BALKAN ÜLKELERİNİN ANAYASALARINDA DİL KULLANIMI İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER

Çok kültürlülük ve çok dillilik açısından ilgi çekici bölgelerden biri de Avrupa'nın güneydoğusunda yer alan Balkanlardır. Bölge; Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk, Romanya, Türkiye'nin Avrupa yakası ile Yugoslavya'nın dağılmasının ardından bağımsız devletler olarak ortaya çıkan Makedonya, Hırvatistan, Slovenya, Bosna-Hersek, Kosova, Sırbistan ve Karadağ'ı içine almaktadır. 1990 yılına kadar bölge ülkeleri Yunanistan hariç Komünist sistemle yönetilmekteydi. Yugoslavya'nın parçalanması ile ortaya çıkan yeni devletler yeni anayasalarını da oluşturmuşlardır. Çok etnili ve çok dilli olan bölge ülkelerinin anayasalarında dil kullanımı ile ilgili özgürlüklere yer veren maddeler bulunmaktadır. Etnik çeşitliliğe sahip ülkelerdeki standart ve yerel dillerin durumu her zaman için sorun oluşturmuştur. Milletler uzun birliktelikler sonucu oluşturdukları ortak yasalarında milli birliklerini bozmadan bu sorunu nasıl çözecekleri önemli bir sorudur. Dünyanın birçok ülkesinde karşılaşılan bu durum, acaba Balkan ülkelerinde nasıl bir sonuç doğurmuştur. Özellikle Balkan bölgesi birçok etnik grubu ve dili içinde barındırmaktadır. Bu coğrafyada dinden sonra etnik kimliğin en önemli belirleyicisi, dil olmuştur. Balkan yarımadası da dünyanın en çok bilinen dilbilim bölgelerindendir. Tarihte dönem dönem bölgedeki etnik çeşitlilik, din ve dil farklılıkları bazı devletler tarafından istismar edilmiş ve bu ülkeler kendi çıkarları için bu özellikleri kullanarak bölge halklarını kışkırtmışlardır. Bu makalede Balkan ülkelerinin anayasaları incelenerek standart dilin yanında diğer dil konuşurlarının ihtiyaçlarına nasıl cevap verildiği araştırılacaktır. Bu nüfus gruplarının bazıları, bugün yaşadıkları topraklarda azınlık durumunda bulunmakta ve ülkelerinden dil hakkı talep etmektedirler. Ancak dil politikaları ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir. Meselâ Eski Yugoslavya zamanında, ülkede konuşulan birçok dile yasal eşitlik tanınmaktayken; kurulan yeni devletler, oluşturdukları anayasalarda sadece çoğunluğun diline özel yer vermişlerdir.

THE REGULATION AS FOR LANGUAGE USAGE IN THE CONSTITUTIONS OF BALKAN STATES

One of the regions of interest for multiculturalism and multilingualism is the Balkans in southeastern Europe. Region includes Greece, Bulgaria, Albania, Romania, on the European side of Turkey as independent states that emerged after the collapse of Yugoslavia, Macedonia, Croatia, Slovenia, Bosnia-Herzegovina, Kosovo, Serbia and Montenegro. System ruled by the Communist countries of the region until 1990, except for Greece. The breakup of Yugoslavia and the emergence of new states created new constitutions. The constitution of countries which multi-ethnic and multi-lingual include freedom of language use. Status of local languages in countries with ethnic diversity is always a problem for the standard and established. Nations as a result of partnerships formed by a long common law without national associations is an important question how to solve this problem. Encountered this situation in many countries of the world, how the Balkan countries were effected. Especially in the Balkan region contains many ethnic groups and languages. This is the most important determinant of geography, religion, ethnic identity, then, has been the language. The world's most well-known linguistic regions of the Balkan Peninsula. Ethnic diversity in the region from time to time in history, religion, and language differences have been exploited by some states and using these features to their own interests, these countries incited the people of the region. This article examined the constitutions of the Balkan countries respond to the needs of its neighborhoods given in standard language, as well as other languages will be investigated. Some of these population groups, there are now in a minority in their regions and countries are demanding the right language. However, the language policies vary from country to country. For example, the former Yugoslavia, in time, many languages spoken in the country have legal equality, established new states constitutions created a special place for the language of the majority.

PDF

___

Albanian Constitution http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/untc/unpan013810.pdf

AYDIN, Aziz (2011), AB Ülkeleri, ABD ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Azınlıkların Dil Hakları; https://yenianayasa.tbmm.gov.tr/docs/dil_haklari.pdf

BRAHAJ, Sokol (2009), Arnavutluk'ta Demokratikleşme Süreci ve Avrupa Birliği'nin Yapıcı Etkileri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi

Constitution of Bosnia And Herzegovina http://www.advokat prnjavorac.com/legislation/constitution_fbih.pdf

Constitution of Romania http://www.cdep.ro/pdfs/constitutie_en.pdf

Constitution of the Republic of Bulgaria http://www.nrs.bg/documents/pdf/Constitution_of_the_Republic_of_Bulgaria.pdf

Constitution of the Republic of Slovenia http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/UNTC/UNPAN014895.pdf

Constitution of the Republic of Kosovo http://www.kushtetutakosoves.info/repository/docs/Constitution.of.the.Republic.of.Kosov o.pdf

Constitution of the Republic of Macedonia http://www.slvesnik.com.mk/WBStorage/Files/USTAV-eng.pdf

Constitution of the Republic Of Serbia http://www.parlament.rs/upload/documents/Constitution_%20of_Serbia_pdf.pdf

ÇAVUŞOĞLU, Halim (1993), Balkanlarda Pomak Türkleri, Köksav Yayınları, Ankara.

EKER, Süer (2006), "Bosna'da Etno-Linguistik Yapı ve Türk Dili ve Kültürü Üzerine", Milli Folklor, S. 72.

FRIEDMAN, V. A. (2006), "Balkans as a Linguistic Area" (ed. Keith Brown), Encyclopedia of Language and Linguistics, 2nd Edition, Oxford.

GREENBERG, Robert (2010) "The Redrawing of Ethnic and Linguistic Borders in the Balkans: Implications http://www.borderstudies.jp/events/detail/100218/RG_sapporohandout_3_.pdf Serbia, Macedonia, and Montenegro";

GOJKOVİC, Nevena; "System of Minorities' Protection in Serbia"; http://www.kas.de/upload/auslandshomepages/serbien/Gojkovic_en.pdf

GÖKDAĞ, Bilgehan Atsız, (2012); "Balkanlar: Etnik Karmaşanın Dilsel Boyutları", Karadeniz Araştırmalar, S. 32, s.1-27

GÜL, Nihat; (2007); Balkan Harbi ve Takip Eden On Yıllık Süreçte Yunan Dış Politikası Esasları Ekseninde Türk ve Gayrimüslimleri Hedef Alan Baskıcı ve Asimilasyona Matuf Uygulamalar ve Günümüze Yansımaları, Trakya Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

HAKSÖZ, Cengiz (2007), Linguistic Rights Of The Turkish Minority In Bulgaria, ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi

HAYDEN Robert M. "İmagined Communities And Real Victims: Self-Determination And Ethnic Cleansing İn Yugoslavia"; American Ethnologist, 23(4): 783-801.

KARATAY, Osman (1999), "Bir Siyaset Dili ve Dil Siyaseti: Boşnakça;" Avrasya Dosyası, C.5 (Yaz, 1999), s.283-295.

KARPAT, Kemal H. (1992), "Balkan", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 5, İstanbul.

KARPAT, Kemal H. (2004), Balkanlar'da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk (çeviren:Recep Boztemur), İmge Kitabevi, Ankara.

KIR, Alpaslan (2008), Türkiye'nin Makedonya Politikasının Balkan Politikası İçerisindeki Yeri, Genelkurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Müdürlüğü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

KOYUNCU, Aşkın; (2006), "Yunanistan'da Bağımsız Devlet", Balkanlar El Kitabı I, Derleyenler, O. Karatay, B. A. Gökdağ, Çorum, s.488-514

KUTLU, Sacit (2007), Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.

Language Evolution in Bosnia (2006); http://www.pcgn.org.uk/Bosnia-Aug06.pdf

LESNİKOVSKİ, Ladislav (2011); Macedonia's Ontological Insecurity and the Challenges of Stabilizing Inter-ethnic Relations, Eurasia Border Review; Volume 2 No. 1 Summer 2011 s.61-72

MEMİŞOĞLU, Hüseyin (1999), Balkanlarda Pomak Kültürü ,Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.

MİLO, Paskal. (1997); "Constitutional Rights and Minorities in the Balkans: A Comparative Analysis," in Perceptions 2(3), on http://www.mfa.gov.tr/grupa/percept/113/113-2.html

ORUÇ, Zülküf, (2011); Balkanlarda Osmanlı Mirası Ve Ulusçuluk Çerçevesinde Balkan Türklerinin Kimlik Ve Yönetim Sorunları ,(Kosova Ve Makedonya Örneği), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.

ÖZERMAN,Elif (2004) "Avrupa'da Dil Hakları: Genel Bir Çerçeve", Çeviren: Burcu Toksabay, www.hyd.org.tr/staticfiles/files/dil_haklari_genel_cerceve.doc

ÖZÖNDER, Cihat (2001), "Balkan Gelişmeleri: Makedonya Sorunu", Kök Araştırmalar, III/1.

ÖZTÜRK, Osman Metin (1999), "Balkanlar: Genel Durum ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme", Kök Araştırmalar, I/2.

PAREKH, Bhikhu, (2002); Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek: Kültürel Çeşitlilik ve Siyasi Teori, çev: Bilge Tanrıseven, Phoenix Yayınevi, Ankara,

SMITH, Anthony D. (2002), Ulusların Etnik Kökeni (çev. Sonay Bayramoğlu- Hülya Kendir), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.

SÜLEYMANOVA, Aylin (2010), Bulgaristan Hak Ve Özgürlükler Hareketi'nin Üye Profilindeki Değişimi Ve Azınlıklar Üzerindeki Etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

The Constitution of Greece http://www.photius.com/countries/greece/government/syntagma.pdf

The Constitution of Montenegro http://www.comparativeconstitutionsproject.org/files/Montenegro_2007.pdf

The Constitution of the Republic of Croatia http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/--- ed_protect/---protrav/--ilo_aids/documents/legaldocument/wcms_127452.pdf

TOKMAK, Elif (2010), Yugoslavya'nın Dağılma Sürecinde Kosova Sorunu Ve Kosova Basını, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi

TÜRBEDAR, Erhan (2006), "Sırbistan ve Karadağ'ın Yolları Ayrıldı", Stratejik Analiz, Haziran.

TÜRBEDAR, Erhan (2007), "Kosova Sorunu", Balkanlar El Kitabı I, Karam & Vadi Yayınları, Çorum/Ankara.

ÜÇYILDIZ, Ceyda (2006), Eski Yugoslavya Cumhuriyetlerinin Yeniden Yapılanmasında AB'nin Rolü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi

WACHTEL, Andrew Baruch (2009), Dünya Tarihinde Balkanlar, Doğan Kitap Yay. İstanbul.

YAŞIN, Gözde Kılıç (2011), "Makedonya Örneğinde Yeni Devlet Modeli", Kamu Ruhu: Postmodern Kimliksizliğe Karşı Duruşlar, Editörler: İkbal Vurucu- Mustafa Yiğit, Palet Yayınları, Konya, s.350-367.

YERASIMOS, Stefanos (2002), Milliyetler ve Sınırlar. Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu (çeviren: Şirin Tekeli), İletişim Yayınları, İstanbul.