ÂMİD-İ SEVDÂ GAZETESİNDEKİ ŞİİRLERDE TEMATİK BİR İNCELEME

Ali Emîrî Diyarbakır'da doğmuştur. Osmanlının siyasi olarak en sıkıntılı döneminde ve ardından yeni kurulan Türk Cumhuriyetinin ilk yıllarında yaşamıştır. Kitap okumaya merakı, onu İstanbul'a getirmiştir. Dîvânü Lugâti't-Türk'ün ilim âlemine tanıtılmasında kilit rol üstlenmiştir. Osmanlı toplumundaki fiziksel dönüşümün yanında zihinsel dönüşüme de tanıklık etmiştir. Ali Emîrî hem şair hem de bir naşir olarak dikkat çekmiştir. Çeşitli meselelerle ilgili görüşlerini Osmanlı Tarih ve Edebiyatı Mecmuası ile Tarih ve Edebiyatı Mecmuası’nın yanında Âmid-i Sevdâ (1909) adlı altı sayılık gazetede yayınlamıştır. Bu makalede Ali Emîrî'nin Âmid-i Sevdâ adlı gazetede yayınlamış olduğu şiirler, tema açısından incelenmiştir. Bunun için Millet Kütüphanesi A.E. Gzt. 570 numaralı Âmid-i Sevdâ gazetesi elde edilmiş, gazetedeki şiirler dikkatli bir şekilde tematik açıdan incelenmiştir. Gazetede toplam elli üç adet müstakil şiir tespit edilmiştir. Bu şiirlerden başka, gazeteye serpiştirilmiş olan yaklaşık 150 mısralık irili ufaklı manzum metin tespit edilmiştir. Bu şiirlerin bir kısmı Ali Emîrî'ye, bir kısmı da farklı şairlere aittir. Ali Emîrî, vatan ve millet sevgisini yüreğinde taşıyan bir şairdir. Bu sevgi, onun şiirine de yansımıştır. Ayrıca şair, Osmanlı sultanına derin bir muhabbet beslemektedir. Gazetedeki diğer şairlere ait şiirlerin bir kısmı da bu temayı işlemiştir. Ayrıca gazetedeki birçok şiir, nazire olarak yazılmıştır. Ali Emîrî, gazetenin birinci sayısında elindeki bir şiir mecmuasından bazı şiirleri seçip yayınlamıştır. Bu şiirlerde aşk, sevgi, ayrılık, sultana muhabbet, vatan sevgisi gibi temalar işlenmiştir. Gazetenin sonraki sayılarında da bu temalar bilinçli bir şekilde gündeme alınmıştır. Âmid-i Sevdâ ismi Diyarbakır sevgisini içermektedir. Ayrıca gazetede Âmidli şairlere sıkça yer verilmiştir. Bütün bunlar, Ali Emîrî’nin Diyarbakır’a olan özel muhabbetini göstermektedir. Bu şiirlerde işlenen temalar, şüphesiz Osmanlı Devleti'nin içinden geçtiği kötü şartlarla yakından ilişkilidir.

THE THEMATIC REVIEW IN THE POEMS OF AMID-I SEWDA NEWSPAPER

Ali Emiri was born in Diyarbakir. He lived in politically most difficult time of the Ottoman, and in the early years of the newly formed Republic of Turkey. His curiosity to read books brought him to Istanbul. He had played a key role in introducing of the Diwanu Lugati't-Turk to the science world. He has witnessed the physical transformation along with the mental transformation in the Ottoman society. Ali Emiri has attracted attention as a poets as well as a publisher. He published his opinions about various issues in Osmanlı Tarih ve Edebiyati Mecmuasi (the Ottoman History and Literature Magazine), Tarih ve Edebiyati Mecmuasi (the History and Literature Magazine), and Amid-i Sewda (1909) which is published with six issues. Ali Emiri's poems which have been published in the Amid-i Sewda newspaper are examined in terms of the theme in this paper. To do this, Amid-i Sewda newspaper numbered Millet Library A.E. Gzt. 570 was obtained. The poems of this newspaper were carefully examined in terms of theme (main idea). In total, fifty-three independent poetries have been detected in this newspaper. Apart from these poems, nearly 150 verses large and small poetic texts have been detected in this newspaper. Some part of all these poetic texts are belong to Ali Emiri, and some of them belongs to the different poets. Ali Emiri is a poet who has love of the homeland and nation in his heart. This love has been also reflected in his poetry. Also, he has a deep love to the Ottoman Sultan. Some poems belongs to other poets in the newspaper have also examined this theme. Also, many poems were written as a nazira. Ali Emiri published some poems which were selected from a poem magazine in the first issue of the newspaper. In these poems some themes like love, affection, separation, affection of the Sultan, homeland love were examined. These themes also were examined in the next issues of the newspaper consciously. The name of Amid-i Sewda includes the love of Diyarbakir city. Also the poets from Amid were frequently mentioned in the newspaper. All these show Ali Emiri's special love of Diyarbakir. The themes which were examined poems, were closely related to the bad conditions of the Ottoman State.

PDF

___

Akçay, Ülkü. (2014). Ali Emîrî Efendi’nin Hanedan Sevgisi ve II. Abdülhamid’e Yazdığı Levâmi’ü’l-Hamîdiyye Adlı Eseri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. c 1. S. 1, s. 11-19.
Ali Emîrî. Âmid-i Sevdâ. Millet Kütüphanesi. Gazete-Mecmua. No: 570.
Arslan, Mustafa Uğurlu. (2008). Ali Emîrî Efendi ve Dîvânı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Canatak, Abdülmecit. (2001). Cumhuriyet Devri Türk Şiirinde Tarih Teması (1923-1960). Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çelebi, Turan. (2014). Makedonya Türk Çocuk Edebiyatında Sevinç Dergisi ve Bu Dergideki Şiirler Üzerine Tematik Bir İnceleme. Yayınlanmamış doktora tezi. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çeltik, Erdoğan, Seher. (2014). (Ali Emîrî Hatırasına Ululslararası VIII. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu: Kılıç, Atabey; Tanyıldız, Ahmet; Dağlar, Abdülkadir; Arslan, Mustafa Uğurlu; Atila, Mustafa) Ali Emîrî Efendi'nin Âmid-i Sevdâ Mecmuası. Diyarbakır Valiliği, Kültür Sanat Yayınları. s. 97-109.
Demir, Kenan. (2014). Osmanlı'da Basının Doğuşu ve Gazeteler. Iğdır Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi. S. 5. s. 57-88.
Doğan, Mehmet. (2007). Cemal Süreya’nın Şiiri (Yapı, Tema ve Anlatım). Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Duisebayeva, Dinara. (2008). Mehmet Âkif Ersoy’un Safahat'ı ile Muhtar Avezov’un Abay Yolu Adlı Eserinin Tema Bakımından İncelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erkal, Metin. (1998). Ceyhun Atuf Kansu, Hayatı, Eserleri ve Şiirlerinin Tema Bakımından İncelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erkan, Serdar. (2012). Anadolu Sahası Köroğlu Anlatılarında Tema ve Ezgi Meselesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kadıoğlu, İdris. (2005). Eski Türk Edebiyatı Yazıları: Hayatını Milletine Adayan Şark Bilgini Ali Emîrî ve Cevâhirü’l-Mülûk’u. s. 140-163.
Kadıoğlu, İdris; Çeçen, Halil; Sarıçiçek, Ramazan. (2013). Ali Emîrî Efendi: Cevâhirü'l-Mülûk. Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları.
Kadıoğlu, İdris. (2014). Ali Emîrî Efendi: Tezkire-i Şu'arâ-yı Âmid. Sonçağ Yayınları.
Kallimci, İsmail Turan. (2009). Bağımsızlık Sonrası Modern Kırgız Şiirinde Millî Temalar. Yayınlanmamış doktora tezi. İzmir Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koç, Raşit. (2010). Fâik Ali Ozansoy’un Şiirlerinin Tematik Olarak İncelenmesi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume: 5/2. s. 1241-1278, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.1167, ANKARA-TURKEY.
Sağlam, Nuri. (2000). Ali Emîrî Efendi ile Mehmet Fuad Köprülü arasındaki münakaşalar-I. İlmî Araştırmalar. S. 10. İstanbul. s. 113-134.
URL-1: Gazete Küpürü: Ali Emîrî’nin 60.000 altın liralık kitapları. http://earsiv.sehir.edu.tr:8080. adresinden 8 Mart 2018 tarihinde alındı.
URL-2: Amid-i Sevda. http://www.eskieserler.com adresinden 15 Şubat 2018 tarihinde alındı.