Yerelde Merkezileşme ile Yok Sayılan Köyler: Subsidiarite İlkesi Yönünden Değerlendirilmesi

Türkiye’de her alanda yoğun bir merkezileşme yaşanmaktadır. 6360 sayılı kanun ile yerelde merkezileşme gerçekleştirilmiştir. Yerel yönetimler, mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak, merkezileşmenin sakıncalarını gidermek için kurulurlar. Belediye kentsel, köy yönetimleri ise kırsal alan yerleşimlerinin yönetimleridir. Tarımsal hayatın merkezinde olan köyler 1924 yılında çıkarılan 442 Sayılı Köy Kanunu ile yönetilmektedir. 96 yıldır çağın gereklerine uygun köy kanunu hazırlanmamıştır. Yeni bir köy kanunu hazırlamak yerine, köyler, 30 büyükşehir belediyesinde, yerel yönetim birimi olmaktan çıkarılmışlardır. Köylerin tüzel kişiliği kaldırılarak mahalle yapılmışlardır. Ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılık ile uğraşan seyrek nüfusa sahip köyler, karşıt unsurlar ile tanımlanan kentlerin bir parçası haline getirilmiştir. Çıkarılan 6360 sayılı kanun ile köy yönetimlerinin tüzel kişilikleri kaldırılmış, kentsel alana dahil edilerek subsidiarite ilkesinin ve demokrasi uygulamalarına aykırı davranılmıştır. Köylerin kentlerle birleştiği, kırsal özellikten çok kentsel özellikler gösterdiği, geçiş alanları ile çevrilmiş kentler vardır. İstanbul ve Kocaeli illeri böyle kentlere örnek verilebilir. Böyle kentlerin olmasından hareketle toptancı bir yaklaşımla, etkinlik ve verimlilik adına 6360 sayılı yasa çıkarılmıştır. Bu çalışmanın amacı toptancı bir anlayış ile köy ve kente yaklaşımın sorun çözme değil sorun yaratma potansiyeli taşıdığını göstermektir. Sorun yaratma potansiyeli öncelikle subsidiarite ilkesi üzerinden tartışılmakta, yasanın köylerin kırsal niteliklerini değiştirmediğini, mahalli müşterek ihtiyaçlarının devam ettiği vurgulanmaktadır. Müşterek ihtiyaçlar devam ederken, köylerin kentleştirilmesi yeni ve zamanla ağırlaşacak sorunları ortaya çıkaracağı öngörülmektedir. Bunu gösterebilmek için çalışma kapsamında büyükşehir belediyesi olan illerdeki nüfus yoğunluklarına, kırsal ve yapısal alanlardaki değişimlerle birlikte bakılmaktadır. Böylece çalışma, 6360 sayılı yasaya ilişkin yapılan çalışmalara nüfus/mekânsal yayılım açısından farklı bir bakış ile katkı yapmayı hedeflemektedir. Çalışma kapsamında Mevcut istatistiki verilerin yıllar itibari ile karşılaştırılması yapılmaktadır. Sonuç olarak özel ihtiyaçlar devam ederken kırsal alana kentsel yayılmanın devam ettiği, nüfusun her kentte aynı yoğunlukta olmadığı halde aynıymış gibi ele alındığı ortaya konmaya çalışılmıştır.

Ignoring Villages With Local Centralization: Consideration in terms of Subsidiary Principle

There is an intensive centralization in every area in Turkey. There is intensive centralization. Local centralization was carried out with the Law No. 6360. Local government is established to supply local common requirements and eliminate the inconveniences of centralization. The municipality is the administration of the urban area, while the village is the rural administration. The villages that are at the center of agricultural life is governed by the Village Law No.442 issued in 1924. The village law, which was an advance and comprehensive law in 1924, is no longer suitable for current requirements of the village. For 96 years, no village law has been prepared in accordance with the requirements of the age. Instead of drafting a new village law, villages were removed from being local government units in 30 metropolitan municipalities. The legal personality of the villages was abolished and transformed into neighborhoods. Villages with sparse populations, mainly engaged in agriculture and animal husbandry, have been made part of cities defined by opposing elements. The removal of legal entities of villages by Law No. 6360 and their inclusivement in the urban area are contrary to the prinsiple of subsidairity and local democracy practices. There are cities surrounded by transition zones, where villages unite with cities, exhibiting characteristics that are more urban than rural. As examples of such cities, the provinces of Istanbul and Kocaeli can be given. Based on the presence of such cities, the Law No. 6360 was enacted using a wholesale method in the name of quality and productivity. The aim of this study is to show that the approach to villages and cities with a wholesale approach has the potential to create problems rather than problem solving. The potential to cause problems is first discussed through the subsidiarity principle. While the common needs continue, it is predicted that the urbanization of the villages will create new and worsening problems over time. Therefore, the study looks at population densities in provinces that are metropolitan municipalities, together with changes in rural and structural areas. With this study, it is aimed to contribute to the studies on the law numbered 6360 with a different perspective in terms of population / spatial spread. Statistical data are compared by years in the study. As a result, it has been tried to show that the population is treated as if it is the same, although it is not the same in every city.

PDF

___

1982 Anayasası, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf 2012 tarih ve 6360 Sayılı Kanun, On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6360.html
AB Terimleri Sözlüğü (2009). “Principle of subsidiarity”, T.C. Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, https://www.ab.gov.tr/files/Sozluk/glossary_for_the_european_union.pdf (20.11.2020).
Adak, N. (2005). Kırsal/kentsel kesimde eğitim ve istihdam, Akademik Araştırmalar Dergisi, 6(24), 97-108.
Akbulut, B. (2017). Türkiye’de sosyo-ekolojik donüşüm: kır, https://tr.boell.org/tr/2017/04/03/turkiyede-sosyo-ekolojik-donusum-kir (20.11.2020).
Alataş, Ş. (2019). 6360 Sayılı Kanun ve Bu Kanunun Eleştirisi: Merkeziyetçilikten Yeniden Merkeziyetçiliğe, Kent Akademisi, 12(39), 488-500. https://dergipark.org.tr/en/pub/kent/issue/49318/596274 (09.03.2021.
Aydın, F. & Negiz, N. (2019). Mahalleye dönüşen köyler üzerine bir inceleme, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi SBE Dergisi, 11(30), 730-745.
Barut, E. (2017). Türk Belediye Mevzuatı Bakımından Hizmette Yerellik İlkesi, [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], İstanbul Ticaret Üniversitesi SBE, Kamu Hukuku ABD.
Bayar, R. & Karabacak, K. (2020). Başkentin merkezinde köy kalmak: Çankaya ilçesinin (Ankara) kırsal mahalleleri, Ege Coğrafya Dergisi, 29(1), 87-106.
Bayraktar, U. (2014). Demokratikleşme, ölçek ekonomisi ve teknik kapasite artırımı üçgeninde yeni büyükşehir düzenlemesi, https://ulasbayraktar.wordpress.com/2014/12/06/demokratiklesme-olcek-ekonomisi-ve teknik-kapasite-arttirimi-ucgeninde-yeni-buyuksehir-duzenlemesi/?blogsub=confirming# subscribe-blog (21.11.2020)
Bingöl, Y., Yazıcı, E. & Büyükakın, T. (2013). İl sınırında büyükşehir belediye modeli, Kocaeli deneyimi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Çavuşoğlu, A. & Lamba, M. (2020). 6360 Sayılı Kanun’un mahalleye dönüşen birimler üzerine etkisi: Antalya ili örneği, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21),123-147.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre göstergeleri, https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/nufus-artishizi-i-85616 (20.11.2020)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İl düzeyinde çevresel göstergeleri, https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/illerin-cevre-gostergeleri-i-85803 (20.11.2020)
Demirkaya, Y. & Koç, M. (2017). 6360 Sayılı Kanun ile birlikte mahalleye dönüşen köylerde değişimin katılım açısından muhtarlığa etkisi: Menteşe ve Seydikemer ilçeleri üzerinden bir değerlendirme, Strategic Public Management Journal, 3(6), 124-149.
Eryılmaz, B. (2017). Kamu Yönetimi, G.G.(10. baskı), Umuttepe Yayınları.
Gawlowski, R., Nefas, S. & Makowski, K., (2020), Subsidiarity principle—Its realization in selfgovernment in Lithuania and Poland, Administrative Sciences, 10(1),1-15. https://ideas.repec.org/a/gam/jadmsc/v10y2020i1p14-d330086.html, (10.10.2020).
Geniş, Ş. (2011). Sanayileşme ve kırsal yapıda sosyo-kültürel değişim örüntüleri: Gaziantep’te bir köy araştırması, Bilig, Yaz (58), 119-146.
Gözler, K. (2013). 6360 Sayılı Kanun hakkında eleştiriler: yirmi dokuz ilde il özel idareleri ve köylerin kaldırılması ve belde belediyelerinin büyükşehir belediyesi haline dönüştürülmesi anayasamıza uygun mudur?, Legal Hukuk Dergisi, 11(122), 37-82. (www.idare.gen.tr/6360-elestiriler.pdf).(12.10.2020)
Gül, H. & Batman, S. (2013). Dünya ve Türkiye örneklerinde metropoliten alan yönetim modelleri ve 6360 Sayılı Kanun, Yerel Politikalar Dergisi, 1(3) https://dergipark.org.tr/en/pub/yerelpolitikalar/issue/13663/165298 (10.03.2021).
Güler, B. Ayman (2009). Türkiye’nin yönetimi: Yapı, İmge Kitabevi.
Günal, A., Atvur, S. & Dernek, K.O., (2014). 6360 Sayılı Yasa’nın yerelleşme bağlamında değerlendirilmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(3), 55-70.
Gürbüz, İ. B. & Kadağan, Ö. (2019). Büyükşehir yasasının kırsala etkileri; Bursa ili örneği, Bursa Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(2), 209-226. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/866430 (09.03.2021).
İrdem, İ. & Mutlu, A. (2016). 6360 Sayılı Yasayla “kır-kent” kavramlarının muğlaklaşması sorunu ve olası sonuçları, KAYSEM 10, 5-7 Mayıs 2016, 159-176.
İzci, F. & M. Turan. (2013). Türkiye’de büyükşehir belediyesi sistemi ve 6360 Sayılı Yasa ile büyükşehir belediyesi sisteminde meydana gelen değişimler: Van örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 117-152.
Kara, M. (2016). Türkiye’de merkezileşme-yerelleşme tartışmaları ve hizmet sunumunda ölçek sorunu, Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 249-276. http://acikerisim.lib.comu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/COMU/1539/Mustafa_Kara _Makale.pdf?sequence=1&isAllowed=y (09.03.2021).
Karaarslan, M. (2007). Türkiye’de Yerel Yönetimler Reformu Bağlamında Yerel Yönetimlerin Özerkliği ve Denetimi, [Yayınlanmamış doktora tezi], Ankara Üniversitesi, SBE Kamu Hukuku ABD.
Keleş, R. (1980). Kent, köy maddeleri, Kentbilim Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları.
Keleş, R. (2008). Yerel yönetimler ve Avrupa yerel yönetimler özerklik şartı maddeleri, Kamu Yönetimi Sözlüğü̈, Ed.: Ö. Bozkurt, T. Ergun ve S. Sezen, (2. baskı), TODAİE.
Keleş, R. (2016). Yeni anakent (büyükşehir) belediyeleri oluşturulmalı mı?, Yerel Politikalar Dergisi, 1(2),7-12. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yerelpolitikalar/issue/13662/165286, (09.03.2021).
Keleş, R. & Bozkurt, Ö. (2008). Sübzidiarite ilkesi maddesi, Kamu Yönetimi Sözlüğü, Ed.: Ö. Bozkurt, T. Ergun ve S. Sezen, (2. Baskı), TODAİE.
Kırsal Kalkınma Bakanlığı (2018). Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2020/04/KirsalKalkinmaOzelIhtisasKomisyonu Raporu.pdf (21.11.2020)
Kızılboğa, R. & Alıcı, O.V. (2013). Türkiye’de kırsal alan belediyeciliği ve büyükşehir belediyelerinde il mülki sınırı uygulaması, Türk İdare Dergisi, Haziran (476), 353-381.
Koç, M. (2018). Merkezileşme yerelleşme bağlaminda 6360 Sayili Kanunun kırsal alanlara ilişkin hizmetlere etkisi (Muğla deneyimi), International Academic Research Congress-2018 Full Text, Çizgi Kitabevi Yayınları.
Kut Görgün, E. & Yörür, N. (2017). 6360 Sayılı Büyükşehir Kanunu sonrası kırsal alanları yeniden düşünmek- İzmir örneği, Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 2(1), 11-27.
Nerse, S. & Türk, E. (2017). Kırsal kentsel ilişkilerde değişim: yeni tanımlamalar ve kavram okumaya yönelik bir analiz, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(63), 504-525.
Oktay, T. (2016). 6360 Sayılı Kanun’a dayalı büyükşehir belediye reformunu anlama ve anlamlandırma, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1(1), 71-131. http://www.tarkanoktay.net/index_htm_files/tarkan%20oktay6360%20sayili%20kanun%20buyuksehir%20belediye%20reformu.pdf, (10.03.2021).
Özer, A., (2013). Yerel Yönetimler reformunda reform: 6360 Sayılı Kanun’un düşündürdükleri, Yerel Politikalar, 97-126. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/145748, (06.08.2020).
Öztürk, K. (2019). Yerel yönetim reformunda yerelleşme-merkezileşme dikotomisi:6360 Sayılı Yasa örneği, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 11(2), 133-148, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/761182 (09.03.2021).
Parlak, B. (2013). Yeni büyükşehir belediye yasasının analizi, http://www.bursayerelyonetim.com/index.php/yeni-buyuksehir-belediyeyasasinin-analizi/, (10.03.2021).
Parlak, B. (2014). Avrupa Birliği perspektifinden merkezi yönetim- yerel yönetim ilişkileri, TESAM Akademi Dergisi, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/137984 (21.09.2020)
Partigöç, N.S. (2018). Kentleşme sürecinde kırsal alanların mekansal değişimi ve dönüşümü: Denizli kenti örneği, Bilişim Teknolojileri Dergisi, 11(1), 89-99, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/416561 (09.03.2021).
Pavy, Eeva, (2020). The Principle of subsidiarity, https://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/en/FTU_1.2.2.pdf (10.10.2020).
Petric, Davor, (2017). The Principle of subsidiarity in The European Union: ‘Gobbledygook’ entrapped between justiciabilityty and political scrutiny? The way forward, ZPR, 6(3), 287- 318.
Sertkaya Doğan, Ö. & Gökburun, İ. (2019). İstanbul’da köyden mahalleye evrilen yerleşmeler, Coğrafya Dergisi, 39, 73-87. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/874106
Sobacı, M.Z., (2015). Özerklik miti, SETA Yayınları.
Tekçe, Y. & Genç, F.N. (2019). 6360 Sayılı Kanun’un tüzel kişiliği kaldırılan köylere/yeni mahallelere etkisi: Aydın örneği, Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Dergisi, 20(44), 1-16. https://dergipark.org.tr/en/pub/sobbiad/issue/46675/485557 (09.03.2021).
Tuncer, B. & Bakırcı, M. (2020). 6360 Sayılı Büyükşehir Yasasının Türkiye’nin kırsal yerleşim düzenine mevcut ve muhtemel etkileri: Konya örneği, Türk Coğrafya Dergisi, (22), 75-85, https://dergipark.org.tr/en/pub/tcd/issue/54666/678626 (09.03.2021)
TÜİK Başkanı: Kent-kır ayrımı anlamını yitirdi, 15 Nisan 2014 tarihli haber, https://www.iha.com.tr/haber-tuik-baskani-kent-kir-ayrimi-anlamini-yitirdi-348577/ (20.11.2020).
Türkiye Belediyeler Birliği, (2014). Genel İstatistikler, https://www.tbb.gov.tr/belediyelerimiz/istatistikler/genel-istatistikler/ (20.11.2020).
Yaslıkaya, R., (2018). Merkezileşme ve yerelleşme tartışmaları bağlamında Türk yerel yönetim sisteminde yaşanan son gelişmeler (2012-2018 Arası), Der. M. Mulalıç, T. Çetin, Economic and Social Studies, Riga: Lambert Academic Publishing, 240-263.
Yıldırım, C. & Bıçakçı, H. (2018). 6360 Sayılı Kanun’un kır kent karşıtlığı bağlamında çarşamba kırsalı üzerine etkileri, Kent Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Etkin Belediyecilik Uygulamaları, (Ed. M. Mecek, B. Parlak, E. Atasoy), Nobel Akademik Yayıncılık.
Yıldırım, U. & Belli, A. (2013). Yeni büyükşehir belediyesi yönetim modelinin metropoliten alan kavramı açısından değerlendirilmesi, Der. Y. Bulut, V. Eren, S. Karakaya, A. Aydın, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar, Pagem Akademi Yayınları, 96-118.
Yoloğlu, A.C., Zorlu, F. (2020). Türkiye’de kırsallığın ve kırsal alanların tanımlanması: bir yöntem denemesi, Mersin Üniversitesi SBE e-Dergisi, 3(2), 145-176. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1173730 (11.03.2021)

Turkish Studies - Economics, Finance, Politics-Cover

ISSN: 2667-5625
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ