19681

Arap Edebiyatında beyaz benzeri Türler-1: El-Hamâsiyye ve önemli Hamâsiyyeler

Orta Asya’dan Hindistan’a, Afganistan’dan İran ve Azerbaycan’a kadar geniş bir coğrafyada yaygın olarak kullanılan Beyaz’ların başlangıcını teşkil eden Hamâsiyye veya el- Hamâs, Arap edebiyatı kaynaklı olup savaşları, baskınları ve bu mücadelelerde gösterilen kahramanlıkları anlatan lirik şiirlerden oluşan toplamlardır. Adını, 9.asırda yaşamış Arap şairi Ebu Temmâm’ın (ö.231/846) Muhtarat adlı eserinin ilk maddesinden alır. Ebu Temmâm, başlangıcı, Arap Cahiliye dönemine kadar dayanan “hamâsî” şiir derlemelerini, belirli kurallar çerçevesinde, antoloji tarzında bir edebi ürün haline getirmiştir. Ebu Temmâm’ın ardından, benzer üsluplarda pek çok eser ortaya konulmuştur. Bunların en önemlileri, Buhtûrî (ö.284/897) ve İbni şecerî (ö.542/1148) adlı Arap şair ve derlemecilerinin hazırladıkları toplamlardır.

Beyaz-like types în Arabic Literature: El-Hamâsiyye and important Hamâsiyyes (Epics)

Having a widespread use in a vast geography ranging from Central Asia to India, Afghanistan to Iran and Azerbaijan the Hamâsiyye or el-Hamâs, which constitutes the beginning of the Beyaz’ (epics), is an Arabic Literature based compilation of lyrical poetry illustrating the bravery shown during wars, raids and struggles. Its name comes from the first article of the Muhtarat a work by the Arab poet Ebu Temmâm who lived in the ninth century. Ebu Temmâm, according to some rules, created out of the hamasi poetry compilations that go back to the Arabic Pre-Islamic age of ignorance a kind of literary type in the form of an anthology. After Ebu Temmâm many works in similar style appeared. The most important ones are the compilations prepared by Arab poets and compilators like Buhturî and İbnü’ş- Secerî.

PDF

___

ÇÖĞENLİ, Sadi-DEMİRAYAK, Kenan (2000). Hamâstü Ebi Temmâm (Ebû Temmâm), Arap Edebiyatında Kaynaklar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi FEF Yay.
DEMİRAYAK, Kenan ( 2009a). Arap Edebiyatı Tarihi-I Cahiliye Dönemi, Erzurum: Fenomen Yay.
DEMİRAYAK, Kenan ( 2009b) Arap Edebiyatı Tarihi-II Sadru’l-İslam Dönemi, Fenomen Yay., (I. Baskı), Erzurum, Şubat 2009.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1992). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
DURMUŞ, İsmail (1997). “Hamâse”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.15, İstanbul: TDV Yayınları, 437-440.
Ebu Temmâm (1951a). Şerh-i Dîvânü’l-Hamâse, (Haz. Ahmed Emin-Abdüsselam Harun), Kahire, Telif-Tercüme ve Yayımlama Heyeti Matbaası.
Ebu Temmâm (1963b). Kitâbü’l-Vahşiyyât (Haz. Abdülaziz el-Meymini Mahmud Muhammed Şakir), Kahire: Dârü’l-Maarif Matbaası.
Ebu Zekeriya Yahya b. Ali Hatib el-Tebrîzi(tarihsiz). Şerh-i Dîvânü’l-Hamâse (Haz. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), C I, Kahire, Hicazî Yayınevi.
El-Allâme e’t-Tebrizî (1322/1904-1905). “Divânü’l-Hamâse” (Haz. e’ş-Şeyh Abdülkâdir Saîd e’r- Râfiî), II Cilt, Kahire, Matbaatü’t-Tevfîk.
ELMALI, Hüseyin(1997a). “el-Hamâse”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C15, İstanbul: TDV Yayınları, 440-441.
ELMALI, Hüseyin(2000b). “İbnü’ş-Şecerî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C21, Ġstanbul: TDV Yayınları, 219-220
FAHÛRÎ, Mahmud (1998). “Hamâse Ebî Temmâm”, Masadirü’t-Turas ve’l-Bahs fi’l-Mektebeti’l- Arabiyye, Halep, Halep Üniversitesi Neşriyatı, 28-30.
Hannen el-Fahûrî (tarihsiz). “Ebû Temmâm” Târihü’l-Edebü’l-Arabî (2.Baskı), Beyrut/Lübnan.
http://www.genbilim.com/content/view/8315/199/ (21.10.2010).
KARAARSLAN, Nasuhi Ünal (1992), “Barûdî, Mahmûd Sâmi Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 5, İstanbul: TDV Yayınları, 90-91.
KIZILTUNÇ, Recai, “Klasik Doğu Edebiyatlarında Bir Derleme Olarak Beyaz ve Beyazcılık”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/8 Fall 2009, 1866-1891.
ÖZDEMİR, Mehmet (2006). “Müvelledun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 32, İstanbul: TDV Yayınları, 228-229.
Redhouse Sözlük (1995). “heroism, valor”, İstanbul, Redhouse Yayınevi.
TÜCCAR, Zülfikar (1992). “Buhtûrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 6, İstanbul: TDV Yayınları, 381-383.
TÜCCAR, Zülfikar (1997). “el-Hamâse”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 15, İstanbul: TDV Yayınları, 441-442.
TÜLÜCÜ, Süleyman (2005). “Muallakât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 30, İstanbul: TDV Yayınları, 310-312.
YALTKAYA, Şerafettin. “Mütenebbi’den Önce Şiir(I)” (sadeleĢtirenler: Musa Yıldız-Nurettin Ceviz), Nüsha, yıl: V, sayı: 17, Bahar 2005, sayfa 95-122.