VI, s. 561– 566, İstanbul: MEB. Yay.
SARAÇ M. A. Yekta, (1999). Şeyhülislâm Kemâl Paşazâde Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Bazı Şiirleri, İstanbul: Şule Yay.
ŞB Sûdî (1288). Şerh-i Bostan, İstanbul.
ŞDH Sûdî (1288). Şerh-i Divan-ı Hâfız I-II-III, İstanbul.
ŞG Sûdî (1249). Şerh-i Gülistan, İstanbul.
TARLAN Ali Nihat (1985). Fuzuli Divanı Şerhi, 3 cilt, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
UZUNÇARŞILI İ.Hakkı (1972). Osmanlı Tarihi C.II, Ankara: TTK. Yay.
YAZICI Tahsin (1994). “Derî mad.” DİA. C. 9, s. 178–179, İstanbul: TDV Yay.