ANKARA VAKIF ESERLERİ MÜZESİNDE SERGİLENEN CAMİ SAATLERİNİN SANAT TARİHİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Osmanlı, Fransız ve İngiliz saat ustalarının ve üreticilerinin yaptıkları saat örneklerinden toplam yedi tanesi Ankara Vakıf Eserleri Müzesinin teşhir salonlarında sergilenmektedir. İstanbul ve Kütahya camilerinden getirilip, müzeye konulan saatlerden iki tanesi markasız olup, Fransız yapımıdır. Saatlerden iki tanesi İngiltere/Londra'da Markwick-Markham-Recordon ve, Markwick-Markham-Gout tarafından imal edilmiştir.Müzede sergilenen uzun kasalı veya ayaklı iki İngiliz saati ile bir Fransız saatinin üzerinde, bir Osmanlı saatinin kadranında yapılış tarihi ile ilgili bir ibare bulunmamakla birlikte, imal eden firma veya kadranda ismi geçen saat ustaların yaşadığı dönemler düşünüldüğünde, başka saatler ile kompozisyon ve motif benzerliği göz önüne alındığında, saatlerin çoğunun XIX. yüzyıl başında, bir kısmının da XIX. yüzyıl sonunda yapılmış olabilecekleri akla gelebilir. Müzedeki üç saatin yapılış tarihi saatlerin kadranında yazılı durumdadır. Bu tarihler 1887, 1910 ve 1919 yıllarıdır. Saatler ahşap, kağıt, metal ve cam malzemeden yapılmıştır. Mekanik aksamları metalden yapılmış olan saatlerin hepsi ahşap kasalı olup, kasaların içine düzgün konulmuştur. Meşe, maun gibi ağaç türlerinden kasa yapımında faydalanılmıştır. Ahşap kasaların parlatılması ve uzun ömürlü olması için genellikle gomalak denilen koruyucu bir cila kullanılmıştır.Saatlerin boyları 247 cm. ile 47 cm. arasında, ortalama genişlikleri 45 cm. ile 30 cm. arasında, kalınlıkları 23 cm. ile 13 cm. arasında değişmektedir. Oyma, boyama, döküm, kalem işi, kazıma gibi süsleme ve yapım teknikleri saatler üzerinde uygulanmıştır. Saatler üzerindeki süslemeler üst bölümde ve bir örnekte de alt bölümde yer almaktadır. Akantus, asma, gül, kır çiçeği, kıvrık dal, küpe çiçeği, menekşe, palmet, rozet çiçeği, rumi, sümbül, yaprak gibi bitkisel unsurlar, burma, hilal, inci, madalyon, yıldız ve yumurta gibi geometrik unsurlar; bukle, kandil, küre, mızrak ucunu hatırlatan bir motif ve vazo gibi nesneli süsleme motifleri saatler üzerinde beğenilerek uygulanmıştır

ANKARA MUSEUM OF FOUNDATIONAL WORKS IN THE MOSQUE CLOCKS BE EXAMINED IN TERMS OF ART HISTORY

Ottoman, French and British watchmakers and manufacturers of the total of their seven clocks sample Ankara Foundation Works Museum are exhibited in the exhibition. From Istanbul and Kutahya brought from the mosque, two of the clocks put into the museum is a French-made generic. Two of cloks British / London - Recordon and the Markwick Markham, Markham Markwick - by -Gout has been manufactured. Exhibited in the museum long cased or standing two British clocks, a Frenchman on the clock, an Ottoman clock on the face of the date of construction related phrases Although there is no manufacturing firms or dial mentioned in the watchmakers of his era imaginable, the other watches with the composition and motifs similarity eye Given that most of the clocks XIXth. beginning of the century, in part XIXth. century will be considered made at the end. Three- time construction date is printed on the dial of hours. These dates 1887, 1910 and 1919 are. Clocks of wood, paper, metal and glass are made in. Clocks during which all the mechanical components are made of metal timber was put into the casing properly. Oak, mahogany wood material, such as was utilized in the construction of safe. Lacquering of wooden crates and long-lasting protective finish used to be called is usually shellac. Clocks height of 247 cm. by 47 cm. of an average width of 45 cm. and 30 cm. of thickness 23 cm. and 13 cm. ranges. Carving, painting, molding, pencil work, scraping watches on as decorations and construction techniques have been applied. Clocks the decorations on the top section and bottom section are also included in a sample. Acanthus, vines, roses, wild flowers, curved branches, fuchsia, violet, pelmet, rosette flowers, arabesques, hyacinths, like a leaf vegetable elements, torsion, crescents, pearls, coin, star and eggs as well as geometric elements; curls, lamps, globes, and spearhead a motif reminiscent of objects such as vases, decorative motifs have been applied with liking on clocks. Some of the clock samples which were made in the West and also in Anatolia by the Ottoman masters are in Ankara today. 7 of them are in good condition.All of the samples were made of wood, metal or glass.Their lenghs are between 247-47 centimetres. Their widths are between 45-30 centimetres. Their thicknesses are between 23-13 centimetres.They were adorned with different techniques such as carving, painting, casting and chisel work.The adornments are on the upper and on the down part of the clocks.On the other hand some have no adornments. Different kinds of flowers were used as decorations such as acanthus, vines, roses, wild flowers, curved branches, fuchsia, violet, pelmet, rosette flowers, arabesques, hyacinths, like a leaf vegetable elements, torsion, crescents, pearls, coin, star and eggs as well as geometric elements; curls, lamps, globes, and spearhead a motif reminiscent of objects such as vases, decorative motifs have been applied with liking on clocks

PDF

___

ACUN, Hakkı (1994), Anadolu Saat Kuleleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Sayı: 85, Ankara.
ACUN, Hakkı (2005), Tüm Yönleri ile Çapanoğlu ve Eserleri, Ankara.
ACUN, Hakkı (2011), “Saat Kuleleri ve Önemi”, Safranbolu Saat Kulesi ve Zaman Ölçerler Sempozyumu, 21-22 Mayıs 2010, Bildiriler Kitabı, Karabük Valiliği, Safranbolu, ss.5-15.
AKAR, Azade (1969), “Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri” Vakıflar Dergisi, S. VIII, Ankara, ss.267-272.
AKBİL, F. (1977), “Türk Yazmacılık Sanatı”, Kültür ve Sanat, S.5, Ankara, ss.108-114.
AKGÜR, Necati (1994), “Türk-İslam Bilim Tarihi: Saatler”, Türkiye Diyanet Ansiklopedisi, S.89, ss.158-205.
AKSOY, Ş. (1977), “Kitap Süslemelerinde Türk-Barok-Rokoko Üslubu”, Sanat, S.6, Haziran, ss.126-136.
AKYÜZ, Aydın , http://www.turkishtradition.net/?p=449 (Zaman Makinaları ve Türk Saat Ustaları) (Erisim Tarihi.19.04.2014).
ANDREWES, William (2004), J.H., Boylam-Dava,Sobel, (çev.Miyase Göktepeli), TÜBİTAK Yayınları, Ankara.
ANONIM, “Saat maddesi”, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi, C.19, İstanbul 1993, ss.10016- 10018.
ARIK, R. (1971), “Yozgat Çapanoğlu Camisi”, Önasya, S.74, ss.7-8.
ARIK, R. (1973), Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Cami, Ankara.
ARIK, R. (1974), “Camide Resim”, Türkiyemiz, S.14, İstanbul, ss.2-9.
ARIK, R. (1975), “Resimli Türk Evlerinden İki Örnek, Sanat Dünyamız, S.4, İstanbul, ss.12-18.
ARIK, Rüçhan (1983), “Manzaralı Halılar”, II.Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C.V, Ankara, ss.23-30.
ARIK, Rüçhan (1988), Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
ARSEVEN, Celal Esat (1994), “Saat maddesi”, Sanat Ansiklopedisi, C.4, s.1733.
ATASOY, N.-F.Çağman (1974), Turkish Miniature Painting, İstanbul.
AVCI, Cavit (1977), “ Türk Sanatında Aynalı Yazılar “, Kültür ve Sanat, S.5, İstanbul, ss.20-33.
AYNUR, Hatice - Hakan T. Karateke (1995), III. Ahmet Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayını, İstanbul.
BARIŞTA, H.Örcün (1989), İstanbul Çeşmeleri Bereketzade Çeşmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
BARIŞTA, H.Örcün (1991), İstanbul Çeşmeleri, Beyoğlu Cihetindeki Meyve Tabağı Motifleriyle Bezenmiş Tek Cepheli Anıt Çeşmeleri: Kaptan Hüseyin Paşa Çeşmesi, Topçubaşı İsmail Ağa Çeşmesi, Kemankeş Çeşmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
BARIŞTA, H.Örcün (1992), Ortaköy Damat İbrahim Paşa Çeşmesi-Hacı Mehmet Ağa ÇeşmesiTaksim Maksemindeki I.Mahmut Çeşmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
BARIŞTA, H.Örcün (1993), Kabataş Hekimoğlu Ali Paşa Meydan Çeşmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları,, Ankara.
BARIŞTA, H. Örcün (1995), İstanbul Çeşmeleri Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
BARIŞTA, H.Örcün (1997), Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
BARIŞTA, H.Örcün (1998), Türk El Sanatları, 2168, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
BARIŞTA, H.Örcün (2003), “Başkent İstanbul’dan Örnekleriyle Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Çeşmeleri”, Türkler Ansiklopedisi, C.12, ss.242-246.
BARIŞTA, H.Örcün (2011), “İstanbul Cami ve Türbelerinde 19. Yüzyıl Ayaklı, ya da Uzun Kasalı (Gövdeli) Avrupa Saatleri ve Osmanlı Sanatındaki Etkileri”, Gelenek, Kimlik, Bireşim, Kültürel Kesişmeler ve Sanat, Prof.Dr. Günsel Renda’ya Armağan, H.Ü.Ed.Fak. San. Tar. Böl., Ankara, s.77- 82.
BİÇİCİ, H.Kamil (2004), Manisa Gördes’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları, Gazi Ünv. Sos. Bil. Ens. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
BİÇİCİ, H.Kamil (2008), "Safranbolu Yörük Köyü Mezarlığında Bulunan Süslemeli Mezar Taşları", Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S.20, Bişkek, ss.298-324.
BİÇİCİ, H.Kamil (2009), “Tire Müzesinde Bulunan Süslemeli Mezar Taşlarından Bazı Örnekler (XVIII-XX. yy.)”, A.Ü.İlahiyat Fak. Der. C.50, S.1, Ankara, ss.109-150.
BİÇİCİ, H.Kamil (2010), “Gaziantep Cami Duvar Saati Bezemelerinden Çeşitli Örnekler”, Vakıflar Dergisi, S.34, Ankara, ss.61-98.
BİÇİCİ, H.Kamil (2012a), “Osmanlı Dönemi Süslemeli Gördes Mezar Taşları Hakkında Bir Değerlendirme”, Gazi Ünv. Ed. Fak. Sos. Böl. Doç. Dr. Şahin Gürsoy Anı Kitabı, Gazi Üniversitesi Basımı, Ankara, ss.84-121.
BİÇİCİ, H. Kamil (2012b),” Sanat Tarihi Açısından Duvar Saati Süslemeciliği: İstanbul PTT Müzesi ve İzmir TCDD Müzesi'ndeki Duvar Saatleri Örneği”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.53:2, Ankara, ss.147-186.
BİÇİCİ, H.Kamil (2013a), “ Muğla Ortakent’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları-II”, JASSS, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, C.6, S. 2, Lorient/February, Fransa, ss.1373-1436.
BİÇİCİ, H.Kamil (2013b), “ Tire Yalınayak Cami Şadırvanında Bulunan Bezemeler”, JASSS, The Journal of Academic Social Science Studies, C.6, S.7, Lorient/Fransa:, ss.217-246.
BİÇİCİ, H.Kamil (2013c), “Beykoz Camilerinde Yer Alan Bezemeli Duvar Saati Örnekleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sos.Bil.Der., S.30, Aralık, Isparta, ss.155-176.
BİÇİCİ, H.Kamil (2014), “ Tire Asri Mezarlığı’nda, Kavakdibi Cami ve Yeni Cami Hazirelerinde Bulunan Süslemeli Osmanlı Mezar Taşlarından Bazı Örnekler (18-20 yy.)”, Tarihin veTarihçinin İzinden Kazım Yaşar Kopraman Armağanı, Türk Kültürünü Araştırma EnstitüsüYayınları, S.13, Ankara, ss.389-424.
BİR, Atilla- M. Kaçar (2008), “Saat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.35, s.324.
ÇAKMUT, Feza (2005), “Topkapı Sarayı Saatleri”, Saat Dünyası Dergisi, İstanbul Saatçiler Odası Yayınları, Sayı: 3, Nisan-Mayıs, İstanbul, ss.40-41.
ÇAM, Nusret (1990), Osmanlı Güneş Saatleri, Kültür. Bakanlığı Yayınları, Ankara.
ÇETİNTAŞ, S. (1944), Türklerde Su-Sebil Çeşme, Güzel Sanatlar, V, İstanbul.
ÇIĞ, Kemal (1978), „Topkapı Müzesi Saat Seksiyonu“, Sanat Dünyamız, S.12, ss.2-9.
DAVİS, F. (1986), The Palace of Topkapı in İstanbul, Newyork 1970.
DEMİRİZ, Yıldız, Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler, İstanbul.
DİZER, Muammer (1986), “İslamda ve Osmanlılarda Saat”, Bilim Birlik Başarı, S.44, İzmir, ss.13-14.
EGEMEN, Affan (1993), İstanbul Çeşme Ve Sebilleri, Arıtan, İstanbul.
EL CEZERİ, Bediüz-Zaman Ebû’l- İz İsmail bin ar- Razzaz (1990), Olağanüstü Mekanik Araçların Bilgisi Hakkında Kitap, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1207, Tıpkıbasım, Ankara.
ERDEM, Yücel (1977), “ Osmanlı Ağaç İşçiliği”, Kültür ve Sanat, S.5, İstanbul, s.62.
EROĞLU, Yelda (2009), “Saatin Yolculuğu”, Raillife, TCDD Yay. S.40, Nisan, ss.46-50.
ERSOY, Ayla (1988), Türk Tezhip Sanatı, Akyayınları, İstanbul.
GÜNYOL, Zübeyde. „Eski Saatler“, İslam Forumu. http://www.islamforumu.net/threads/eskisaatler-z%C3%BCbeyde-g%C3%BCnyol.4575/ (Erişim: 13.09.2012).
GÜRBÜZ, Şule (2009), “Osmanlı Saatçileri”, Zamanın Görünen Yüzü Saatler, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul, ss.105-114.
GÜRBÜZ, Şule (2011), Saat Kitabı, TBMM, Milli Saraylar Dairesi Bşk.Yay., İstanbul.
KARA, Nuran Pilehvarian –Nur Urfalıoğlu,-Lütfi Yazıcıoğlu (2004), Osmanlı Başkenti İstanbul’da Çeşmeler, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
KAYA, R. (1974), Türk Yazmacılık Sanatı, İstanbul.
KERAMETLİ, Can (1962), “Osmanlı Devri Ağaç İşleri, Tahta, Oyma, Sedef, Bağa ve Fildişi Kakmalar”, Türk Etnografya Dergisi, S.IV, Ankara.
KOLSUK, A. (1977), “Haliç İşi Denilen İznik Çinileri”, Kültür ve Sanat, S.5, Ankara, ss.52-57. KUMBARACILAR, İ. (1938), İstanbul Sebilleri, İstanbul.
KURZ, O. (1975), European Clocks and Watches in the Near east, London.
KURZ, Otto (Çev. Ali Özdamar) (2005), Sultan İçin Bir Saat, Yakındoğu’da Avrupa Saat ve Saatçileri, Kitap Yayınları, İstanbul.
KÜÇÜKOĞLU, Hülya (1998), Minyatürden Kavramsala Türk Sanatında Natürmort, Marmara Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
MEYDAN LAROUSSE, “Saat maddesi”, Sabah Gazetesi Büyük Lügat ve Ansiklopedisi, C.17, ss.158-159.
MEYER, Wolfgang (1970), Topkapı Müzesindeki Saatlerin Kataloğu, İstanbul.
MEYER, Wolfgang (2009), “İslamiyette Güneş Saatleri“, Zamanın Görünen Yüzü Saatler, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul, ss.27-32.
MUSMAL, Hüseyin- M.Çetinarslan (2013),“Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Köyü Mezartaşları”, Turkish Studies, Volume 8/7, Ankara, ss. 323-354.
NASR, Seyyed Hossein (1968), Science And Civilization In Islam, Harvard University Press, Massachusetts, Cambridge, ss.168-183.
ÖNEY, G. (1971), Türk Devri Çanakkale Seramikleri, Ankara.
ÖNEY, G. (1976), Türk Çini Sanatı,İstanbul.
ÖNGE, Y. (1997), Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, TTK.Yay. Ankara.
ÖNGE, Y.-Ahmet S.Ünver (1981), “Selsebillerimiz”, Vakıflar Dergisi, S.XIII, Ankara, ss.339- 374.
ÖZ, Tahsin (1944), “Tavanlarımız”, Güzel Sanatlar Mecmuası, S.V, İstanbul, ss.29-38.
ÖZDEMİR, Kemal (1993), Ottoman clocks and watches, TYT Bankası Yayınları, İstanbul.
ÖZDENİZ, Engin (1995), İstanbul’da Kaptan-ı Derya Çeşme ve Sebilleri, Deniz Kuvvetleri Kom. Yayınları, İstanbul.
ÖZKEÇECİ, İ.-Ş.B.Özkeçeci (2007), Türk Sanatında Tezhip, İstanbul.
RENDA, G. (1974), “Datça’da Eski Bir Türk Evi”, Sanat Dünyamız, S.12, İstanbul, ss.22-29.
RENDA, Günsel (1977), Batılılaşma Dönemi Türk Resim Sanatı, Minyatür ve Duvar Resimleri, Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
RUSKA, J. (1988), “Saat”, MEB. İslam Ansiklopedisi, C.10, s.2-3.
SALMAN, Barış (2009), “Saatin Eski Çağlardaki Teknolojisi: Güneş ve Su Saatleri”, Zamanın Görünen Yüzü Saatler, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul, ss.17-26.
TAMER,, C. (1959), “Türk Bezemelerine Ait Bazı Araştırmalar”, Milletlerarası I.Türk Sanatları Kongresi, Tebliğler, Ankara, ss.355-359.
TANIŞIK, İ.H. (1943), İstanbul Çeşmeleri, İstanbul.
TANSUG, T. (1965), “18.Yüzyılda İstanbul Çeşmeleri ve Ayasofya Şadırvanı”, Vakıflar Dergisi, S.VI, İstanbul, ss.93-101.
TBMM, Saat Müzesi Kataloğu, Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları (Tarihsiz), Ankara.http://www.millisaraylar.gov.tr/portalmain/Museums.aspx?MuzeId=5 (Dolmabahçe Saat Müzesi).
TEKELİ, Sevim (1966), 16’ıncı Asırda Osmanlılarda Saat ve Takiyüddin’in Mekanik Saat Konstrüksiyonuna Dair En Parlak Yıldızlar, Adlı Eseri, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara.
TUNÇEL, Gül (1989), Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezartaşları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
TUZCULAR, Aysel (1977), “Türk İskelet Saatleri”, Kültür ve Sanat Dergisi, S.5, Ocak, İstanbul, ss.72-77.
TUZCULAR, Aysel (1984), „19. Yüzyıl Cep ve Kolye Saat Örnekleri“, Sanat Dünyamız, S.31, ss.60-64.
TÜRKOĞLU, Sabahattin (1995),“ Ağaç Sanatı “,Geleneksel Türk Sanatları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ss.45-73.
ÜNVER, S. (1949), “Süsleme Sanatı Bakımından Topkapı Sarayı Müzesi”, Güzel Sanatlar Dergisi, S.6, İstanbul, ss.109-117.
ÜNVER, S. (1965), “Türk Sanat Tarihinde Edirnekari Lake İşleri ve Sanatkarları”, Vakıflar Dergisi, S.6., İstanbul, ss.15-20.
VAKIFLAR G.MÜD. (2008), Ankara Vakıf Eserleri Müzesi, Ankara.
http://www.supermeydan.net/forum387/thread31174.html, “Tarihi Antika Saatler” (E.T.10.05.2014).
http://www.ankarakulturturizm.gov.tr/kultur-ve-tabiat-varliklari/muzeler/-ankara-vakif-eserlerimuzesi#sthash. Vye W6XNE.dpuf (E.T.13.05.2014)
http://www.tempotur.com.tr/ANKARA-VAKIF-ESERLERI-MUZESITURU_u_r_n_37865.htm#.U3Heu4F_vTo (E.T.13.05.2014)
http://www.vgm.gov.tr/icerikdetay.aspx?Id=42 (E.T.10.05.2014).