Tâceddîn Velî’nin Şiirlerinde Tasavvufî Unsurlar

Asırlar önce yaşamış olmalarına rağmen isimleri unutulmamış, insanların gönlünde taht kurmuşşahsiyetlerden birisi de Tâceddîn Velî Hazretleridir. XVI. yüzyılda yaşayan Tâceddîn Velî, hayatının büyükbir bölümünü Ankara’da geçirmiş ve Ankara’da vefat etmiştir. Kabri Ankara Hamamönü’ndeki TâceddînDergâhı haziresinde ziyaretgâhtır. Ankara’nın manevî mekanlarından Tâceddîn Dergâhı, Tâceddîn Velî’ninoğlu Tâceddinzâde Mustafa Efendi tarafından XVII. asırda inşa edilmiştir. Milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy,İstiklal Marşı’nı bu dergâhta kaleme almıştır. Tâceddîn Velî, Hacı Bayrâm-ı Velî’nin (ö. 833/1430) kurmuşolduğu Bayramiyye’nin bir şubesi sayılan Celvetiyye tarîkatına mensuptur. Celvetiyye tarîkat olarak AzizMahmud Hüdâyî (ö. 1038/1628) zamanında teşekkül etmiştir. Hüdâyî’nin vefatından sonra dört şube şeklindetekkelerin kapatıldığı son yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür. Tâceddîn Velî’ye atfedilen, içerisinde şiirlerinyer aldığı Divân-ı Tâceddîn-i Velî adında küçük hacimli bir yazma eser gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu çalışmadailk olarak Tâceddîn Velî’nin hayatı hakkında bilgi verilmiş, sonrasında Tâceddîn Velî’ye ait mezkûr divançedeyer alan şiirlerdeki tasavvufî unsurlar tespit edilmiştir. Tâceddîn Velî şiirlerinde tespit edebildiğimiz ölçüde aşk, dert, istiğfar, vuslat, hicran, ihlas, gayret, inâyet ve nefs gibi tasavvufî kavramları işlemiştir. ÇalışmadaTâceddîn Velî’nin şiirleri, bu tasavvufî kavramlar üzerinden yorumlanmıştır. Tâceddîn Velî, şiirlerini içerikbakımından tekke tarzında ve ilâhî formunda yazmıştır. Şiirlerinde sade ve anlaşılır bir dil kullanan TâceddînVelî’nin âyetlere ve hadislere telmih yaptığı göze çarpmaktadır.

Sufistic Elements in Tāceddīn Velī’s Poems

Although they lived centuries ago, one of the personalities whose names have not been forgotten and who has established a throne in the hearts of the people is the talent of Tāceddīn Velī. Tāceddīn Velī, who lived in the 16th century, spent most of his life in Ankara and passed away in Ankara. His tomb is a visitor in the chamber of Tāceddīn, located in Hamamönü, Ankara. The chamber of Tāceddīn, one of the spiritual places of Ankara, was built by Tāceddinzāde Mustafa Efendī, son of the Tāceddīn Velī, in 17 th century. Our national poet Mehmet Akif Ersoy wrote the Turkish National Anthem in this dervish lodge. Tāceddīn Velī was a member of Jalwatiyya, a branch of the Bayrāmiyya founded by Ḥājjī Bayrām Velī, (d. 833/1430). It was formed in the time of ‘Azīz Maḥmūd Ḥudāī (d. 1038/1628) as the Jalwatiyya sect. After the death of Ḥudāī, it existed in four branches until the last century when the dervish lodges were closed. A small-volume manuscript attributed to Tāceddīn Velī, called Tāceddīn Velī’s Dīvān (collection of a poet’s poems) containing poems, was unearthed. In this study, firstly, information about the life of Tāceddīn Velī was informed. Then, sufistic elements will be determined in poems that are thought to belong to Tāceddīn Velī. Tāceddīn Velī studied ṣūfī concepts such as ʿaşq, trouble, praying for forgiveness, ultimate union with Allāh, separation, sincere commitment, gayret, ‘ināyet and nafs in his poems. In this study, Tāceddīn Velī’s poems have interpreted through these mystical concepts. His poems were written in dervish lodge style and chant form in terms of content. It is striking that Tāceddīn Velī, who used a plain and understandable language in his poems, maked a reference to verses and ḥadīth.

PDF

___

Akot, B. (2017). Tasavvufun 200’ü. Otto Yayınları.
Akot, B. (2020). Kavram Atlası Tasavvuf I. Gazi Kitabevi.
Âsım Efendi (1305). Kâmus Tercemesi. Matbaa-i Osmâniye.
Aşkar, M. (2005). İstiklâl Marşının Yazıldığı Mekan Olarak Ankara’da Bir Celveti Dergâhı ve Tâceddin Sultan, Aziz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri, Üsküdar Belediye Başkanlığı Yayınları, 2:195-216.
Ateş, S. (1977). Uyûbu’n-Nefs ve Mudâvâtuhâ Nefsin Kusurları ve Bunların Tedavi Yöntemleri. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 3, 233-264.
Aynî, M. A. (1985). Tasavvuf Tarihi. Akabe Yayınları.
Bayram, S. (1994). Tâceddîn Sultan ve Evrâdı. Türk Dünyası Tarih Dergisi, 87, 20-25.
Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Otto Yayınları.
Cürcânî, S. Ş. (1300). Tarîfât. y.y.
Çatak, A. (2012). Şihabeddin Sühreverdi Hayatı Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
Çatak, A. (2015). Mevlânâ Celâleddin Rûmî’nin Mesnevî adlı eserinde Su Metaforu, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/7, 35-65.
Çatak, A. (2015). Yayha b. Habeş Es-Sühreverdî’de Marifet Anlayışı / Sense of Wisdom (Marifah) In Yahya b. Habash Es-Suhrawardî”, Turkish Studies 10/10 Summer.
Demir, S. (2014). Ankaralı Gönül Erleri. Lazer Ofset.
Demirci, M. (1997). “Hal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
Demirli, E. (2007). İbnü’l-Arabi ve Mevlana Arasındaki Bazı Ortak Kavramlar, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0/16, 229-247.
Develioğlu, F. (2007). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Aydın Kitabevi.
Ekin, Y. (2010). Sevgiye Götüren Yollar ve Sevgi Önündeki Engeller. İslam'da Sevgi Temelinde Beşerî Münasebetler. Ensar Neşriyat.
el-Firuzâbâdi, M. (1993). el-Kâmûsu’l-Muhît. Müessesetu’r-Risâle.
el-İsfahânî, R. (2017). Müfredât Kur’an Kavramları Sözlüğü. Çıra Yayınları.
Erdoğan, A. (2015). İstiklâle Sırdaş Gönül Eri Şeyh Tâceddîn Velî. Ankara Büyük Şehir Belediye Başkanlığı Yayınları.
Ertürk, R. (2004). Sufi Tecrübenin Epistemolojisi. Fecr Yayınları.
Eşrefoğlu Rûmî, (t.y.). Eşrefoğlu Rûmî Dîvânı. Kervan Yayınevi.
Ferhengi Ziya, G. G. (1996). Farsça-Türkçe Lügat. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Gölpınarlı, A. (2005). Fuzûlî Dîvânı. İnkılâp Kitabevi.
Gölpınarlı, A. (2005). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İnkılâp Kitabevi.
Gölpınarlı, A. (2010). Yûnus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Gürer, B. (2017). Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’i Ekseninde Tasavvufi Düşüncede İlahi Aşk. Bilig, 80, 17-41.
Haksever, A. C. (2017). Tasavvufu Anlama Kılavuzu. Otto Yayınları.
Hucvirî. (1982). Keşfü’l-Mahcûb, Çev.: Süleyman Uludağ, (Hakîkat Bilgisi). Dergâh yayınları.
Kara, M. (2013). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. Dergâh Yayınları.
Kasapoğlu, A. (2010). Allah-İnsan İlişkisi Açısından Muhabbet/Sevgi Olgusu. Hikmet Yurdu, 3/5, 99-149.
Kaval, M. (2011). Mesnevî’de Aşk ve Âşık. EKEV Akademi Dergisi, 15/49, 117-128.
Kavruk, H. (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Dîvânı. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Kuşeyrî, A. (2017). er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, Dâru’l-minhâc.
Kutluer, İ. (2000). “İlim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
Manzûr, A. E. (1990). Lisânu’l-Arab. Dar u Sadr.
Mecdi, M. E. (1989). Şakâik-i Nu‘mâniye ve Zeyilleri. Çağrı Yayınları.
Mevlânâ, Celaleddin Rumi (2006a), Mesnevî (çev., Şefik Can), (Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi), Ötüken.
Mevlânâ, Celaleddin Rumi (2006b), Mesnevî (çev., Şefik Can), (Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi). Ötüken.
Nâcî, M. (2009). Lügat-i Nâcî. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Niyâzî-i Mısrî, (2013). Dîvân-ı İlâhiyât. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Ögke, A. (2014). Tasavvufta “Kenz-i Mahfî” Düşüncesi ve Sofyalı Bâli Efendi (ö. 960/1553)’nin “Küntü Kenzen Mahfiyyen” Şerhi Bağlamında Varoluşun Anlamı. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 5/12, 9-24.
Pekuz, Y. (2018). Hızır Agazâde Sa‘îd Bey Dîvânı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Rabbâni, A. S. (2012). Mektûbât-ı Rabbânî. Semerkand Yayınları.
Sami, Ş. (2015). Kamus-ı Türkî. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Serrâc, E. N. (1996). el-Lüma’ İslâm Tasavvufu. Erkam Yayınları.
Sivâsî, Ş. (2015). Şemseddin Sivâsî Divânı. Sivas Belediyesi Yayınları.
Sühreverdi, Ş. (Ebu Hafs Ömer b. Muhammed). (Yzm/b). Avârifü’l-Maârif, Süleymaniye Kütüphanesi, Nafiz Paşa, 428.
Sühreverdi, Ş. (Ebu Hafs Ömer b. Muhammed). (Yzm/c). Cezzâbü’l-Kulûb ilâ Tarîki’l-Mahbûb, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi/ 3122.
Sühreverdi, Ş. (Ebu Hafs Ömer b. Muhammed). (Yzm/f). Nüğbetü’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ani ale’t- Temam, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Beşir Ağa/24.
Süreyya, M. (1996). Sicill-i Osmanî. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Şapolyo, E. B. (1958). Ankara’nın Meşhur ve Eski Simâlarından Tâcettin Sultan, Ankara Belediyesi Dergisi, 19, 23-24.
Şen, M. E. (2015). Manzum Edebiyatımızdaki Dert-Deva Söylemlerinin Metafizik Temelleri. İslâm ve Sanat Tartışmalı İlmî Toplantı. İSAV.
Şimşek, S. (2017). Tasavvuf Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Litera Yayınları. Tâceddîn, M. E. (t.y.). Evrâd-ı Şerîf. Milli Kütüphane Yazma Eserler.
Tarlan, A. N. (1998). Fuzûlî Divanı Şerhi. Akçağ Yayınları.
Tatcı, M. (2012). Yunus Emre Dîvân-ı İlâhiyât. Kapı Yayınları.
Topbaş, O. N. (2013). İmâm-ı Rabbânî-5. Altınoluk Dergisi, 332, 31-34.
Uludağ, S. (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Marifet Yayınları.
Vural, M. (2002). “Gazâlî’nin Epistemolojisinde Sezgi ve İlham”, İlmi Akademik Araştırma Dergisi Tasavvuf, 3/9.
Yavuz, K., Ayvallı, R., Levent, E., Kara, A., Yılmaz, A., Apak, B., Kılıç, B., Sevim, E. Durgut, M., Oruç, M., Kökçü, S., Taşdemir, Y., Uyan, A. (2004). Orta Anadolu Evliyaları. Türkiye Gazetesi Yayınları.
Yesevî, A. (2016). Dîvân-ı Hikmet. H Yayınları.
Yıldırım, A. (2013). Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Yıldız, A. (2009). Kerâmet ve İstidrâc. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14/21, 41-64.
Yıldız, M. A. (2017). Akşemseddin’de Allah, Kâinat ve İnsan. Kalem Neşriyat.
Yıldız, M. A. (2019a). Elmalılı Hamdi Efendi’nin Bazı Tasvvufi Görüşleri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 111-143.
Yıldız, M. A. (2019b). Hüdâyî ve Bazı Tasavvufi Görüşleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12/62, ss. 1858-1871. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3193
Yıldız, M. A. (2019c). Necip Fazıl Kısakürek ve Bazı Tasavvufî Görüşleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/10, ss. 219-249. https://doi.org/10.5281/zenodo.2595538
Yılmaz, Ö. (2008). Edirne Müftüsü Mehmed Fevzi Efendi, Hayatı Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. İlahiyat Yayınları.
Yılmaz, Ö. (2014). Alman Mistik Düşüncesi. İnsan Yayınları.
Yılmaz, Ö. (2019). Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Akçağ Yayınları.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ