Türkiye’de Konut Sektörünün Gelişimi ve Hukuki Düzenlemeler

Bu çalışmanın amacı konut sektörünü ve sektöre yönelik hukuki düzenlemeleri tarihsel bir süreçte değerlendirmektir. Bu değerlendirmede sektör açısından önemli olaylar ve ekonomik veriler kullanılmıştır. Türkiye’de sektörün ön plana çıkan ilk özelliği hanehalklarının konut mülkiyeti konusunda sahipliği tercih etmesidir. Konutların çoğu özel girişimciler tarafından yapılmaktadır ve bedelleri bireysel gelirlere göre oldukça yüksektir. Bu temel özellikler nüfus artışı ve kentleşme hızı nedeniyle birçok dönemde sürdürülemez hale gelmiş ve kamu otoritesi için müdahale alanları yaratmıştır. Bu çalışmada sektörün deneyimi dört ana dönemde incelenmektedir. 1923-50 arası başkentin kentleşme hızının, hanehalklarının düşük gelir düzeyinin ve ilk gecekonduların etkilerinin gözlendiği yılardır. Bu yıllarda başkent Ankara için düşünülen çözümler sonraki yıllarda tüm ülke için şablon olarak kullanılmıştır. 1950-80 arasında da Türkiye’nin genelinde kentleşme hızı artmış ve konut ihtiyacı yaygınlaşmıştır. Bu dönemin ilk yıllarında Kat Mülkiyeti Kanunu, planlı kalkınma yıllarında ise, yapı kooperatifleri ve yapsatçılıkla biçimlenen girişimcilik, dönemin konut sektörünü de şekillendirmiştir. 1980’den sonra ise ekonomik ve siyasi krizler ortamında artan konut ihtiyacı toplu konutların desteklenmesini hedefleyen bir fon olan Toplu Konut Fonuna ve onu yönetecek Toplu Konut İdaresine (TOKİ) yol açmıştır. 1990’larda İdare, rant kollama faaliyetlerinin hedefi haline gelince yetkileri azaltılmıştır. Bununla birlikte yaşanan iki büyük depremden sonra kentlerin yenilenmesi amacıyla ihtiyaç duyulan kamu otoritesi TOKİ’nin yeniden yetkilendirilmesine neden olmuştur. Sonuç olarak bu çalışma, bu tarihsel sürecin tamamı hakkında özet bir bakış açısı sunarken günümüzde ulaşılan noktayı konut üretimi ve konutların niteliklerinin gelişmi verileri ile birlikte yorumlamaya çalışmaktadır.

Legal Regulations and Development of the Housing Sector in Turkey

The aim of this study is to evaluate the housing sector and the legal regulations for the sector in a historical process. This assessment was also supported by important events and economic data for the sector. The first prominent feature of the sector in Turkey is that households prefer ownership over residential property. The first prominent feature of the sector in Turkey is that households prefer ownership on residential property. Most of the houses are built by private entrepreneurs and their costs are quite high compared to individual incomes. These fundamental features have become unsustainable in many periods due to population growth and urbanization rate and have created areas of intervention for public authority. Between 1923-50, the high urbanization rate of the capital, the low-income level of the households and the effects of the first slums (gecekondu) were observed. The solutions produced for the capital Ankara in these years were used as a template for the whole country in the following years. Between 1950 and 1980, the rate of urbanization increased in Turkey and the need for housing became widespread. In the first years of this period, entrepreneurship was shaped by the Condominium Law, and in the planned development years, by building cooperatives and yapsatçılık (build and sell business). After 1980, the increasing need for housing in the environment of economic and political crises led to the Mass Housing Fund that aims to support mass housing and to the Mass Housing Administration (TOKİ) to administer it. In the 1990s, the Administration became the target of rent-seeking activities. This resulted in the reduction of their powers. However, after two major earthquakes in 1999, a public authority was needed for the renewal of cities. This led to the reauthorization of TOKİ. As a result, this study tries to interpret the point reached today, while presenting a brief perspective on the whole of this historical process.

PDF

___

Akalın, M. (2016). Sosyal konutların Türkiye’nin konut politikaları içerisindeki yeri ve TOKİ'nin sosyal konut uygulamaları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 107-123. https://doi.org/10.18069/fusbed.87145
Akkar, Z. M. (2006). Kentsel dönüșüm üzerine Batı’daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye. Planlama, (2), 29-38.
Arıbaş Tokman, Y. (1985). Konut Politikaları Uygulamalarında Özel Bir Örnek: Yenimahalle Kentkoop Yayınları
Arlı, A. (2005). Cumhuriyet döneminde Türkiye’de şehirleşme ve gecekondu araştırmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(6), 283-352.
Arslan, H. (2014). Türkiye'nin kentleşme sürecinde konut politikalarının evrimi. Akademik Bakış Dergisi, (40), 287-298.
Aslan, Ş. (2008, Haziran 27). Türkiye’de gecekondular ve yasalar. Arkitera web sitesi. https://v3.arkitera.com/h30889-turkiyede-gecekondular-ve-yasalar.html
Balamir, A. (2003). Mimarlık ve kimlik temrinleri-I : Türkiye'de modern yapı kültürünün bir profili. Mimarlık Dergisi, (313), 66. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa= mimarlik&DergiSayi=6&RecID=66
Bıçkıcıoğlu, H. (1987). Housing Producers in Ankara in 1980’s The Effects of Stabilization Policies on the Housing Industry [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, ODTÜ]. https://open.metu.edu.tr/handle/11511/4046
Cengizkan, A. (2009). Toplu konut mimarlığı: deneyimler, olanaklar, olasılıklar. Mimarlık, (345). http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=358&RecID=198 6
Cengizkan, A. (2010). Türkiye için modern ve planlı bir başkent kurmak: Ankara 1920-1950. Goethe Institut. http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/geb/ sta/trindex.htm
Çeker, A., & Belge, R. (2015). İstanbul’da kentsel dönüşüm kapsamında gerçekleşen bir olgu: soylulaştırma. Türk Coğrafya Dergisi, (65), 77-86.
Çoban, A. N. (2012). Cumhuriyetin ilanından günümüze konut politikaları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(3), 75-108.
Deneç, E. A. (2014). Türkiye kentlerinin mekânsal üretiminde TOKİ etkisi. Mimarlık Dergisi, (378). http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi =392&RecID=3443
Doğramacı, B. (2010). Almanca konuşan mimar ve heykeltıraşların Ankara’daki mirası. Goethe webpage:Bir Başkentin Oluşumu. https://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/geb/trindex.htm
Emlak Kulisi. (ty). https://emlakkulisi.com/guncel/emlak-kredi-bankasinin-projeleri/897185
Erçetin, C. (2015). Konut sorununa geçişten bir çözüm arayışı: yerel yönetimler ve konut sunumu. I.Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, Eskişehir, 2, 1-19.
Erdoğan, M., & Ömürgönülşen, U. (1989). Yeminli özel teknik bürolar: gecekondu sorunu, imar affı ve kamu hizmetlerinin özel kişilere gördürülmesi açılarından bir değerlendirme. Hacettepe Üniversite İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1-2), 173-214.
Erman, T. (2004). Gecekondu çalışmalarında ’öteki’ olarak gecekondulu kurguları. European Journal of Turkish Studies. http://journals.openedition.org/ejts/85
Eşkinat, R. (2012). Türk inşaat sektöründe TOKİ nin yeri ve etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 159-172.
Genç, F. N. (2008). Türkiye’de kentsel dönüşüm: Mevzuat ve uygulamaların genel görünümü. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 115-130.
Gürbüz, A. (2002). İpotekli konut kredileri ve Türkiye'de uygulaması. [TCMB Uzmanlık Tezi]. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Calisma lar/Uzmanlik+Tezleri/
Hacıcaferoğlu, S. (2010). Kaçak yapı bir mevzuat problemi midir? Kaçak yapı ile etkin mücadele mevzuat. Yerel Siyaset, 4(42), 41-46.
Kahraman, T. (2006). İstanbul kentinde kentsel dönüşüm projeleri ve planlama. Planlama, (2), 93- 101.
Kansu, A. (2009). Bahçelievler yapı kooperatifi 1934-1939. Toplumsal Tarih, (187), 1-14. http://psi203.cankaya.edu.tr/uploads/files/Kansu,%20Bahcelievler.PDF
Karpat, K. (2003). Türkiye'de toplumsal değişim. İmge Yayınevi.
Keleş, R. (2012 a). Kentleşme politikası. İmge Kitabevi.
Keleş, R. (2012, Temmuz 8). TOKİ'nin bütün amacı rant oldu. Cumhuriyet Gazetesi. (L. Tavşanoğlu, röportaj yapan)
Kılıç, E. K. (2020). Dünyada bankacılık tarihi ve krizleri: Türkiye'deki bankacılık sektörü. International Journal of Financial Economic and Banking Practices, 1(1), 1-31.
Kıygı, G. (2013, Ekim 11). Gecekondulu, dolmuşlu, işportalı şehir”i nasıl planlamalı? yapi.com.tr. http://www.yapi.com.tr/haberler/gecekondulu-dolmuslu-isportali-sehiri-nasil- planlamali_113168.html
Kızıltepe, M. (2013). Dönüşüme gelene kadar konut politikası neye dönüştü? Ne yapmalı? Planlama, 23(1), 12-18.
Korum, U. (1982). 1980 ve 1981 yıllarında konut piyasası. R. Keleş, & İ. Tekeli (Edtler), Konut 81 içinde, KentKoop Yayınları.
Kurtuluş, H. (2012). Kentsel dönüşüme modern kent mitinin çöküşü çerçevesinden bakmak. Planlama, 49-53.
Kuyucu, T. (2018). Türkiye'de kentsel dönüşümün dönüşümü: hukuki ve kurumsal çatışmaları üzerinen bir açıklama denemesi, İdealkent, 24(9). https:doi.org/10.31198/idealkent.447526
Merdim, E. (2013). Paul Bonatz tarafından tasarlanan, Türkiye'nin ilk toplu konut projesi Saraçoğlu Mahallesi yıkılıyor mu? Arkitera: http://www.arkitera.com/haber/12106/paul- bonatz-tarafindan-tasarlanan-turkiyenin-ilk-toplu-konut-projesi-saracoglu-mahallesi- yikiliyor-mu_
Mumcu Uçar, Ö., & Özsoy, A. (2006). Sınır kavramına mekânsal bir yaklaşım: Bahçelievler Örneği. Itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 5(2 (1), 11-24. http://www.itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/viewFile/904/830
Okan, O. (tarih yok). Kent Sosyolojisi. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Sosyoloji Lisans Programı. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/sosyoloji_lisans_ao/kent_sosyolojisi.pdf
Özmen, B. (2000). İzmit Körkezi Depremi'nin Hasar Durumu (Rakamsal Verilerle). İstanbul: Türkiye Deprem Vakfı.
Özsoy, A. (2011). Toplu konut uygulamalarının gelişimi. ekoyapıdergisi: https://www.ekoyapidergisi.org/82-toplu-konut-uygulamalarinin-gelisimi.html
Sağlam, S. (2016). 1923-1950 yılları arasında Türkiye'de kent ve kentleşme olgusu. Sosyoloji Konferansları, 53(1), 257-274. https:doi.og/10.18368/IU/sk.09525
Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2018). Sosyal sigorta programının kapsadığı nüfus. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. http://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal-gostergeler/
Şengül, T. (2009). Kentsel çelişki ve siyaset-Türkiye'de kentleşmenin izlediği yol üzerine: Bir dönemleme girişimi. https://erayaktepe.wixsite.com/kentselpolitika/tuerkiye-de-kentlesme
Şengün, H. (2017). Türkiye'de konut kooperatifçiliğinin dünü bugünü ve yarını. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(Özel Sayı-4). http://www.yyusbedergisi.com/dergiayrinti/turkiyede-konut-kooperatifciliginin-dunu- bugunu-ve-yarini_378
Tanıyıcı, Ş., & Bilgin, N. (2008). Türkiye’de kooperatif ve devlet ilişkilerinin tarihi gelişimi. KMU İİBF Dergisi, 10(15), 136-159.
Türkiye Bankalar Birliği (TBB). (ty). Tüketici kredileri ve konut kredileri. https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59
Tekeli, İ. (2009). Cumhuriyetin belediyecilik öyküsü (1923-1990). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tekeli, İ. (ty). Kent planlaması ve kent araştırmaları için öngörüler. Academia. https://www.academia.edu/30020492/KENT_PLANLAMASI_VE_KENT_ARA%C5%9E TIRMALARI_%C4%B0%C3%87%C4%B0N_%C3%96NG%C3%96R%C3%9CLER
Tercan, B. (2018, Eylül-Ekim). 1948’den bugüne imar afları. Mimarlık, (403), 20-26. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=417&RecID=452 0
TUİK. (2011). Hanehalklarının Bina inşa yılına göre dağılımı. Nüfus ve Konut Araştırması, 2011. TUİK. www.tuik.gov.tr
TUİK. (2019). Yapı ruhsatı. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1055
TUİK. (ty). Nüfus ve Demografi. www.tuik.gov.tr
Turan, M. (2007). Başkentin gecekonduları: Kentsel dönüşüm projelerinin arka bahçeleri. Kent ve Planlama- Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak içinde. İmge Kitabevi.
Türel, A. (1989). 1980 sonrasında konut üretimindeki gelişmeler. ODTÜ MFD, 9(1), 137-154.
Türkiye Cumhuriyeti Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (ty). Ekonomik ve sosyal göstergeler'den para ve banka. Gösterge ve İstatistikler. http://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal- gostergeler/#1540022217017-46a9b2d0-b50a
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2010). İstatistik Göstergeler 1923-2009. https://web.archive.org/web/20160129141153/http://www.tuik.gov.tr/yillik/Ist_gostergeler. pdf
Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2010). Tablo 12.4 Yapı Kooperatifleri Tarafından Yapılacak Konutlar. İstatistik Göstergeler 1923-2009. www.tuik.gov.tr
Uzunçarşılı Baysal, C. (2017). türkiye’nin kentsel dönüşüm politikaları karşısında barınma ve konut hakkı. yesildusunce.org. http://yesildusunce.org/dl/uploads/1-Turkiyenin-Kentsel- Donusum-Politikalari-Karsisinde-Barinma-ve-Konut-Hakki.pdf
Yavuz, F., & Keleş, R. (1974). Başkent Ankara için elli yıl önce çıkarılan 583 sayılı yasa üzerinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılan görüşmeler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 29(2), 1-32. https:doi.org/10.1501/SBFder_0000000975
Yenice, S. (2014). Türkiye’nin kentsel dönüşüm deneyiminin tarihsel analizi. BAÜ Fen Bil. Enst. Dergisi, 16(1), 76-88.
Yılmaz, E. (2016). Konut sorunu ve toplu konut üretiminde TOKİ'nin ve belediyelerin rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(7), 31-50.
Yılmaz, E., & Çitçi, S. (2011). Kentlerin ortaya çıkışı ve sosyo-poltik açıdan Türkiye'de kentleşme dönemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 252-267.
Yılmaz, M. (2010). İmar Kanunu’nun 18. maddesi çerçevesinde düzenleme ortaklık payı kavrami ve uygulamaları. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 16(3-4), s. 37-83.
Yürekli, H., & Alkışer, Y. (2004). Türkiye'de "devlet konutu"nun dünü, bugünü, yarını. itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 3(1), 63-74.

Turkish Studies - Economics, Finance, Politics-Cover

ISSN: 2667-5625
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ