Müsebbihât Sûrelerinin Tefsirinde Molla Sadrâ (ö. 1050/1640)’nın Tesbih Kavramına Yaklaşımı (Hadîd, Cum‘â ve Aʿlâ Sûreleri Bağlamında)

İslam inancının temeli olan tevhid anlayışı etrafında şekillenen kavramlardan biri olan “tesbih” sözcüğüKurʾân âyetlerinde Allah’ı tenzih anlamıyla kullanılmıştır. Tenzih ifade eden kavramın akıl sahibi olan insan,cin, melek ve evrende yer alan ancak akıl sahibi olmayan diğer nesnelere isnadı da Kurʾân’da yer almıştır. Bubağlamda müfessirler akıl sahibi varlıkların tesbih eylemini anlamlandırma, yorumlama konusunda müşterekgörüşlere sahipken, akıl sahibi olmayan hatta canlılık özelliği bulunmayan nesnelerin tesbih eylemini idrak veyorumlamada ihtilafa düşmüşlerdir. Konuyu özellikle tasvvufi açıdan değerlendiren islam düşünürleri, bütünvarlıkların varoluşları itibariyle Allah’ın varlığına işaret ettiğini belirtmişlerdir. Onlara göre varlıkları, ontolojikaçıdan imkân ifade eden tüm yaratılmışlar Allah’ın varlığına delalet etmektedirler. Bu yönüyle tüm varlıklarAllah’a tesbih eyleminde bulunurlar. Kur’ân sûrelerinde akıl sahibi olmayan varlıkların tesbihiyle ilgili ifadeleribazı müfessirler bu varlıkların yaratılış şekilleri üzerine varlıklarını devam etmesi, lisanı hal ile açıklamışlardır.Kimi müfessirler ise Allah’ın kâinatta yaratmış olduğu her varlıkta şuur bulunduğu düşüncesinden hareketle,bütün varlıkların yaratılışlarına uygun dil ile Allah’ı tesbih ettiklerini belirtmişlerdir. Tesbih konusundaki bubilgilerden hareketle çalışmada ilk başta Arap dili bakımından tesbih kavramının dilsel analizi yapılacaktır. Bumakalede daha çok filozof kimliğiye tanınan Molla Sadrâ’nın tefsir eserinde bir müfessir olarak tefsir eserindeinceleme konusu yaptığı Müsebbihât sûrelerinden Hadîd, Cum‘a ve A‘lâ sûrelerinde, tesbih kavramının geçtiğiayetleri yorumlanması bağlamında konu sınırlandırılmıştır. Müellifin zikredilen sûrelerin ayetlerini tefsiriçerçevesinde akıllı ve gayri akil varlıkların tesbih eylemi ile ilgili görüşleri ve konuya yaklaşım metoduincelenilmiştir.

Molla Sadrâ’s Approach to the concept of Rosary in the Interpretation of Müsebbihât Surahs (In the Context of Hadîd, juma and A‘lâ Surahs)

The word "rosary", which is one of the concepts shaped around the understanding of oneness, which is the basis of the Islamic belief, is used in the Quranic verses with the meaning of Allah beyond. The attribution of the concept expressing the beyond to rational human beings, jinn, angels and other objects in the universe but without intelligence is included in the Quran. In this context, while commentators have common views on the meaning and interpretation of the act of glorification of rational beings, they disagree on understanding and interpreting the glorification of objects that have no intelligence or even vitality. Islamic thinkers, who evaluated the issue especially in terms of Sufism, stated that all beings point to the existence of God in terms of their existence. According to them, all creatures that express their existence ontologically possible signify the existence of God. In this respect, all beings act of glorifying Allah. Some interpreters of the expressions about the glorification of beings who have no intelligence in the surahs of the Quran have explained the continuation of these beings on their way of creation, and their language is state. Some commentators, on the other hand, stated that they glorified Allah with the language suitable for the creation of all beings, based on the idea that there is consciousness in every being that God has created in the universe. Based on this information about the rosary, the linguistic analysis of the concept of rosary in terms of the Arabic language will be done first in the study. In this article, the subject of the interpretation of the verses in which the concept of rosary is mentioned in the chapters of Musebbihât, which is the subject of examination as a commentator in the commentary work of Molla Sadrâ, who is more known as a philosopher, is limited. Within the framework of the interpretation of the verses of the mentioned surahs, the author's views on the deeds of wise and intangible entities and the method of approaching the subject were examined.

PDF

___

Acun, O. (2016). Münâsebâtü’l-Kur’ân ilmi ışığında Saf Sûresi incelemesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ateş, A. (2017). Cuma sûresi tefsiri, Çıra Akademi Yayınları.
Aydın, H. (2009). Kur’ân’da tesbih bağlamında kâinattaki şuur. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(1), 1-21.
Birışık, A. (2009). Sûre, DİA. TDVY. 37/538-539.
Cevherî, (2012). es-Sıhâh. (thk. Halil Me’mûn Şeyhâ), Dâru’l-Ma‘rife.
Dungaj, G. (2006). Kur’ân’dat tesbih kavramı. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ferâhidî, (2003). Kitâbu’l-ayn. Mektebeti Lübnan.
Gündoğan, S. (2020), Mevlânâ düşüncesinde tanrı-evren ilişkisi, Fecr Yayınları.
İbn Arabî, M. (2003), İlahi aşk çev. Mahmut Kanık, İnsan Yayınları.
İbn Cevzî, E.F. Cemâleddin Abdurrahman b. Ali (1984). Zâdü’l-mesîr fi ilmi’t-tefsir. el-Mektebü’lİslâmî. İbn Düreyd, (t.s), Cemheretü’l-lüğa, 1:22.
İbn Fâris, (1366), Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa. thk. Abdüsselam Harun, Dâru’l-Fikr. İbn Manzûr, (ts). Lisânü’l-Arab. Dâru’l-Hadîs.
İsfehânî, Râğıb (ts). el-Müfredât fi garîbi’l-Kur’ân. tahk. Safvan Adnân Dâvûdî, Dâru’l-Kalem.
Kenrû, M. ibn İshâk, ( 1425). et-Tesbih fi’l-Kitab ve’s-sünnet ve’r-reddü ‘âlâ mefâhîmii’l-hatieti fîhi. Mektebetü Dâru’l-Minhâc.
Kiraz, C., (2006). Bir tefsir problemi olarak bütün varlıkların Allah’ı tesbih etmesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15(2), 309-342.
Koçyiğit, Hikmet, (2012). Ortak Sûre İsimleri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(2), 43-67.
Kurbânî, Z., Mişkâtî,M. (2014). Tebyini aklânî teşbihe mevcudât der hikmete müteâliye, Endişe-i Novine Dinî 10(38), 77-93.
Molla Sadrâ (1344). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Kerîm. Bidar.
Özel, M., ( 2006). Kurʾan ve tefsir terimleri sözlüğü. Kayıhan Yayınları.
Rustom, M.(2017). Merhametin zaferi. çev. Zeynep Hafsa Orhan, Nefes Yayınları
Sehîbanî, Ali b. Ömer, (2019). Tesbih’l-mahlûkât fi davi’l-Kur’ân’il-Kerîm. Meceletü’l-Ulûmu’şŞer‘ îye, 13(2), 1055-1125.
Şems Sirâc, (1397). Huccet mansuri, tebyine felsefî mesele-i tesbihe mevcudat ez-didgâhe Molla Sadrâ. Felsefe Tahlil 4(33) Bahar-Tabistân, 63-87.
Şevbkî, M. M., (2011). el-Müsebbihât fi’l-Kur’ân’il-Kerîm, cami‘âtu şarku’l-evsat. Külliyâtu adab ve’l-Ulûm macester.
Şimşek, S., (2004). Kur’ân’da tesbih Kavramının Semantik Analizi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Yüksek Lisans Tezi.
Ünal, Y. (2012). Tesbih kavramı üzerine. Dini Araştırmalar Dergisi, 15/41, 163-184.
Yazır, M.H., (1979), Hak dini Kur’an dili , Eser Neşriyat.
Yurdagür, M., (2011), “Tesbih” DİA, TDVY.
Zebîdî, (ts), Tâcü’l-Arûs, thk. Hüseyin Nassâr, Dâru’l-Hayât.
Zehre Kurbani, (rumi 1393). Tebyine a‘klanî tesbih-e mevcudat der hikmet-e müte‘âliye. Pejuheşe Endişe-i Nevîn Dinî, 10/38, 77-94.
Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed Abdullah, (1988) el-Burhân fi Ulûmi’l-Kur;’ân, Dâru’l-Fikr.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ