193160

BOSNALI SABİT VE ZİYA PAŞA'NIN ZAFERNÂMELERİNDEKİ ŞEKİL VE ZİHNİYET MUKAYESESİ

Bu çalışmada XVIII. yüzyıl Divan şairi Bosnalı Sabit ile Tanzimat Edebiyatı döneminin ünlü şair ve yazarı Ziya Paşa'nın zafernâmeleri mukayese edilmiştir. Öncelikle zafernâme türü hakkında bilgi verilmiştir. XVIII. yüzyıl divan şairi olan Bosnalı Sabit ile Tanzimat edebiyatının önemli şair ve yazarı olan Ziya Paşa'nın zafernâmeleri ayrı ayrı incelenmiştir. Sabit'in mesnevileri içerinde en başarılı olanı ve sevileni Zafernâme adlı eseridir. Sabit bu eserinde, yeni ve yerli yazma düşüncesiyle çağdaşlarından ve klasik hikâyelerden ayrılmaktadır. Sabit, mesnevilerinin konularında bilerek ve isteyerek yenilik yapmak istemiş ve bunda oldukça başarılı olmuştur. Ziya Paşa, Zafernâme'sini 1867'de Paris'te yazmaya başlamış, 1870'te Cenevre'de tamamlamıştır. Eser, üç bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerin her birisi, ayrı kimseler tarafından yazılmış gibi gösterilmiştir. Eser Âlî Paşa aleyhinde, mizah ve satire içeriklidir. Ziya Paşa'nın Zafernâme'si, "dolaylı hiciv tarzında yazılmış ilk zafernâme'dir." Her iki şair, zafernâmeleri açısından değerlendirildiğinde, kendi dönemlerinin geleneği zorlayan sanatçıları olarak görülebilir. Bosnalı Sabit'in, zafernâmelerin konusunda yapmayı düşündüğü yenilik ile Ziya Paşa'nın şekil ve muhtevada yaptığı yenilikler, her iki şairden seçilen örnek ve açıklamalarla gösterilmiştir. Bu çalışmada, her iki şairin Zafernâme metinleri tam olarak verilmemiş, kıyaslamaya esas olacak örnekler sunulmuştur. Bosnalı Sabit'in Zafernâmesi, şekil olarak klasik zafernâme geleneğine uygun düşmekle birlikte yeni muhteva arayışları göze çarpmaktadır. Ziya Paşa'nın Zafernâme'si ise klasik zafernâme geleneği açısından hem içerik hem şekil farklılığı göstermektedir.

COMPARING TO SHAP AND MIND OF BOSNIAC SABIT AND ZİYA PASHA'S ZAFERNAME

In this study,18 century Divan poet Bosniac Sabit's and the famous poet and writer of Tanzimat Literature's period Ziya Pahsa's Zafernames were compared. First of all, informatıon about type of Zafername was given. Bosniac Sabit's, the poet of Divan in 18th century, and Ziya Pahsa's, the important poet and writer of Tanzimat Literature, Zafernames were examined seperately. The most successful and the most popular of Sabit's masnavis was the work named Zafername. Sabit parted from his contemporaries and classical stories by his ideas of writing new and local. Sabit intentionally and willingly wanted to make innovation in the subject of his masnavis and considerably became successful in this work. Ziya Pahsa began to write his Zafername in 1867 in Paris, completed in 1840 in Geneva. Work was formed with three parts. Each one of this parts was shown as if ıt was written by different people. Work contained humour and satire opposed to Ali Pahsa. Zafername of Ziya Pasha is the first Zafername that written in the manner of indirect satire. When both of poets were evaluated. They could be seen as artist who forced their period's tradition. The innovation, that Ziya Pasha made in shape and content and the innovation that Bosniac Sabit wanted to make in the subject of zafernames were shown by choosing examples and explanation from both poets. In this study, Zafername's full text of both poets weren't given but given some samples for comparing. Bosnalı Sabit's Zafername is fitting in classic zafername's tradition on the other hand it is prominent that he is on the way of searching new context. Ziya Pasha's Zafername is different in both shape and context on the aspect of classical zafername's tradition.

PDF

___

APAYDIN, Mustafa (2001), Türk Hiciv Edebiyatında Ziya Paşa, KB Yay., Ankara.

AÇA, Mehmet-vd. (2009), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, Kriter Yay., ?stanbul.

BANARLI, Nihat Sami (1987), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi II, ME Basımevi, ?stanbul.

DEHR?, Dilçin (2000), Edebiyatımızda Atasözleri, TDK. Yay., Ankara.

DEVELL?OĞLU, Ferit (1992), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, ?stanbul.

ENG?NÜN, ?nci (2006), Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat'tan Cumhuriyet'e, Dergâh Yay., ?stanbul..

GIBB, E. J. Wilkinson (1999), Osmanlı Şiir Tarihi A History of Ottoman Poetry III-V, tercüme: Ali Çavu?oğlu, Akçağ Yay. Ankara.

GÖÇKÜN, Önder (1987), Ziya Paşa'nın Hayatı Eserleri Edebî Şahsiyeti ve Bütün Şiirleri, KB Yay., Ankara.

KAPLAN, Mehmet (1978), Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II, hzl., ?nci Enginün, Birol Emil, ?stanbul.

KARACAN, Turgut (1991), Sabit Zafernâme, Cumhuriyet Üni. Yay., Sivas.

KARACAN, Turgut (1991), Bosnalı Alaeddin Sabit Divan, Cumhuriyet Üni. Yay., Sivas.

KAYA, Fahri (2008), Çağdaş Boşnak Edebiyatı Antolojisi, YKY., ?stanbul.

LEVEND, Agâh Sırı (1956), Gazavatnâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey Gazavatnâmesi, Ankara.

LEVEND, Agâh Sırı (1984), Türk Edebiyatı Tarihi I, Ankara.

PAKALIN, Mehmed Zeki (1946), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yay., ?stanbul.

PALA, ?skender (1998), Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, Ötüken Yay., ?stanbul. ?emseddin Sâmi (1989), Kâmûs-ı Türkî, Enderun Kitabevi, ?stanbul.

?ENTÜRK, A. Atillâ-Kartal (2007), Ahmet, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yay., ?stanbul 2007.

ONAY, Ahmet Talât (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, hzl. Cemâl Kurnaz, Türk Diyanet Vakfı Yay., Ankara.

Türk Atasözleri ve Deyimleri (1992), hzl. Milli Kütüphane Genel Müdürlüğü, ?stanbul.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi II (1977),"Cerîde-i Havâdis Mad.", Dergâh Yay., ?stanbul. Türkçe Sözlük (2005), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.

ULUDAĞ, Süleyman (1999), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yay., ?stanbul.

ÜLGENER, Sabri F. (1983), "?ki Devir ve ?ki Terkîb-i Bend" Zihniyet Aydınlanma ve İzimler, Ankara.