AHMET PAŞA’NIN GAZELLERİNDE ÂHENK

Diñleseñ raŞbetle bir gün Ahmedüñ bir beytini Gül gibi her yıl çıka bir tâze dîvânı dürüstDivan şiiri poetikası ile bu şiir geleneğinde dikkat edilen önemli hususlarla ilgili bir kısım bilgileri, öncelikle bazı divan dibacelerinden, şairlerin kendi şiiriyle ilgili söyledikleri beyitlerden, dönem içinde yazılan belâgat kitaplarından, tezkirelerden ve bir takım aruz ve kafiye risalelerinden öğrenmekteyiz. Divan şiiri terminolojisiyle ilgili tezkire ve belâgat kitaplarında (Divan) tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre (Divan) şiir(in)de âhengi sağlayan temel iki unsur "vezin" ve "kafiye"dir. Bu unsurların dışında kelimenin ve kelamın fesâhatine bağlı ve şiirde arazî unsur olarak görülen söz sanatları da ikinci derecede âhenk unsuru olarak değerlendirilmektedir. Prensipleri çizilmiş böyle bir estetik anlayışta, şairleri özgün kılan en önemli özellik ise dili etkili kullanma becerileridir. Kelimeleri oluşturan seslerin sıralanışı, seslerden oluşan kelimelerin önceki ve sonraki kelimelerle bir bütünlük oluşturması ve bu kelimelerin kullanımındaki tasarruf, bize şairlerin üslubu hakkında bilgi vermektedir. Şeyhî, Necâtî, Ahmet Paşa, Fuzûlî, Bâkî, Nev'î, Nef'î, Nâbî, Nedîm ve Şeyh Gâlib gibi Divan edebiyatı geleneğinin ve Türk edebiyatının önde gelen şairleri, geleneği takip etmekle birlikte ortaya koydukları yeni söyleyiş biçimleri yanında söz ile manayı bağdaştırırken dili kullanmada gösterdikleri ustalıkla ayrı birer tarz ortaya koymuşlardır. Bu şairlerin kendilerine has üslup ortaya koyarken vezin, kafiye ve söz sanatlarını kullanmadaki tasarrufları dikkat çekmektedir Çalışmamızda 15. yüzyıl şairlerinden Ahmet Paşa'nın gazellerinde vezin, kafiye ve söz sanatlarının nasıl yer aldığının tespiti ve bunların şiirin musikîsine katkısı incelenmiştir

HARMONY ON GAZELS OF AHMET PASHA

Knowledge about poetics of Divan poetry and this poem of attention to the important issuesconcerning details, at first, we learn from some preface of Divans and poets' own poems about what they say from couplets in the current period the eloquence of his books, biographies and a number of prosody and rhyming treatise. Divan poetry is defined as metrical, rhyming and imaginary in tezkire and eloquence books of Divan poetry terminology. According to this definition, the main elements that provide harmony in Divan poetry are prosody and rhyme. Beside these, rhetorics which depend on eloquence of word and kalam and are seen as extrinsic element in poetry are evaluated as secondary harmony element. In such a principled aesthetic understanding, the most important feature that makes the poets original is the skill of effective use of language. Order of the sounds that make up words, creation an integrity of the words that consist of sounds with the previous and following words, and the providence of the use of these words give us information about the style of poets. Şeyhî, Necâtî, Ahmet Paşa, Fuzûlî, Bâkî, Nev’î, Nef’î, Nâbî, Nedîm ve Şeyh Gâlib are important poets of Divan literature tradition and Turkish literature. These are followed the Divan literature tradition and releaved an new style. Thus, they showed a distinct style. While putting their own unique style of these poets meter, rhyme andfigures of speech are noteworthy savings in use. In the study, it has been identified that how prosody, rhyme and rhetorics take part in Ghazals of the poets of the 15th century Ahmed Pasha, and the contribution of these to music of poetry has been examined

PDF

___

Ahmet Cevdet PaĢa (2000). Belâgat-ı Osmâniyye, Haz., Turgut KARABEY-Mehmet ATALAY, Ankara: Akçağ Yay.
AKÜN, Ö. Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”, İslam Ansiklopedisi, C.9, Ġstanbul: TDV. Ali Seydi (1323). Sec’i ve Kafiye Lugati, Ġstanbul, 1323.
Beyânî (2008). Tezkiret’ş-Şuârâ (Haz. Aysun Sungurhan Eyduran), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara, 2008.
BEYATLI, Yahya Kemal (2010). Edebiyata Dair, Ġstanbul:Fetih Cemiyeti.
BĠLGEGĠL, M. Kaya (1980). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat), Ġstanbul: Ankara: Sevinç Matbaası.
BOLELLĠ, Nusrettin (2009). Belâgat Beyân-Me’ânî-Bedî‘ İlimleri Arap Edebiyatı, Ġstanbul: M.Ü. Ġlâhiyat Fak. Vakfı Yay.
ELÇĠN, ġükrü (2004). Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yay.
GÜLEÇ, Ġsmail (1997). Bahrü’l-Ma’ârife Göre Edebî Kavramlar, Ġstanbul Ünv. SBE, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul.
GÜRER, Abdülkadir (2007). “Lem„î‟nin Kafiye Risâlesi: Risâletü‟l-Kâfiyeti‟l-Vâfiye”, Türk Dilleri Araştırmaları, C. 17, Ġstanbul.
HORATA, Osman (1998). “Ses, Anlam Bütünlüğü ve Gazel-i Tecnisler”, Doğu Akdeniz I, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dergisi, S.,1, Gazimağusa-KKTC.
ĠLAYDIN, Hikmet (1997). Türk Edebiyatında Nazım, Ankara: Akçağ Yay.
ĠPEKTEN, Haluk (2010). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Ġstanbul: Dergah Yay.
KARAĠSMAĠLOĞLU, Adnan (2001). “Aruz Kullama Yönünden Hâfız-Fuzûlî KarĢılaĢtırması”, Klasik Dönem Türk Şiir İncelemeleri, Ankara: Akçağ Yay.
KARAOĞLU, Serdar (2012), Ahmet Paşa’nın Gazellerinde Âhenk, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, EskiĢehir.
MACĠT, Muhsin (2005). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, Ġstanbul: Kapı Yay.
Muallim Nâcî (1304). “Bedâyi‟ü‟l-Efkâr fi-Sanâyi‟i‟l-EĢ‟âr, Mül: Hüseyn KâĢifî”, Mecmû’a-i Mu’allim, Ġstanbul.
Muallim Nâcî (1313). ‘Aruz Nümûnesi, Ġstanbul: Kasbar Matba„ası.
Muallim Nâcî (1305). “Mebâhis-i Me‟âni”, Mecmua-i Muallim, S.39, Ġstanbul.
OKAY, Orhan (1998). “ġiir Sanatı Üzerine”, Sanat ve Edebiyat Yazıları, Ġstanbul: Dergah Yay..
SAĞLIK, ġaban (2011). “ÇalıĢmaları IĢığında Dursun Ali Tökel‟le Divan ġiirini KonuĢtuk”, (Çevirimiçi), http://www.dalitokel.com/read.asp?39 03.02.2011.
SARAÇ, M. A. Yekta (2009). “Klasik Edebiyat Bilgisine Göre Divan ġiirindeki Ahenk Öğeleri”, İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi Bildiriler, Ġstanbul: Ġstanbul Kültür Üniversitesi.
SARAÇ, Yekta (2007). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, 2.bs., Ġstanbul: 3F Yay.
SARAÇ, Yekta (2004). Klâsik Edebiyat Bilgisi-Belâgat, Ġstanbul: Gökkubbe Yay.
SARAÇ, Yekta- Mustafa Çiçekler (1998). “KemâlpaĢazâde‟nin Kâfiye Risâlesi”, İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XXVIII, Ġ.Ü Film Merkezi, Ġstanbul.
SEVÜK, Ġsmail Habib (1942). Edebiyat Bilgileri, Ġstanbul: Remzi Kitabevi.
ġAFAK, Yakup (1996). “Fars ve Türk Edebiyatlarındaki Aruz Vezinlerinin Ritmik Yapıları Üzerine DüĢünceler”, Yedi İklim, C.X, S.70, Ocak.
ġANLI, Ġsmet (2010). Muhammed bin Muhammed Altıparmak Telhîs Tercümesi (Tenkitli Metin), Ankara: Ürün Yay.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1998). Edebiya Üzerine Makaleler, (haz. Zeynep Kerman), Ġstanbul: Dergah Yay.
TARLAN, Ali Nihat (2005). Ahmet Paşa Divanı, Ġstanbul: MEB Yay.
TOLASA, Harun (1986). “18. yy‟da YazılmıĢ Bir Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü - Müstakimzâde‟nin Istılâhâtü‟Ģ-ġi‟rîyesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XXIV-XXV, Ġstanbul: Ġ.Ü. Basımevi.
Tolasa, Harun (1982). “Divan ġairlerinin Kendi ġiirleri Üzerine DüĢünce ve Değerlendirmeler”, Ege Ünv. Sosyal Bilimler Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 1, Ġzmir.
ÜSTÜNOVA, Kerime (2001). “Söz Sanatlarının OluĢmasında Tekrarların Rolü”, TDAY-Belleten, Ankara, 2001/1-II.
YETĠġ, Kâzım (2000). “XVI. Yüzyıl BaĢında YazılmıĢ Bir Kavâid-i ġiiriyye Risalesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XXIX, Ġstanbul: Ġ. Ü. Basımevi.