Anadolu’da Bizans-Sasani etkileşimi (IV.-VII. yüzyıllar)

Bizans ve Sasani Devletleri yaklaşık üç yüzyıl Anadolu‟nun doğusunda sınır komşusu olarak hâkimiyet kurmuşlardır. Üç yüz otuz yılında Bizans Devleti‟nin kuruluşundan başlayıp yedinci yüzyılın ortalarında III. Yezdigirt döneminin sona ermesine kadar devam eden dönem, Sasanilerle Bizanslılar arasında şiddetli düşmanlığın yaşandığı zaman dilimi olarak bilinir. Anadolu‟nun doğusunda Bizans ve Sasani orduları üç yüzyıl boyunca karşılıklı akınlar yapmalarına rağmen Bizans ve Sasani Devletleri birbirlerinin eşitliğini kabul ederek yüzyıllarca yan yana yaşadılar. Bu makalede bu süreç açıklanırken Anadolu‟nun doğu sınırında üç yüzyıl boyunca bir arada yaşamış iki toplumun benzerlikleri ve karşılıklı etkileşimi de tartışılmıştır. Ayrıca Bizans ve Sasani Devletleri arasında dini, kültürel ve siyasi durumlarının farklılıkları da vurgulandı. Bu makalede IV ile VII. yüzyıllar arasında Anadolu‟da Bizans- Sasani Devletleri tarihi, siyasi ve askeri etkileşim, dini ve kültürel etkileşim, ve iktisadi etkileşim olmak üzere üç başlıktan oluşmaktadır.

Byzantine and Sasanian influence in Anatolia (IVth - VIIth centuries)

Nearly three centuries of Byzantine and Sasanid States ruled eastern Anatolia which separated the foundation of Byzantine state, in the middle of the seventh, have long been viewed as a period of bitter enmity between the Byzantine and Sasanid States. Byzantine army and Sasanid army raided between themselves in eastern Anatolia during three centuries. Despite these overt proclamations of hostility, the two empires survived side by side as acknowledged equals and also had the points of resemblance and mutual influence. Two adjacent worlds struggled themselves in eastern Anatolia. However they were torn between their religions and intellectual tradition, to come to rest in either sphere or to achieve political stability between them. Byzantine and Sasanid history in Anatolia between fourth and seventh century, subject of this article consists of three sections, which are political and military influence, religion and cultural influence, and economical influence.

PDF

___

Abu‟l-Farac, Abu’l-Farac Tarihi (Çev. Ömer Rıza Doğrul), T.T.K yayınları, Ankara, 1937.
Aday Şer, Nusaybin Akademisi (Çev. Nesim Doru), Yaba Yay., İstanbul, 2006.
ATİYA Aziz S.,Doğu Hıristiyanlığı Tarihi(Çev. Nurettin Hiçyılmaz) Doz Yay. İstanbul, 2005
BAİLLY Auguste, Bizans Tarihi(Çev. Haluk Şaman), İstanbul, tarihsiz.
BAUSANİ Alessandro, The Persians, Elek Books Ltd.,London, 1971.
BAYDUR Nezahat, İmparator Julianus, Arkeoloji ve Sanat yay. İstanbul, 1999.
BOSWORTH C. E., “Some Remarks on the Terminology of İrrigation Practices and Hydraulic Construction in the Eastern arab and İranian Worlds in the third-fifth centuries A. H”, 78-85, Journal of Islamic Studies no. 1. Oxford, 1991, s.80
BROWN P. R..L., Persia History and Heritage, Parthians and Sasanians, Henry Melland Limited, London, 1978.
DELİLBAŞI Melek, “Türk Tarihi’nin Bizans Kaynakları”, Cogito,Sayı 17, Yapı Kredi Yayınları
DEMİR Ahmet, İslâm’ın Anadolu’ya Gelişi, Kent Yay., İstanbul, 2008.
DOWNEY Glanville, A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arap Conquest, Princeton University Press, New Jersey, 1961.
DODGEON Michael H., The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars, Biddles Ltd. London, 1991.
FORTESCUE Adrian, The Ortodoks Eastern Church, London, 1908.
FREEN W. H. The Rise of the Monophsite Movement: Chapters in the History of the Church in the Fifth and Sixth Century, Cambridge Univ. Press, 1979.
GARSİON Nina, “Byzantium and the Sasanians”, the Cambridge History of Iran (Editör; EhsanYarshater), 568-592, Cambridge Univ. Press, Cambridge, 1983.
GLUBB John Bagot The Great Arab Conquests, J.B.G. Ltd., London, 1963.
GRANT Michael, From Rome To Byzantium, New York, 1998.
GROUSSET Rene, Başlangıcından 1071’e Ermeni Tarihi, (Çev. Sosi Dolanoğlu), Aras Yay. İstanbul, 2005.
HALDON John, Bizans Tarih Atlası( Çev. Ali Özdamar), Kitap yayınevi, İstanbul, 2007.
HEYD W. Yakın Doğu Ticareti Tarihi (Çev. Enver Ziya Karal), T.T.K. Yay., Ankara, 2000.
HONİGMAN Ernest Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı(Çev. Fikret Işıltan), İstanbul Üniv Yay. İstanbul, 1970.
İbn Adim, Bugyetu't-taleb fî tarihi haleb(thk. Süheyl Zekkar), Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1989.
KAEGİ Walter E., Bizans ve ilk İslâm Fetihleri (Çev.Mehmet Özay), Kaknüs Yay., İstanbul, 2000.
LEVTCHENKO M. V. Bizans Tarihi(Çev. E. Berktay), Milliyet Yay. İstanbul, 1979.
MALALAS The Cronicle of John Malalas (Translated by Elizabeth Jeffreys, Michael Jeffreys and Roger Scott), Australian Association Byzantine Studies, Melborne 1986.
MESUDİ Muruc ez-Zeheb(Çev. Ahsen Batur), Selenga Yay. İstanbul, 2004.
NİKEPHOROS Nikephoros Patriarch of Constantinople Short History, (Translated by Cyril Mango), Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington D. C., 1990.
NORWİCH John Julius. Byzantium; The Early Centuries, Penguin Books Ltd. London, 1990.
OSTROGORSKY George, Bizans Devleti Tarihi(Çev. Fikret Işıltan), T.T.K., Yayınları, Ankara, 2006.
RAMSAY W.M., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası(Çev. Mihri Pektaş),Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1960.
SCHWETHEİM Elmar, Antikçağ’da Anadolu(Çev. Nuran Batu), Kitap Yayınevi, İstanbul, 2009.
Süryani Mihail Vekâyinâmesi (Türkçe terc. Hrant.D. Andreasyan), Ankara, 1944 (T.T.K. kütüphanesi No:44‟de yayınlanmamış tercüme).
STRATOS Andreas N., Byzantium in the Seventh Century (602-604), (Translated by Marc Ogilvie- Grant), Adolf M. Hakkert Publisher, Amsterdam, 1968.
THEOPHONES The Chronicle of Theophanes Confessor:Byzantine and Near Eastern History, A.D. 284-813 translated by Cyril Mango and Roger Scott, Oxford University Press,1997.
UÇAR Şahin, Anadolu’da İslâm-Bizans Mücadelesi, İşaret Yay.,İstanbul,1990.
VASİLİEV A.A., Bizans İmparatorluğu Tarihi (Çev.A.Müfid Mansel), Ankara Maarif Matbaa, 1943.
Wallace-HADRİLL D. S., Christian Antioch: A study of Early Thought in the East, Cambridge Univ. Press, 1982.
WHİTBY Michael, The Emperor Maurice and His Historian: Theopylact Simocatta on Persian and Balkan Warfare, Clarendon Press, Oxford, 1988.
WHİTBY L. M., “Arzane in the Late Sixth Century”, Armies and Frontier in Byzantine, ( Editör: Stephen Mitchell), 205-219, BAR International Series 156, England, 1983.