20189

KONYA’DA BULUNAN YİVLİ VE DÜĞÜM MOTİFLİ SÜTUNLAR

Tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olan Konya, Orta Anadolu'nun sayılı kültür merkezlerinden birisidir. Hıristiyanlığı yaymak amacıyla çıktığı misyoner seyahatlerinde Havari Paulus Konya'ya da gelmiş ve halkı 1. yüzyılın ilk yarısı gibi oldukça erken tarihlerde hıristiyanlaşmaya başlamıştır. Şehirde tespit edilen Bizans Dönemi taş eserleri, 3. yüzyıldan başlayarak yoğun inşa faaliyetlerinin devam ettiğini kanıtlar niteliktedir. Bu makalede, Konya Alaeddin Camisi ve Kapı Camii'nde devşirme olarak kullanılmış olan önemli bir eser grubu tanıtılacaktır. Söz konusu eserler altı yivli ve düğüm motifli sütunu kapsar. Sütunlar pek çok araştırmacı tarafından incelenerek yayınlanmış olmasına rağmen, bilgiler ayrıntıdan ve üslupsal analizden uzaktır. Şehrin tarihçesi göz önünde bulundurularak yapılan teknik, boyut, motif ve üslup değerlendirmesi sonucunda, bu sütunların 10.11. yüzyıllarda daha eski ve düz sütunların yeniden işlenmesi ile yapıldıkları anlaşılmıştır. Motif ve üslupları açısından Bizans sanatı içinde üniktirler; boyutlarının Orta Bizans Dönemi için büyük olmaları ise orijinal işlevlerini tartışmalı hale getirmiştir. Dikkatli şekilde incelenen sütunların, levhaların oturması amacıyla bir yanda girintili olduğu ve kurşun yuvaları içerdiği görülür. Bu durum sütunların, Orta Bizans Dönemi'nde oldukça az örnekte karşımıza çıkan sütunlu templonlarda kullanıldıklarına işaret eder

FLUTED AND KNOTTED COLUMNS AT KONYA

When viewed as a significant settlement throughout history, Konya has been an exceptional cultural center in central Anatolia. The city was visited by the Apostle Paul during his missionary journeys with its people converting to Christianity as early as the first half of the 1st century. The Byzantine stone works detected in the city prove that extensive building activity took place beginning from the 3rd century. In this article, we would like to present an important group of artefacts which were incorporated into the Alaeddin Mosque and the Kapı Mosque in Konya. These artefacts consist of six knotted and fluted columns, examined and published by various scholars over the years without any detail or stylistically analysis. After elaborate evaluation in terms of technique, dimensions, motifs and style implemented in conjunction with the city’s history, it is concluded that these columns were manufactured by engraving the older ungrooved columns during the 10 th-11th centuries. They are unique based on their motifs and style; and their original function was controversial due to their enormous size for the Middle Byzantine period church settings. Upon close examination of the columns, it is realized these columns have indents and lead sockets on one side which functioned as seatings for the slabs. It is evident they served in a columned templon which can only rarely be seen in the Middle Byzantine period

PDF

___

ALBUSTANLIOĞLU, T., Dokimeion Işığı Altında Roma İmparatorluk Döneminde Mermer Kullanımı; İmparatorluk Yönetimindeki Anadolu Mermer Ocaklarının İşletme Stratejisi ve Organizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2006.
ALPASLAN, S., Antalya’nın Demre (Kale) İlçesindeki H. Nikolaos Kilisesi’nde Dini Ayinle İlgili Plastik Eserler. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 1996.
ALPASLAN, S., Taş ve Mermer Buluntular, içinde Ötüken, S. Y., 1996 Yılı Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı, 19. Kazı Sonuçları Toplantısı (2. cilt), 1998, 471-487.
ALPASLAN, S., Architectural Sculpture in Constantinople and the Influence of the Capital in Anatolia. Nevra Necipoğlu (Ed.). Byzantine Constantinople: Monuments, Topography and Everyday Life. Leiden, 2001, s. 187-201.
AYDIN, A., Kilikia ve İsauria Kiliselerinde Görülen Yüksek Tipteki Templon Kuruluşları. Olba, 3, 2000, s. 215-225.
BRANHAM, J. R., Sacred Space under Erasure in Ancient Synagogues and Early Churches. The Art Bulletin, 74 (3), 1992, s. 375-394.
DALGIÇ, Ö. ve Mathews, T., A New Interpretation of the Church of Peribleptos and Its Place in Middle Byzantine Architecture. A. Ödekan, E. Akyürek ve N. Necipoğlu (Ed.). Uluslararası Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu. On İkinci ve On Üçüncü Yüzyıllarda Bizans Dünyasında Değişim. Bildiriler (25-28 Haziran 2007, İstanbul). İstanbul, 2010, s. 424-439.
DOĞAN, S., Bizans Mimarlığında Liturjik İşlevli Taş Yapıtlarda Terminoloji Sorunu. S. Pekak (Ed.). Sanat Tarihinde Terminoloji Sorunları Semineri I (Mimari ve Mimari Süsleme). Ankara, 2005, s. 31-41.
EPSTEİN, A. W., L’iconostase: Un evolution historique en Russie by Nathalie Labrecque-Pervouchine, Speculum, 58(3), 1983, s. 767-768.
FILIPOVA, S., Sculptures Médiévales des XIᵉ et XIIᵉ siécles en Arym. C. Pennas ve C. Vanderheyde (Ed.). La sculpture byzantine VII ͤ - XII ᵉ siécles. Actes du colloque international organisé par la 2 ᵉ Éphorie des antiquités byzantines et l’École française d’Athénes (6-8 septembre 2000). Paris, 2008, s. 183-197.
LEWİN, T., Fasti Sacri or a Key to the Chronology of the New Testament. London, 1865
KONYALI, İ. H., Konya Tarihi. Konya, 2007.
MANGO. C. ve HAWKİNS, E. J. W., Additional Finds at Fenari Isa Camii, Istanbul. Dumbarton Oaks Papers, 22, 1968, s. 177-184.
MAVROIDI, M. S., Γλυπτα Του Βυζαντινου Μουσειου Αθηνων. Kατάλογος. Atina, 1999.
MERCANGÖZ, Z., Akhisar Ulu Camii İçindeki Düğümlü Bizans Sütunları. Sanat Tarihi Dergisi, 7, 1994, s. 145-162.
MERCANGÖZ, Z., Réflexions sur le Décor Sculpté Byzantin d’Anatolie Occidentale. C. Pennas ve C. Vanderheyde (Ed.). La sculpture byzantine VII ͤ - XII ᵉ siécles. Actes du colloque international organisé par la 2 ᵉ Éphorie des antiquités byzantines et l’École française d’Athénes (6-8 septembre 2000). Paris, 2008, s. 81-103.
MERT, İ. H. ve NIEWÖHNER, P., Blattkapitelle in Konya. Lykaonien zwischen Sidamara und Binbirkilise, Istanbuler Mitteilungen, 60, 2010, s. 373-410.
MUŞMAL, H. ve ÇETİNASLAN, M., Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 2009, s. 446-480.
NİEWÖHNER, P., Aizanoi, Dokimion und Anatolien. Stadt und Land, Siedlungs- und Steinmetzwesen vom späteren 4. Bis 6. Jahrhundert n. Chr. Wiesbaden, 2007.
ÖNEY, G., Anadolu Selçuklu Mimarisinde Antik Devir Malzemesi. Anadolu (Anatolia), 12, 1970, s. 17-32.
PARMAN, E., Ortaçağda Bizans Döneminde Phrygia (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Taş Eserleri. Eskişehir, 2002a.
PARMAN, E., Ortaçağda Phrygia (Phrygia) Bölgesinde Bulunan İlginç Bazı Figürlü Mimari Plastik Örnekleri. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu. Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan, 10-13 Ekim 2001, Bildiriler. İzmir, 2002b, s. 467-479.
PESCHLOW, U., Zum Templon in Konstantinopel. ΑPMOΣ Τıμητıκός Tόμoς, 3, 1991, s. 1449-75.
PESCHLOW, U. Dividing Interior Space in Early Byzantine Churches: The Barriers between the Nave and Aisles. S. H. J. Gerstel (Ed.). Thresholds of the Sacred. Washington D.C., 2006, s. 52-71.
PESCHLOW U., Skulptur in Konstantinopel Vor und Nach der Lateinerherrschaft. A. Ödekan, E. Akyürek ve N. Necipoğlu (Ed.). I. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu. On İkinci ve On Üçüncü Yüzyıllarda Bizans Dünyasında Değişim, Bildiriler (25- 28 Haziran 2007, İstanbul). İstanbul, 2010, s. 587-603.
REDFORD, S., The Alaeddin Mosque in Konya Reconsidered. Artibus Asiae, 51 (1-2), 1991, s. 54-74.
SODİNİ, J. P., Marble and Stoneworking in Byzantium, Seventh-Fifteenth Centuries. A. E. Laiou (Ed.). The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century. Washington D.C., 2002, s. 129-146.
ŞAMAN-DOĞAN, N. ve YAZAR, T., Ortaçağ Anadolu Türk Mimarisinde Devşirme Malzeme Kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24(1), 2007, s. 209-230.
TEMPLE, Ç., Konya/İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2013.
WALTER, C., A New Look at the Byzantine Sanctuary Barrier. Revue des études byzantines, 51, 1993, s. 203-228.
YALÇIN, A. B., Anadolu’da Orta Bizans Dönemi Mimari Plastiği ve Bilinmeyen Bir Örnek. V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler, Ankara, 2001, s. 549- 562.