AKSARAY SULTAN HANI AVLU TAÇKAPISI BİR RESTİTÜSYON DENEMESİ

Her birinin üzerinden yaklaşık sekiz asır geçen Anadolu Selçuklu yapıları bu dönemi çok sayıda restorasyon görerek geçirmişlerdir. Restorasyonlar, doğal nedenlerle yapılarda oluşan tahribatın ortadan kaldırılması adına yapılmakla birlikte bazen de insan eliyle doğrudan yapılan tahribatı gidermek üzere yapılmaktadır. Bazı yapılarda bu restorasyonlar onarım kitabeleriyle beyan edilmiş olsa da, çok sayıdaki yapıda tamir kitabelerine yer verilmediği görülmektedir. Anadolu Selçuklu taçkapılarının büyük bölümünde kavsara kemeri üstündeki bölümün yıkılmış olması ve bu parçaların zamanla yok olması, taçkapılarda bordürlerin köşe dönüşlerinin şekline dair bazı problemleri beraberinde getirmektedir. Üst bölümü hakkında fikir sahibi olunamayan taçkapılar için verilen bilgilerin ve varılan sonuçların bazı eksikliklerinin olacağı muhakkaktır. Aksaray Sultan Hanı avlu taçkapısı da yapımından kısa bir süre sonra özellikle giriş açıklığı etrafında bir onarım süreci geçirmiştir. Bu onarım bir tamir kitabesiyle belirtilmişse de üzerinden uzun zaman geçmiş olması nedeniyle yapının özgün haline dair bilgiler ancak bazı belirtilerin dikkatli bir şekilde izlenmesiyle mümkündür. Bununla birlikte üst bölümü yıkılan taçkapının, özellikle geometrik süslemelerinin incelenerek bu bölümünün tamamlanması, daha kapsamlı bir değerlendirme yapmaya yardımcı olacaktır. Bununla birlikte taçkapı yüzeyinde yapılan ayrıntılı incelemelerde, renkli taş malzeme kullanımının bugün görünenden daha fazla olduğu, ancak bu parçaların dökülmesi nedeniyle bu durumun birçok yayında farkına varılamadığı tespit edilmiştir. Aksaray Sultan Hanı avlu taçkapısının ana nişinde yapılan değişikliklerin tespit edilmesi, kavsara kemeri üstündeki yıkılan bölümlerin, bulunan mimari parçalar ve bordürlerdeki geometrik kompozisyonların çoğaltılma kuralları dikkate alınarak tamamlanması ve günümüzde yok olmuş haldeki renkli taş malzemenin de taçkapı üzerinde renkli şekilde gösterilerek bir restitüsyon denemesi yapılması amaçlanmıştır.

COURTYARD PORTAL OF AKSARAY SULTAN HANI A RESTITUTION EXPERIMENT

The Anatolian Seljuk buildings, each of which has been around for about eight centuries, have undergone many restorations in this period. Restorations are being done in order to remove both the destruction caused by natural causes or directly by human hands in the constructions. Although some of these restorations have been declared with repair inscriptions, it is seen that there are no repair inscriptions in many buildings. Being ruined of the upper parts of recessed arches of the Anatolian Seljuk portals and disappearance of these pieces over time, bring together some problems with the shape of the corner turns of the borders in the portals. It is certain that there will be some shortcomings of the information given and the conclusions reached for the portals which give no idea about the upper part. A short time after the construction of Aksaray Sultan Hani courtyard portal, a repair process was carried out especially around the entrance opening. Although this repair has been specified in a repair inscription, the information about the originality of the structure is only possible to be seen if some of the indications are carefully watched. However, the completion of this part of the portal, which its upper part has been destroyed and especially by analyzing its geometric ornamentation, will help to make a more comprehensive assessment. However, in the detailed studies on the surface of the portal, it was found that the usage of colored stone material is more than it is today, but it is determined that this situation cannot be realized due to the spillage and loss of these pieces. A restitution experiment has been aimed to be carried out by determining the changes made in the main niches of Aksaray Sultan Hanı courtyard portal, completing the collapsed sections above the recessed arch by taking into account the multiplication rules of the geometric compositions in the architectural parts and borders, and displaying the colored stone material which has been destroyed today colored in colors on the portal.

PDF

___

Bayburtluoğlu, Z. (1976). “Anadolu Selçuklu Devri Büyük Programlı Yapılarında Önyüz Düzeni”, Vakıflar Dergisi, 11, Ankara, 67-104.
Bayburtluoğlu, Z. (1993). Anadoluda Selçuklu Dönemi Yapı Sanatçıları, Erzurum.
Bulut, M. (2017). “Geometrik Sistemin Çözümlenmesi, Selçuklu Örnekleri Üzerine Birkaç Girişim”, Sanat Tarihi Dergisi, (XXVI/1), 27-44.
Demiriz, Y. (2004). İslam Sanatında Geometrik Süsleme, İstanbul: Yorum Sanat ve Yayıncılık.
Dursun, Ş., (2016). Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Süsleme, C. 1-2, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
Durukan, A. (2007). “Aksaray Sultan Hanı”, Anadolu Selçuklu Dönemi Kervansarayları, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 141–159.
Erdemir, Y. (2009). Karatay Medresesi Çini Eserleri Müzesi, Konya: Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Erdmann, K. Erdmann, H. (1976). Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts, III, Berlin: Verlag Gebrüder Mann.
Karamağaralı, H. (1982). “Sahib Ata Camii’nin Restitüsyonu Hakkında Bir Deneme”, Rölöve ve Restorasyon Dergisi, III. Ankara: 49-76.
Karamağaralı, N. (2006). “Anadolu Selçuklu Mimarisi’nde Hz. Ali İkonografisi”, Sanatta Anadolu Asya İlişkileri, Prof. Dr. Haluk Karamağaralıya Armağan, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 297-315.
Konyalı, İ. H. (1974). Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi, İstanbul: Fatih Matbaası.
Mayer, L.A., (1956). Islamic Architects and Their Works, Geneve.
Ögel, S. (1966). Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı, Ankara: Türk Tarik Kurumu Basımevi.
Önge, Y. (1971). “Anadolu Selçukluları Devrinde Bazı Bina Tamirleri Hakkında”, Önasya, (6/70-71), Ankara, 6-7.
Önkal, H. (2015). Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Özbek, Y. (2002). Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1453), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özergin M. K. (1965). “Anadolu’da Selçuklu Kervansarayları”, Tarih Dergisi, (15/20), 1965, 141-170.
Sarre, Frienrich, (1998). Küçük Asya Seyahati 1895 Yazı Selçuklu Sanatı ve Ülkenin Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, (Çev.) Dârâ Çolakoğlu, İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.
Sönmez, Z. (1995). Başlangıcından 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar, Ankara: TTK.
Tuncer, O. C. (1971). “Niğde-Aksaray Sultan Hanında Bazı İzlerin Değerlendirilmesi”, Önasya, (6/72), 12-13.
Tuncer, O. C. (1981). “Orantı ve Modül Üzerine Selçuklu Yapılarından Bazı Örnekler”, Vakıflar Dergisi, 13, Ankara: 449-488.
Tuncer, O. C. (1982). “Birkaç Selçuklu Taçkapısında Geometrik Araştırma”, Vakıflar Dergisi, (16), Ankara: 61-76.
Tükel Yavuz, A. (1983). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Tonoz ve Kemer, Ankara: Kelaynak Yayınevi.