Azerbaycan'daki Arap harfli Yazıtların bugünkü durumu

Azerbaycan Cumhuriyeti sınırları içinde kalan topraklar, Türk-İslam tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. Söz konusu topraklarda Müslüman Türk boylarına ve fütuhat için bölgeye gelen Araplara ait pek çok Arap harfli yazıt bulunmaktadır. Bu makalede Azerbaycan’daki tarihî camilerde, mescitlerde, kervansaraylarda, türbelerde, mezar taşlarında, ziyaret yerlerinde, el yazması eserlerde (cönklerde, kitaplarda), sikkelerde, süs ve kullanım eşyalarında… karşılaşılan İslami döneme ait Arap harfli Türkçe ve Arapça yazıtların Türk-İslam tarihi açısından önemi ve bugünkü durumları dikkatlere sunulmaktadır.

Currents conditions of inscriptions with Arabic letters in Azerbaijan

The territory within the boundaries of Azerbaijan Republic is highly important for Turkish-Islamic history. The case in territories contain many Arabic inscriptions belonging to Muslim-Turkic tribes and Arabians who arrived in the region for conquests. This paper presents to the attention the significance of Turkish and Arabic inscriptions with Arabic letters found in historical mosques, prayer rooms, caravansaries, shrines, tombstones, holy places, manuscripts, coins, knick-knacks and belongings…. belonging to Islamic Era, for Turkish-Islamic history and their current conditions in Azerbaijan Republic.

PDF

___

ALYILMAZ, Cengiz (2009), Kırgızistandaki Arap Harfli Yazıtlar Üzerine, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/8 Fall 2009, 185-209.
ALYILMAZ, Semra - ALYILMAZ, Cengiz (2010), Nahçıvandaki Eski Türk Kültür ve Uygarlık Eserleri, Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Kurultayı Bildirileri, C. III, Ankara, 181-192.
ALİYEV, Rafig (2000), Azerbaycan Medeniyyetinin İnkişafında İslamın Yeri, Kafkasyada İslam Medeniyeti Islamic Civilisation in Caucasia, İstanbul, 3-10.
ALİYEV, Rafig (2007), İslam, Azerbaycan Millî Ensiklopediyası, Bakü, 156-158.
AŞURBEYLİ, S. V. (1964), Oçerk İstorii Srednevekovogo, Bakü.
BÜNYADOV, Ziya (2004), Azerbaycan Atabeyleri Dövleti, Bakü.
BÜNYADOV, Ziya (2007), Azerbaycan VII-IX Esrlerde, Bakü, Rusçadan Çevirenler: Cabbar Cabbarov - Hesen Elizade.
CEFERZADE, İ. M. (1999), Gobustan Gaya Üstü Resmler Gobustan Petroglyphs Gobustan Naskal’nıe İzobrajeniya, Bakü.
EFENDİ, Rasim(1980), Daşlar Danışır, Bakü.
EFENDİ, Rasim(1986), Kamennaya Plastika Azerbaydjana Azerbaycanın Daş Plastikası Stone Plastic Art of Azerbaijan, Bakü.
GEYBULLAEV, Giyaseddin A. (1991), K etnogenezu azerbaydjantsev, Bakü.
GEYBULLAEV, Giyaseddin A. (1994), Azerbaycan Türklerinin Teşekkülü Tarihinden, Bakü.
GULİYEVA, Vefa, (2003), Rol’ i Pozitsiya Musul’manskogo Duhovenstva v Sotsial’no - Politiçeskoy i Kul’turnoy Jizni Azerbaydjana v XIX-Naçale XX. vv. v Rakurse Armyano Azerbaydjanskih Politiçeskih Otnoşeniy, Bakü.
GULİYEVA, Vefa, (2010), İçeri Şehrin Tarihî Mimarlık Abideleri, Türk Dünyası Mimarlık ve Şehircilik Kurultayı Bildirileri, C. III, Ankara, 2010, 309-314.
KIRZIOĞLU, M. Fahrettin (1984), Selçuklu Fetihleri’nden (1064-1071) Önce Doğu Anadolu - Türk Boy ve Oymakları’ndan Kalma Dağ ve Su Adları, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri 11-13 Eylül 1984, Ankara, 75-96.
NE’MET, Meşedihanım Sadullahgızı (1981), Memorial'nıe Pamyatniki Azerbaydjana, Bakü.
NE’MET, Meşedihanım Sadullahgızı (1987), Esrlerin Daş Yaddaşı, Bakü.
NE’MET, Meşedihanım Sadullahgızı (1992), Azerbaycanda Pirler Sosial-İdeoloji, İktisadî-Siyasî Merkezler), Bakü.
NE’MET, Meşedihanım Sadullahgızı (2001), Korpus Epigrafiçeskih Pamyatnikov Azerbaydjana I Arabo-Perso-Tyukoyazıçnıe Nadpisi Baku - Apşerona (XI vek – naçalo XX. veka), Bakü.
NE’MET, Meşedihanım Sadullahgızı (2001), Korpus Epigrafiçeskih Pamyatnikov Azerbaydjana II Arabo-Perso-Tyukoyazıçnıe Nadpisi Şeki- Zakatal'skoy Zonı (XIV vek – naçalo XX. veka), Bakü.
NE’MET, Meşedihanım Sadullahgızı (2001), Korpus Epigrafiçeskih Pamyatnikov Azerbaydjana III Arabo-Perso-Tyukoyazıçnıe Nadpisi Nahçıvanskoy Avtonomnoy Respubliki (VIII - XX. veka), Bakü.
NE’MET, Meşedihanım Sadullahgızı (2008), Korpus Epigrafiçeskih Pamyatnikov Azerbaydjana IV Arabo-Perso-Tyukoyazıçnıe Nadpisi Kuba-Haçmaz zonı i Yujnogo Dagestana (VIII – naçalo XX. vv.), Bakü.
NE’MET, MeĢedihanım Sadullahgızı (2009), Daşlaşan Sirlerin Sirdaşı, Bakü. PİRİYEV, Vagif (2007), Azerbaycan 13.-14. Esrlerde, Azerbaycan Millî Ensiklopediyası, Bakü, 213-224.
SALAMZADE, E. R. - MEMMEDZADE, K. M. (1987), Şekinin Me'marlıg Abideleri Arhitekturnıe Pamyatniki Şeki The Architectural Monuments of Sheki, Bakü.
SAYAN, Yüksel (2006), Azerbaycan’ın Tarihî Mezar Taşları ve Türk Kültüründeki Yeri, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı 9-15 Nisan 2006 Çeşme-İzmir Bildiri Kitabı- IV, İzmir, 1827-1839.
SEFERLİ, Hacı Fehreddin, (2009), Ordubad Şeherinin Müselman Epigrafikası Abideleri, Bakü.
TALIBOV, Vasif – BAHŞELİYEV, Veli - ELİYEV, Veli – HACIYEV, İsmail - HEBİBBEYLİ, İSA – HÜSEYNOV, Veli – GEDİRZADE, Hacı Gedir, GULİYEV, Ebülfez – SEFERLİ, Hacı Fehreddin – TALIBOV, Tariyel (2008), Nahçıvan Abideleri Ensiklopediyası The Encyclopaedia Of Nakhchivan Monuments, Nahçıvan.
TÜRKMEN, Fikret (2008), Azerbaycandaki Koç Şekilli Mezar Taşlarının Folklorik Açıdan Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, Ankara, 503-513.
VELİHANLI, Naile Memmedligızı (1973), Ereb Hilafeti ve Azerbaycan, Bakü.
VELİHANLI, Naile Memmedligızı (1974), IX-XII. Esr Ereb Coğrafiyaşunas-Seyyahları Azerbaycan Haggında, Bakü.
VELİHANLI, Naile (2005), Nahçıvan – Ereblerden Mongollaradek- (VII-XII. Esrler), Bakü.
VELİHANLI, Naile Memmedligızı (2007), Azerbaycan 7. Esrin Ortaları- 13. Esrin Evvellerinde, Azerbaycan Millî Ensiklopediyası, Bakü, 189-213.
VELİHANLI, Naile Memmedligızı (2008), Eldenizler Hanedanı Gadınlarının Bölgenin ve Nahçıvanın İçtimai-Siyasi Heyatındaki Yeri, Nahçıvan Bu Gün: İslahatlar Perspektivler, Nahçıvan, 53-58.