Sonsuza Kadar Akrabalık: Binlerce Yıllık Patrilokal Yerleşme Atalar Odası Hışhaşi

Bu çalışmada Antakya ve çevresinde yaşayan, kendilerini Rum-Ortadoks Hristiyan olarak tanımlayan grubun Hışhaşi ölü gömme geleneğinin kültürel etkileşime bağlı olarak zaman içerisinde daha geniş bir kozmolojiye ve kültüre nasıl uyum sağladığını, grup kimliğini oluşturan bu pratiğin, din ile toplumsal cinsiyet arasındaki ilişkisine ve ne anlama geldiğine odaklanılmıştır. Buna ek olarak terkedilmekte olduğu görülen bu gömü tipinin hangi nedenlerden dolayı azalmaya yüz tuttuğunu tespit etmek ve kayıt altına almak da çalışmanın amaçları arasındadır. Bu amaçlar doğrultusunda, 2018 Nisan ayında Hatay’ın Antakya ve Samandağ, 2019 Nisan ise Altınözü ilçelerine gidilmiştir. Antakya merkez, Altınözü’nün Sarılar ve Tokaçlı (Cneydo), Samandağ’ın ise Cemal Gürsel Mahallelerine (Zeytuniye) gidilerek Hışhaşi geleneği ile ilgili bilgilere ulaşılmıştır. Sonuç olarak, bu gömü biçiminde erkeklerin defnedildiği hışhaşisi diğer bir değişle “atalar odası” bellidir. “Ata” (neseb) olarak kabul edilen baba, dede, amca diğer kan bağı olan erkek bireylerinin olduğu yerdir. Kadın ise tercihine göre ya kendi anne ve babasının ya da çocuklarıyla kocasının da içinde bulunduğu eşinin aile mezarına yerleştirilir. Bir bakıma hışhaşi aileden kabul edilen bireylerin yeniden bir araya gelmesidir. Aynı zamanda evlenerek ailesinden ayrılmış bir kadın için ise, yıllar sonra ailesinin evine geri dönüştür. Dünyanın birçok yerine göç etmiş bireylerin tekrar bir araya geldikleri, geri döndükleri evleridir. Gurbetin bittiği yerdir. Kavuşmadır. Bitmeyen bir akrabalık, soy ilişkisidir. Hristiyan teolojisine göre ise Hışhaşi, ölümsüzlüğe açılan kapıdır. Diriliş gününe kadar aile üyelerinin bir arada toplandığı evleridir. Ancak Hışhaşinin zaman içerisinde etkileşime bağlı olarak mimarisinde ve uygulama sıklığında değişimlerin olduğu anlaşılmıştır. Günümüzde bu uygulamanın sosyo-ekonomik ve sağlık nedenlerine bağlı olarak gerilediği görülmüştür.

Kinship Forever: Patrilocal Settlement of Thousands of Years, Ancestral Chamber Hishashe

This study focuses on how the hishashe burial tradition belonging to the group who identifythemselves as Greek-Orthodox Christians living in and around Antakya have adapted to a wider cosmologyand culture over time depending on cultural interaction, the relationship between this practice constituting thegroup identity with religion and gender, and what these mean. Additionally, identifying and recording thereasons why this burial type which is seen to be diminishing are also among the purposes of this study. In linewith these purposes, Antakya and Samandag districts of Hatay were visited in April 2018, and Altinozu districtwas visited in April 2019. Information related to Hışhaşi tradition were collected by visiting Antakya citycenter, Sarilar and Tokacli (Cneydo) neighborhoods of Altinozu and Cemal Gursel neighbourhood ofSamandag. As a result, in this burial form, hishashe where the males are to be buried, in other words, "Ancestorschamber" is pre-determined. This is the place where father, grandfather, uncle and other male individuals witha blood tie who are regarded as the "Ancestor". Moreover women are placed in the family tomb either includingher own mother and father or including her children and husband at her preference. In a sense, hishashe is thereuinon of individuals who are regarded to be from the family. At the same time, for a woman who is separatedfrom her family after marriage, it is the return-back to her home after so many years. These are the houseswhere individuals who have migrated to many parts of the world reunite, where they return. This is the placewhere homesickness ends. It is reunion. It is an endless kinship, ancestral relationship. According to Christiantheology, hishashe is the gateway to immortality. These are the houses where the family members gather untilthe day of resurrection. However, it was understood that there have been differences in the frequency of practiceand the architecture of hishashes over time as a result of interactions. Today, a decline in this practice wasobserved due to socio-economic and health-related reasons.

PDF

___

Aydın, S. & Emiroğlu, K. (2003). Antropoloji sözlüğü, Bilim ve Sanat.
Akyurt, İ. M. (2014). M.Ö. 2. Binde Anadolu’da ölü gömme adetleri, Türk Tarih Kurumu.
Bahadır, G. (2010). Kuruluşundan IV. Yüzyıla Kadar Antakya, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 7(13),349-372, https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/19571/208621
Bates, D. G. (2009). 21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji, (Trans. Suavi Aydın and et all), Bilgi Üniversitesi.
Cohen, Milton (2020 December 10), Death Ritual: Anthropological Perspectives, https://www.qcc.cuny.edu/SocialSciences/ppecorino/DeathandDying_TEXT/Death%20Rit ual.pdf.
Çetinkaya, H. (2011). Roma ve Bizans İmparatorluklarında ölüm algısı ve mezar türleri, Güzel Sanatlar Mimar Sinan Üniversitesi Dergisi, 3, 18-38, http://sosbildergi.msgsu.edu.tr/images/dergiler/pdf/2017/nisan/18/3.pdf.
Çevik, N. (2000). Urartu Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri, Türk Tarih Kurumu.
Danforth, M.L. (1982), The Death Rituals of Rural Greece, Princeton University Press Published by Princeton.
Davies, J. (2002), Death, Burial And Rebirth In The Religions Of Antiquity, Simultaneously published by Routledge.
Davut, Y. (2010). Urartu Ölü Gömme Gelenekleri ve Ölümle İlgili Ritüeller, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0 (25), 177-202. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsed/issue/2580/33209
Durgun, P. (2018). Eski Önasya’da Ölüm Algısı ve Ölü Ritüelleri, (Trans. Ayşe Tatar and et all), Ölüm ve Ötesi Ölümün Tarihöncesi, Aktüel Arkeoloji Dergisi, (63), 44-51. ISNN 15075756
Edgar, A. & Sedgwick P. (2007). Kültürel Kuramda Anahtar Kavramlar, Açılımkitap
Ensert, K. (1995). Erken Tunç Çağı Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye Bölgesi Ölü Gömme Gelenekleri Işığında Oylum Höyük Mezarları, (Unpublished Doctoral Thesis), Hacettepe University.
Geertz, C.(1973), The Interpreation of Cultures. Selected Essays, Basic Books.
Haland, E. J. (2014), Rituals of Death and Dying in Modern and Ancient Greece: Writing History from a Female Perspective, Cambridge Scholars Publishing.
Hançerlioğlu, O. (1993). Dünya İnançları Sözlüğü, Dinler, Mezhepler, Tarikatlar, Efsaneler, Remzi.
Hertz, R. (1960), The Death & The Rıght Hend, The Free Press Gelencoe, Illıons
Kanar, M. (2009). Arapça Türkçe Sözlük, Say.
Lewin, R. (1999). Modern İnsanın Kökeni, (Trans. Nazım Özüaydın), Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
Lichter, C. (2018). Neolitik Dönemde Anadolu’da Ölüm, (Trans. Ayşe Tatar ve diğerleri), Ölüm ve Ötesi Ölümün Tarihöncesi, Aktüel Arkeoloji Dergisi, issue (63), 17-27. ISNN 15075756
Mutlu, G. (2018). Anadolu’da Orta ve Son Tunç Çağı Ölü Gömme Gelenekleri, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 71-101. http://doi 10.22466/acusbd.473599.
Ökse, T. (2005). Eski Çağdan Günümüze Ölü Gömme ve Anma Gelenekleri, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 5. 1-8, ISSN:1302-9231, ISBN: 975-17-3165-8.
Örnek, S. V. (1995). İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Gerçek.
Özbudun, S., Şafak B. & Altuntek, S. (2007), Antropoloji Kuramlar/Kuramcılar, dipnot.
Pamir, H. (2009). Alalakh’dan Antıocheia’ya Hatay’da Kentleşme Süreci, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 258-288, https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/19557/208443
Parlar, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı.
Robben, A. (2004). Death, Mourning, and Burial A Cross-Cultural Reader, Blackwell
Simpson, B. (2018). Death. In The Cambridge Encyclopedia of Anthropology (eds) F. Stein, S. Lazar, M. Candea, H. Diemberger, J. Robbins, A. Sanchez & R. Stasch, http://doi.org/10.29164/18death.
Smith, P. (2007), Kültürel Kuram, Babil
Diemberger, J. R, A. Sanchez & R. Stasch. Death, http://doi.org/10.29164/18death
Şahin, Ş. S. (2006). Antakya’da Kültürel ve Demografik Boyutlarıyla Ölüm, (Unpublished Master’s Thesis), Hatay Mustafa Kemal University.
Özcan, A. (2010). “İlk Tunç Çağ’da Orta Anadolu ve Mezopotamya’da Ölü Gömme Adetleri ve Bunların Karşılaştırılması”, (Unpublished Doctoral Thesis), Selçuk University.
Üngör, İ. (2015). Amanos Dağları Eteklerinde Bir Roma Yerleşmesi ve Tepeobası Nekropol Alanları, KSBD, 7(12), 1-29, ISSN: 1309-081X.
Taşlıgil N. & Şahin, G. (2018). Tarihsel Süreçte Haşhaş ve Afyon, Tarih Okulu Dergisi, 11(XXXIV),163-196, DOI : http://dx.doi.org/10.14225/Joh1234.
Türk, H. (2009). Etkileşim ve Değişim Boyutuyla Antakya Geleneksel Kültürü İnançlar, Gelenekler ve Ritüeller, Antakya: Antakya Kent Akademisi. Yakar Jak, (2007), Anadolu’nun Etnoarkeolojisi Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo-Ekonomik Yapısı, (Trans. Selen Hırçın Riegel), Homerkitabevi.
Yılmaz, D. (2006). Erken Tunç Çağında Güneydoğu Anadolu’da Oda Mezar Geleneği, Anatoliya, (31). 57-69, DOI: 10.1501/Andl_0000000339.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ