KUR'ÂN-I KERÎM'DE MUHKEM VE MÜTEŞÂBİHİN TESPİT VE DEĞERLENDİRİLMESİ (FÂTİHA SÛRESİ ÖRNEĞİ)

Kur'ân-ı Kerim'deki ayetler muhkem ve müteşâbih olmak üzere ikiye ayrılır. Muhkemler, manası kolaylıkla anlaşılan, herhangi bir yorum ve tefsire ihtiyaç göstermeyen ayetlerdir. Kur'ân'daki helal, haram, namaz, oruç, zekât, hac, güzel ahlak ve muamelat gibi ahkâma dair ayetler Muhkem sınıfında olup Kur'ân'ın anlaşılmasında esas ölçü bunlardır. Müteşâbihler mânâlarının çokluğundan dolayı belirli bir maksat tayini mümkün görünmeyen ve ifade ettiği kapsamlı hakikatleri insan zihninin yüklenemeyeceğinden dolayı kapalı görünen bir anlatış çeşididir. Müteşâbihler mânâsız ve boş söz değillerdir. Manası bilinir ancak, çokluğundan dolayı birden fazla yoruma müsait formdadır. Bu öyle bir beyandır ki, hakikat, mecaz, sarih, kinaye, temsil, tahkik, zâhir, hafî gibi beyanın bütün şekillerini içine alır. Dolayısıyla buna "el-ma'lûmü'lmechûl/bilinmeyen bilinen" tabiri kullanılmıştır. Zira Kur'ân-ı Kerîm aynı anda farklı asırlara ve değişik insan gruplarına hitap eder. Taşımış olduğu değerleri aktarma noktasında muhataplarından hiçbirini ihmal etmez. Bunun içindir ki Kur'ân müteşâbih ayetlerini, sarih mânâlarının altında değişik insan gruplarının seviyelerine göre farklı farklı mânâ tabakalarını içeren bir üslup olarak kullanmaktadır. Kur'ân-ı Kerîm'de bazı sûre başlarında yer alan hurûf-i mukatta'a, kıyâmetin meydana gelmesi, Ye'cûc-Me'cûc gibi hadiselerden bahseden ayetler müteşâbih türden olup manaları hakkında kesin bir hüküm verilememiştir. Makale, genel olarak bu Kur'ân üslubunun tespit ve değerlendirilmesi ile özelde de Fâtiha sûresine tatbikini konu edinmektedir

DETERMINATION AND EVALUATION OF THE MUHKEM AND MUTESABIH (EXAMPLE OF SURAH FATİHA)

Qur'anic verses are divided into two groups: Muhkem and mutesabih. The verses of muhkems are easily understood the meaning. And does not need external commentary. It is not possible to comment about the muhkem watchwords. Halal, haram, prayer, fasting, charity, pilgrimage, and the Proceedings of morality are included in the type of muhkem. These are the measure is based on the understanding of the Qur'an. Because of their various meanings it seem it is impossible to clarify an objective for the Mutashabih words which states multi-facet truths beyond the capacity of human ability to grasp their connotations. Therefore, it is considered its manner of telling is obscure. The Qur’an speaks to diverse communities at the same time with the same words. It brings the message to all individuals without ignoring any of them. For that reason, the Qur’an uses these mutashabih verses as a manner, under the explicit meaning of the statement, in order to reach different level of human understanding. The Mukatta letters at the beginning of the suras are included in the type of mutesabih. This article states and comments the manner of Qur’an at this subject in general, and examines implication of this manner at the Opening (Fatiha) chapter in specific

PDF

___

ABBÂS, Hasan, en-Nahvu’l-Vâfi, Dâru’l-Meârif, V. baskı. Mısır, 1963.
ALBAYRAK, Halis, Tefsir Usûlü, Şule Yayınları, İstanbul, 1998.
ASHRATİ, Sulayman, 4. Uluslararası Bediüzzaman Said Nursî Sempozyumu, Kur'ân’ı Anlamada Çağdaş Bir Yaklaşım: Risale-i Nur Örneği, İstanbul, 20 - 22 Eylül 1998.
ATEŞ, Süleyman, Kur’an-ı Kerim Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1995.
BAGAVÎ, Ebû Muhammed el-Huseyn (ö. 510), Meâlimu't-Tenzîl fî Tefsîri'l-Kur'ân, Tefsîru'lBegavî, (Thk. Osman Cum'a Damiriyye), Dâru't-Tayyibe li'n-Neşr, Beyrut, 1997.
CERRAHOĞLU, İsmail, Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 1985.
DEMİRCİ, Muhsin, Tefsîr Usûlu, Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı, İstanbul 2007.
DUMAN, Zeki, Müteşâbihatın Tevili, Bilimnâme Düşünce Platformu, Kayseri, 2007.
EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yûsuf (ö. 745), el-Bahru’l-Muhît fî't-Tefsîr, (Thk. Sıdkı Muhammed Cemil), Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1420.
EBU’S-SUÛD Mehmed el-İmâdi, İrşâdu Akli’s-Selîm, Selim ila Mezaya'l-Kurani'l-Azîm (ö. 896/1490), Daru İhyai't-Turasi'l-Arabi, Beyrut, 1990
EBÛ ZEHRA, Muhammed, (ö. 1974) Usûlü'l-Fıkh, Daru'l-Fikr, Kahire, ts.
EBÛ ZEYD, Nasr Hâmid, (d. 1943) İlahi Hitabın Tabiatı, Metin Anlayışımız ve Kur’ân İlimleri Üzerine, Kitâbiyât, Ankara, 2001
ELMALILI, Hamdi Yazır (ö. 1942) Hak Dini Kur’ân Dili Yeni Mealli Türkçe Tefsir, Matbaai
Ebuzziya, İstanbul, 1935 ve Hikmet Yayınları, İstanbul, 2007.
ESED, Muhammed (ö. 1992), Kur’ân Mesajı Meâl-Tefsir, İşaret Yayınları, İstanbul, 1996.
EREN A. Cüneyt, ERBAŞ Muammer, Kur’ân İlimleri ve Tefsir Istılahları, Ebru Yayınları, İzmir, 2012.
EREN A. Cüneyt, İ’rab, el-Kavaid fi’l-İ’rab, Cantaş Yayınları, İstanbul, 2013.
FİRUZABADÎ, Mecduddin (ö. 817/1414), el-Kâmusu’l-Muhit, Mısır, 1301.
İBN MANZÛR, Ebu'l-Fadl Muhammed, (ö. 711/1311) Lisânu'l-Arab, Tahk. Emin Muhammed Abdulvehhâb, Muhammed Sâdık el-Ubeydi, Dâru'l-İhyâi't-Türâsi'l-Arabi, II. Baskı, Beyrut 1993.
ISICIK, Yusuf, Kur’ân’ı Anlamada Temel Bir Problem: Te’vîl, Esra Yay., İstanbul, 1997.
İSFEHÂNİ, Râğıb, (ö. 502/1109 ) el-Müfredat fi Garibi’l-Kur’ân, Mısır, 1980.
KARAMAN, Hayrettin, Fıkıh Usûlü, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2010.
KIRBAŞOĞLU, Mehmet Hayri, “Müteşâbihat Konusundaki Yaklaşımların Değerlendirilmesi ve Yeni Bir Yaklaşım Önerisi”, I. Kur’ân Sempozyumu, Tebliğler-Müzakereler, Ankara, 1994.
KURTUBİ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr (671/1273), el-Câmi' li-Ahkâmi'lKur'ân, Tahk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 2006.
NURSİ, Said, (ö. 1960) Şualar, Yeni Asya Neşriyat, Germany, 1994.
RÂZİ, Fahruddin, (ö. 606/1210), Tefsîri Kebîr Mefâtîhu'l-Gayb, Daru İhyai't-Turasi'l-Arabi, Beyrut, 1999 ve Beyrut, 2004 baskısı.
REŞİD, Rızâ Muhammed, (ö. 1935), Tefsîru'l-Menâr, II. bsk. Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1420.
SÂBÛNÎ, Muhammed Ali, Safvetu't-Tefâsir, Dâru'l-Kalem, Beyrut, 1986.
SÂDIK, Abdurrıdâ vd., el-Belâğa, el-Cumhûriyyyetu'l-Irâkiyye Vezâretu't-Terbiye, Kuveyt, 1975.
SUYÛTÎ, Celaleddin, (ö. 911/1505), Miftahu'l-Cenne fi Ihticâci bi's-Sünne, Tahk. Seyyid elCemilî, Mektebetü’s-Sekafe ed-Dinîyye, Kahire 1985.
………………….., el-İtkan fî Ulûmi’l-Kur’ân, Tahk. el-Mektebetü'l-Asriyye, Kahire, 1951.
ŞA’BAN, Zekiyyüddin, Usulü’l-Fıkh, trc. İbrahim Kafi Dönmez, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.
SAHİRON, Syamsuddin, “Muhkam and Mutashâbih: An Analytical Study of al-Tabarî’s and alZamakhsharî’s Interpretations of Q. 3: 7” Journal of Qur’anic Studies, London 1999, C. I, Sayı: 1, (Çev. Zülfikar Durmuş), Âl-İ İmrân Suresi’nin 7. ayetindeki Muhkemât ve Müteşabihât’a İlişkin Taberî ve Zemahşerî’nin Görüşlerinin Analitik Bir İncelemesi, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, II (2002), Sayı: 3.
ŞATİBİ, İbrahim b. Mûsâ Ebû İshâk, (ö. 794/1392), el-Muvafakat, İslamî İlimler Metodolojisi, trc. Mehmed Erdoğan, İz Yayıncılık, İstanbul, 2010.
ŞİMŞEK, M. Sait, Kur’an’ın Anlaşılmasında İki Mesele, İstanbul, 1997.
TABATABAİ, Muhammed Hüseyin, (ö. 1981) el-Mizan fi Tefsiri’il-Kur’an, çev. Vahdettin İnce, Kevser Yayınları, İstanbul, 1998.
TABERİ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, (ö. 310/922) Câmiu'l-Beyân fî Te'vîli'l-Kur'ân, Dâru'lFikr, Beyrut, 1405 ve (Thk. Ahmed Muhammed Şakir), Müessesetu'r-Risâle, Beyrut, 1420, baskısı.
YILDIRIM, Suat, Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Yüce Meâli, Işık Yayınları, İstanbul, 2004.
……………., Kur'ân'a Bakışlar I, Yeni Akademi Yayınları, İzmir, 2011.
……………., Peygamberimizin Kur’an’ı Tefsiri, Yeni Akademi Yayınları, İzmir, 2006.
ZURKÂNÎ, Muhammed Abdul`azim, (ö. 1122/1710), Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru İhyâi'l-Kutubi'l-Arabiyye, Beyrut 2002.
ZERKEŞÎ, Bedrüddin Muhammed b. Abdillah (ö. 794/1391), el-Burhan fî Ulûmi’l-Kur'ân, (Tahk. Muhammed Ebu Fadl İbrahim), Dâru İhyâi'l-Kutubi'l-Arabiyye, Beyrut, 1957.