TÜRKMENİSTAN MİLLİ EL YAZMA ESERLER ENSTİTÜSÜ KÜTÜPHANESİ VE KÜTÜPHANEDE SAKLANAN HOCA AHMED- İ YESEVÎ-KUL SÜLEYMAN BAKIRGANÎ (HAKİM ATA) YAZMALARI HAKKINDA(TÜRKMENİSTAN MİLLİ GOLYAZMALAR ENSTİTÜSÜ)

Sovyet Rusya'nın dağılmasından sonra 1990 (27 Ekim 1991) başlarında bağımsızlığına kavuşan Türkistan ülkelerinden biri de Türkmenistan'dır. Bağımsızlık sonrasında hızlı bir kalkınma hamlesi başlatan ülke, kendi dil ve kültür hazinesini ortaya çıkarmak, tanıtmak maksadı ile değişik çalışmalar başlatmıştır. Türkmen Türkçesi ile yazılan eserler belirlenerek, bunların Türkmenistan'a kazandırılması noktasında üstün gayret ve çaba gösterilmiştir. Türkmen Türkçesi, kültürü ve edebiyatının mahsullerini araştırmak, bulmak ve Türkmenistan'a kazandırmak yolunda atılan adımların başında El Yazma Eserler Enstitüsünün kuruluşu gelmektedir. Türkmenistan'ın birinci devlet başkanı Büyük Saparmurat Türkmenbaşı'nın genelgesi ile 15 Mart (Nevruz) 1993'te Türkmenbaşı Adındaki Türkmenistan Milli Golyazmalar Enstitüsü kurulur. 12. yüzyılın Türk mutasavvıflarından Sayramlı Hoca Ahmed-i Yesevî (Ata Yesevî) Türkistan'da Pir-i Türkistan olarak ün salmıştır. Onun hikmetleri asırlarca okunmuş ve günümüze kadar ulaşmıştır. Hoca Ahmed-i Yesevî (ks ) hazretlerinin halifelerinden Harezmli Kul Süleyman Bakırganî (vefatı: 1186) hocasının emri ile Harezm bölgesinde, Amuderya kıyılarında irşat faaliyetlerinde bulunmuştur. Mezarı Akkurgan'dadır. Kul Süleyman Bakırganî hazretleri de hocası Ahmed-i Yesevî (Ata Yesevî) gibi hikmet tarzındaki manzumeleri ile Türkistan ve İdil boylarında şöhret bulmuştur. Bu yazıda Türkmenistan Milli El Yazmalar Enstitüsünde yer alan Divan-ı Hikmet yazma nüshaları ile Hoca Ahmed-i Yesevî'nin halifelerinden Kul Süleyman Bakırganî'ye (Hakim Ata) ait manzumelerin yazmalarına yer verilmiştir. Buna, kütüphanede yer alan muhtelif mecmualardaki irili ufaklı hikmetler de eklenmiştir. Bu yazmalar arasında yazarı belli olmayan "Risale-i Hoca Ahmed-i Yesevî-Hekim Ata" adlı eser döneme ait bilgiler vermesi bakımından ayrıca mühimdir

THE NATIONAL INSTITUTE OF TURKMEN MANUSCRIPTS AND THE MANUSCRIPTS ABOUT KHOJA AHMAT YASAWI AND KUL SULEYMAN BAKIRGANÎ (HIS STUDENT) HOUSED AT THE NATIONAL MANUSCRIPTS OF THE ACADEMY OF SCIENCES OF TURKMENISTAN. (THE NATIONAL INSTITUTE OF MANUSCRIPTS OF THE ACADEMY OF SCIENCES OF TURKMENISTAN)

After the dissolution of Soviet Union, Turkmenistan became one of the countries that gained its freedom in the beginning of 1990 (September, 27 1991). The country started to provide some improvements so as to show and introduce its own linguistic and cultural richness just after having gained its freedom. The literary works written in Turkmen were listed and it was struggled to raise awareness of Turkmenistan about them. The foundation of the Institute of Turkmen Manuscripts has been considered, to a great extent, as the initial improvement in order to search and find the cultural and literary works written in Turkmen and collect manuscripts for the country. With the memorandum of Saparmurat Atayevich Niyazov, who is the 1st President of Turkmenistan, the National Institute of Manuscripts of the Academy of Sciences of Turkmenistan called as Turkmenbashi was founded in March 15, 1993. Khoja Ahmat Yasawi (Ata Yesevi) known as Pir-i Türkistan was a Turkic Sufi in 12th century. His aphorisms had been read for centuries and reached to our century. With the order of Khoja Ahmat Yasawi, Chorasmian Kul Süleyman Bakirganî (date of birth-1186) gave people guidance on the shores of Amu Darya in the region of Chorasmia. His grave is in Akkurgan. Kul Süleyman Bakırganî became a well-known person like Khoja Ahmat Yasawi in the Volga and Turkistan with his poems concerning wisdom. In this paper, we will give some examples of the manuscripts of Divani-Hikmat (House of Wisdom) and the poems written by Kul Süleyman Bakirganî (his student). Many aphorisms were added which were stated in the various journals as well. Among these literary works, this anonymous work called Risale-i Hoca Ahmed-i Yesevi-Hekim Ata plays an important role as being a significant one giving more information about the century

PDF

___

AŞYROW A. (1980). Magtymgulynyň golýazmalarynyň teswiri. Redaktor G.Nazarow. Aşgabat: Ylym.
AYDIN, Şadi-ATA, Ahmet, (2007). “Türkmenistan Milli Elyazma Eserler Enstitüsü’nde Bulunan Hoca Ahmed Yesevî, Ali Şîr Nevaî ve Fuzulî’ye Ait Elyazma Eserlerin Tavsifi”, OAKA, cilt: 2, sayı: 3, s. 168-202.
ÇAKAN, Varis (2005). “Hoca Ahmed Yesevî ve Divan-ı Hikmet”, Milli Folklor, 17-68, Ankara: s. 201-207.
GÜZEL, Abdurrahman (2008). Süleyman Hakim Ata’nın Bakırgan Kitabı Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Öncü Basımevi.
HACIZADE, Naile (1997). “Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’i ve Nasıreddin Rabguzî’nin Kısasü’l-Enbiya İsimli Eserinin Karşılaştırmalı Dil Özellikleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı 3, Konya: s. 11-18.
KAYA, Önal (1998). “Süleymân Hakîm Ata Bakırganî ve Şiirleri”, Türk Dilleri Araştırmaları Dergisi, cilt 8, İstanbul: s. 73-209.
KAYA, Önal (2008). Süleymân Hakîm Ata Bakırganî ve Şiirleri-II, HUTAD, cilt 2, sayı 9, Ankara: s. 325-348
MÄMMETJUMAÝEW, A.- GUZUÇYÝEWA, G. (1997). Türki dilli golýazmalaryň teswiri. Redaktor A. Aşyrow. Aşgabat: TMGI.
NADİRHAN Hasan (2009). “Divan-ı Hikmet’in İstanbul’daki Bir Nüshası Hakkında”, Adıyaman Üniversitesi SBED, 2/2 Haziran 2009, s. 79-82.
NAZAROW G.-AŞYROW A. (1990). Andalybyň golýazmalarynyň teswiri. Redaktor M. Çaryýew. Aşgabat: Ylym.
NAZAROW, G. (1980). Türki dilli golýazmalaryň katalogy. Redaktor B.A.Garryýew. Aşgabat: Ylym.
SERTKAYA, Ayşe Gül (2010). “Kul Süleymân (Bakırganî) ve Yûnıs Emre Hikmetleri”,Türk Dili Edebiyatı Dergisi, XXXIX, , İstanbul: s. 161-208.
ДИМИТРИЕВА, Л.В.-. Мугинов, А. М.- Муратов, С. Н. (1965). Описание тюркских рукописей института Народов Азии. I. Под редакцией А. Н. Кононова. Москва: Издательство «Наука». Главная редакция восточной литературы.
МИРЗОЕВ, бдулгани Мухамадович (1967-1988). Каталог восточных рукописей Академии Наук Таджикской ССР. 6 томов. Душанбе: Дониш.
СЕМЁНОВ, Александр Александрович (1955-1987). Собрание Восточных рукописей Академии Наук Узбекской ССР. 11 томов. Ташкент: Фан.
ХАЛИМОВ Н. Б. (1988). Каталог арабских рукописей Академии Наук ТССР. Ашхабад: Ылым.