Bilgi Sosyolojisi Bağlamında Bilimsel Tefsir Geleneği Üzerinde Değerlendirmeler

Bilgi sosyolojisi bilginin toplumsallığını inşa ederken onun var oluşu ve gerekçesi olarak toplumu işareteder. Çünkü her hangi bir bilginin alıcısı, üreticisi ve yeniden yorumlayıcısı yoksa o bilginin bir önemi deyoktur. İşte bilginin bu deverandaki durumu onun toplumsal olanla zorunlu olarak ilişki kurması sonucuna yolaçmaktadır. Bu bağlamda Batı tecrübesinin önemli olduğu düşünülmektedir. Aydınlanma ile birlikte daha çokrağbet edilen rasyonalizm, sekülerizm ve bireysellik bağlamında dini yorum, beklenti ve pratikler de busüreçlerden hem kurumsal, hem bireysel hem de sembolik manada ciddi düzeylerde etkilenmiştir. Nihayet din,Batıda yaşanan bu tecrübenin sonunda toplumsal belirlenimci gücünü kaybettiği gibi kendi kurumsalotoritesinin öz-benlik saygısı da işlevsizleştirmeyle karşı karşıya kalmıştır. Aydınlanma ile başlayan din bilimçatışması son asırda zirve yaparak materyalizm yedeğinde adeta dinin dövülmesi şeklinde cereyan etmiştir.Burada dini temsilin Hristiyan doğma sistemi olduğunu bilmek kaydıyla materyalizmin tüm dinler üzerindekibaskısı ve bunun bilim paradigması içinde pozitivizm ile teyidi bütün dinler üzerinde bilimsel açıdan bir baskıoluşturmuştur. Yaşanan tarihsel, siyasal ve kültürel değişimin İslam dünyasında yansımaları olmuştur. Busüreçleri kendi şartları içerisinde yaşasa da İslam tefsir geleneği içerisinde adına bilimsel tefsir denilen ekolünvarlığı geçmişte de bilinmektedir. Konuya ilişkin klasik ve çağdaş çalışmalar karşılaştırıldığında Kur’an’ıanlama ve hayata taşıma gayretinin kimi zaman bilimsel gerçeklerle örtüştürme amacının farklılıklar taşıdığıanlaşılmaktadır. Bu bağlamda çalışma bilimsel tefsir geleneğini bilgi sosyolojisi bağlamında anlamayıkendisine problem edinmiştir. Amacı ise bilgi sosyolojisi bağlamında bilimsel tefsir geleneğini a) gereklilikolarak bilimsel tefsir, b) maksattan uzaklaşma olarak bilimsel tefsir, c) örnekleriyle bilimsel tefsir yoluylaanlama, karşılaştırma ve ileri analizlere zemin olacak şekilde ele almaktır.

Evaluations on the Scientific Tafseer (Interpretation) Tradition in the Context of the Sociology of Knowledge

While the sociology of knowledge constructs the sociality of knowledge, it points out the society as its existence and justification. Since if there is not any receiver, producer and re-commentator of any kind of knowledge, there is no importance of that knowledge either. The situation of knowledge in this circuit leads to the result of its necessary relation to the social. In this context, the Western experience is thought to be important. In the context of rationalism, secularism and individualism, which were more popular with the Enlightenment, religious interpretation, expectations and practices were also seriously affected by these processes in institutional, individual and symbolic terms. Finally, as religion lost its social deterministic power at the end of this experience in the West, the self-esteem of its own institutional authority also faced dysfunctionalization. The conflict between science and religion, which started with the Enlightenment, reached its peak in the last century and took place in the form of beating religion in the backup of materialism. Here it is provided that religious representation is a Christian dogma system system, the pressure of materialism on all religions and its affirmation by positivism within the scientific paradigm have created a pressure on all religions, scientifically. The historical, political and cultural changes had reflections in the Islamic world. Although these processes are lived in it own condition, the existence of a school called scientific tafseer within the tradition of Islamic tafseer is known in the past, as well. When classical and contemporary studies on the subject are compared, it is understood that the effort to understand the Qur'an and bring it to life, sometimes has differences with the purpose of matching it with scientific facts. In this context, the study made it a problem to understand the tradition of scientific interpretation in the context of sociology of knowledge. Its purpose is to consider the tradition of scientific interpretation in the context of sociology of knowledge a) in a way that scientific interpretation as a necessity, b) scientific interpretation as a departure from purpose, c) understanding, comparison and advanced analysis through scientific interpretation with examples.

PDF

___

Akyüz, N. Çapçıoğlu, İ. (2013). Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi. Grafiker Yayınları. Albayrak, H. (1998). Tefsir Usulü. Şule Yayınları.
Anık, Cengiz. (2006). Bilgi Sosyolojisine Göre Bilginin İşlevi ve Bir Model Denemesi. Bilig Dergi 39, 1-29.
Arslan, A. (1994). Felsefeye Giriş. Vadi Yayınları.
Arslan, H. (2015). Epistemik Cemaat. Paradigma Yayınları.
Aslan, O. (2006). Tantavi Cevheri Örneğinde Bilimsel Tefsir. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aydın, M. (2008). Bilgi Sosyolojisi ve Toplumumuzun Bilgi Sistemi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 6, 195-222.
Aydın, M. (2010). Gençliğin Dini ve Sosyal Değerleri. Çizgi Kitabevi.
Berger, P. Thomas L. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası. Paradigma Yayınları.
Bottomore, T. & Nisbet, R. (der: M. Tunçay ve A. Uğur). (1990). Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. Verso Yayınları.
Bucaille, M. (Çev. Sönmez, M. A.). (1987). Müsbet İlim Yönünden Tevrat, İnciller ve Kur’ân. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Cerrahoğlu, İ. (1995). Tefsir Usulü. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Cevizci, A. (2000). Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayınları.
Çalışkan, İ. (2003). Kur’ân Muhtevasının Epistemolojik Taksimi-Kur’ân’da Her Bilginin Var Olduğu Söylemine Eleştirel Bir Yaklaşım. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7 (1), 235-248.
Çelebi, İ. (2011). Dini Bilginin Oluşmasında Geleneğin Rolü ve İlmi / Konulu Tefsir Yaklaşımının Bazı Sorunları. Din ve Gelenek: Tartışmalı İlmi Toplantı. 185-205.
Çiftçi, A. (2015). Bilgi Sosyolojisi ve İslam Araştırmaları. Ankara Okulu Yayınları.
Demir, Ş. (2010). Kur’an’ın Bilimsel Veriler Işığında Yorumlanmasına Eleştirel Bir Yaklaşım, Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar. (401-424) İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi Yayınları.
Demirci, M. (2001). Tefsir Usulü ve Tarihi. İfav Yayınları. Gülbenkian Komisyonu (2014). Sosyal Bilimleri Açın. Metis Yayınları.
Hira, İ. (2000). Sosyal Bilimler: Yasa Koyucu Tasarımdan Yorumcu Tasarıma. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi. 2, 81-96.
Huli, E. (Çev: Güngör M.). (1995). Kur'an Tefsirinde Yeni Bir Metod. Kur'an Kitaplığı. Jansen, J. J. G. (Çev: Halilrahman A.). (1993). Kur’ana Bilimsel Filolojik Pratik Yaklaşımlar. Fecr Yayınevi.
Kırca, C. (1984). Kur’ân-ı Kerim’de Fen Bilimleri. Marifet Yayınları.
Kırca, C. (1989). İlmi Tefsir Ekolünün Problemleri, Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sempozyumu, 193-198.
Kırca, C. (1996). Kur’ân ve Bilim. Marifet Yayınları.
Kırca, C. (1993). Kur’an’a Yönelişler. Tuğra Neşriyat.
Kırca, C. (2012). Kur’an ve Modern Bilim (İlişkisi-Sahası-Sorunları), Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15. 7-34 .
Kuranyolu (2020) “Lokman Suresi” https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Lokman-suresi/3503/34- ayet-tefsiri
Kurtubi, M. bin A. (1964). el-Cami’ li Ahkâmi’l-Kur’an. Daru’l-Kütübi’l-Mısrıyye.
Kutluer, İ. (2005). İslam ve Bilim Tartışmalarında Temel Yaklaşımlar. Bilgi, Bilim ve İslâm I-II. İSAV Yayınları.
Kutub, S. (Çev. H. Şengüler, B. Karlığa). (1995). Fi Zilali’l-Kur’an. Çelik Yayınları.
Mannheim, K. (Çev. Mustafa Y.). (2018). Bilgi Sosyolojisi. Pinhan Yayıncılık.
Mardin, Ş. (1995). İdeoloji. İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1983). Din ve İdeoloji. İletişim Yayınları.
Maturidi, M. bin M. (2005). Teʾvîlâtü’l-Kurʾân. Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Mevdûdî, E. A. (Çev. M. Han, Y. Karaca). (1986). Tefhimu’l Kur'ân, İstanbul.
Mlivo, M. (2001). Quran Prior to Science and Civilisation, Majlis of Islamic Comminity of Bugojno. Sarajevo.
Mukatil, S. (2002). Tefsîrü Mukatil b. Süleymân. Müessesetü’t-Tarihi’l-Arabi.
Nasr, S. H. (2012). Bilgi ve Kutsal. İz Yayınları.
Okumuş, M. (2017). “Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın İlmi Tefsir Anlayışı”, Bir Kur’an Mütefekkiri Elmalılı Hamdi Yazır. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Onlinefizik (2020) “Ağır Cisimler Hafif Cisimlerden Daha Yavaş ya da Daha Çabuk mu Düşerler? https://www.onlinefizik.com/agir-cisimlerde-serbest-dusme-hareketi/
Razi, F. (1420). et-Tefsîru’l-Kebîr. Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi.
Russell, B. (1990). Din İle Bilim. (Çev. Akşit Göktürk). Say Yayınları.
Salebi, M. bin İ.(2002). el-Keşf ve’l-Beyân ʿan Tefsîri’l-Kurʾân, Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi.
Sezgin, F. (Çev. Abdurrahman Aliy). (2008). İslam`da Bilim ve Teknik, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
Şimşek, M. S. (1995). Günümüz Tefsir Problemleri. Esra Yayınları.
Taberi, E. C. (2000). Câmiʿu’l-beyân ʿan Teʾvîli Âyi’l-Kurʾân, Müessesetü’r-Risale.
Tabersi, A. bin H. (2005). Mecmeu’l-Beyân. Daru’l-Ulum.
Taghiyev, K. (2006). Gazzali-Şatıbi Sarkacında Bilimselci Tefsir, Marmara Üni. Sosyal Bilimler Ens. (Basılmamış Doktora Tezi).
Tantavi, M. S. (1997). et-Tefsiru’l-Vasit li’l-Kur’an’il-Kerim. Daru Nahdati Mısr.
Tusi, C. M. (1431). et-Tibyân fî tefsiri’l-Kur’an. Settare.
Uyanık, M. (2003). Felsefi Düşünceye Çağrı. Elis Yayınları.
Yıldırım, C. (1986). İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri. Anadolu Yayınları.
Yılmaz, B. (2009). Gerçekliğin Toplumsal İnşasında Bilgi ve Bilgi Merkezi. Bilgi Dünyası, 1(10). 28-45.
Zamahşeri, M. bin Ö. (1407). el-Keşşâf. Daru’l-Kitabi’l-Arabi.