Esra DOĞAN TURAY

1717

SUFİLERİN HAC YOLCULUĞU

Hac yolculuğuna dair farklı bakış açıları olan sufilerin, bu emrikeşfe ulaşma için bedeni yolculuklardan sayanları arasındaömürlerinde bir ya da birkaç defa hacca gidenler olduğu gibi, seyyahderviş olarak adlandırılanların neredeyse hayatlarının tamamınıyollarda geçirdikleri görülmektedir. Farklı mihverler doğrultusundaseçtikleri güzergâhlarda kendilerine mahsus bir âdâba dönüştürerekzaruri ziyaretlerle gerçekleştirdikleri bu uzun yolculukların birçoğununhac merkezli olduğu anlaşılır. Öte yandan tasavvuf dünyasını içine alancoğrafyaları gören ve hacı payesiyle şereflenen bu sufilerin bir önder vedahası bir halife olarak ülkelerine geri döndükleri, İslam’ın bakirkıtalara hacdan dönen mutasavvıflar aracılığıyla taşındığı bilinmektedir.Bu güzide toplulukların yol haritaları, çeşitli şehirlerde kaldıklarıdergâh ve tekkeleri, menâzil ve mesirlerine işaret eden bu çalışma,Sufilerin İslam’ın merkez şehirlerinin tamamını içine alan başdöndürücü yolculuklarına değinmektedir. Tasavvuf ehlinin hacrotalarını sınıflandırarak incelemeye çalıştığımız bu makale,güzergâhlarda yaşanan sıkıntıların bazıları üzerinde dururken Sufilerinhac tarihi içerisindeki müstesna yerlerini anlatmaktadır. Buaraştırmada tarihi sıra ve öncelikli coğrafyalar gözetilmiş olup, sufileringüzergâhları üzerinde yer alan ve İslam medeniyetinin merkez şehirleriolarak kabul edilen Şam, Bağdat, Kahire, Kudüs, İstanbul gibikentlerdeki ikametleri ele alınmıştır. Çok çeşitli kara ve denizgüzergâhlarını kullanarak kutsal topraklara varan sufilerin bumeşakkatli seferleri Horasan-İran, Kafkaslar-Orta Asya, Hind-Sind altkıtası, Balkanlar-Anadolu ve son olarak da Afrika güzergâhı sırasıylaişlenmiştir.

SUFI PILGRIMAGE ROUTES

Sufis have different perspectives on pilgrimage; it is known that among those who consider as hajj was a body-journey went to hajj one or two times in their entire life, also those who is called traveller-dervish (seyyah-derviş) spent their whole life on the roads. It is seen that those long journeys are hajj-centered. Moreover, it is understood that this journey is necessary for Sufi leaders who are being honored as hadji, who are back to their countries as a supremo moreover as khalife who sees geographies which contain Sufi world. This study underpins route maps of these chosen people, dergahs and tekkes which they stayed, their menâzils and mesiras. In addition, it adverts their vertiginousunique journeys which contain the central cities of Islam. This paper seeks to explore Sufi pilgrimage routes and points out their places in hajj history by deliberating some distresses of that sufis lived. This paper givese priority historical dates and preferred geographies, and discussed their diverse residences, including Damascus, Baghdad, Cairo and İstanbul during their journeys to holy lands using different earth and sea routes, such as Horasan-Iran, Caucasians, Middle Asia, Hind-Sindh subcontinent, Balkans-Anatolia and lastly Africa.
PDF

___

  • Süleymaniye Kütüphanesi, Lalal İsmail, 220/4a-19a
  • Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, 3646/ 219a-235a
  • Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah 150/66b, 67a, 68b, 71a
  • Süleymaniye Kütüphanesi, Millet, Ali Emiri 892/ 2a-23a
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
  • Mühimme Defterleri (MD), 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976/1567-1569), (Özet- Transkripsiyon-İndeks), Cilt I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü yay, Ankara 1997.
  • BOA, 21 Numaralı Mühimme Defteri, 14/Za /980, 419/172
  • BOA, A.MKT. NZD.77.42.H-16-07-1269
  • BOA, A.DVN.106,53.H-00-00-1271
  • BOA, ADVN. 164/99 /1271
  • BOA, HR. TH.119,72.M-30-05-1892
  • BOA, BEO/18222/243, 10/M /1311
  • BOA, A.MKT. UM 543.56H-25-08-1278
  • BOA, A.}MKT. UM.406,74.H-03-11-1276
  • BOA, HR. MKT/UM/10/CA/1269 126 /47
  • BOA, BEO/18480.247.16/M /1311
  • BOA, MV.163,36.H-12-04-1330
  • BOA, MV.140,14.H-06-05-1328
  • BOA, MAD,12710,s.17
  • BOA, A.MKT. UM.432,11.H-29-03-1277
  • BOA, HR, HMŞ. İSO. 185/62, 1315
  • BOA, BEO, 89389
  • BOA, D.MVL. nr.234 81 79
  • BOA, MVL. nr.330 85
  • BOA, Y.PRK.BŞK.33.87.H-29-04-1311
  • BOA, A.MKT. NZD.55.17.H-06-08-1268
  • BOA, HR. MKT 31.81.H-29-04-1266
  • BOA, A.MKT. NZD 24. 54. H-15-03-1267
  • BOA, HR. MKT/ND/2.194.23 14 /M /1273
  • BOA, ZB, 3/68, 1287
  • BOA, DH. MKT.1671,31.H-6 -03-1307
  • BOA, ZB.3. 85. H-22-08-1287
  • BOA, A.DVN.151,79.H-28-09-127
  • BOA, A.}MKT 186,23.H-05-05-1265
  • BOA, A.DVN 153,20.H-25-11-1276
  • BOA, A.MKT. UM 404,54.H-17-10-1276
  • BOA, A.MKT. DV. H.2.05.1256
  • BOA, DH. MKT.1705,87.H-14-07-1307,
  • BOA, AE. SABH. I 26,2024, H-20-06-1195
  • BOA, HR. MKT 7.46. H-14-10-1260
  • Abdiliferd, Feridun. (1383), Çaparhaneha ve Rahhayi Çapar der İran, II cild, Tahran, İntişarat-i Hirmend.
  • Adak, Abdurrahman. (2008), “Gülşeniyye Tarikatı İle İrtibatı Olan Bazı Mevlevî Şairler’’, Marife, 8/1-105-136.
  • Ağırman, Cemal. “Uklîşî’’ İA, 42/71-72.
  • Ahmet, Özel. “Abdülganî b. İsmâîl en-Nâblusî’’ İA, 32/268-270.
  • Akkuş, Mehmet. “Hüsâmeddin Uşşâki’’ İA, 18/515.
  • Aksoy, Hasan. “Sûzî’’ İA, 38/4.
  • Aksu, Hüsamettin. “Hurûfî Fazlullah’’ İA, 12/277-279.
  • Algar, Hamid. “Necmeddîn Kübrâ’’ İA, 32/500-506.
  • Algar, Hamid. “Şah Muhammed Bedahşî’’ İA, 5/ 293.
  • Algar, Hamid. (1997), “Volga-Ural Bölgesinin son büyük Nakşibendî Şevhi: Şevh Zeynullah Resuli’’ çev. Ethem Cebecioğlu, Ankar Üniversitsi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37,131-149.
  • Algar, Hamid. “Baba Haydar’’ İA, 4/367.
  • Algar, Hamid. “Bahâeddin Nakşibendî’’ İA, 4/459–1991.
  • Algar, Hamid. “Bâki-billâh’’ İA 4/542
  • Algar, Hamid. “Kâzerûnî’’ İA, 25/145-146.
  • Algar, Hamid. “Muhammed Emîn Kürdî’’ İA, 26/564-565.
  • Algar, Hamid. “Muhammed Pârsâ’’ İA, 30/563-565
  • Algül, Hüseyin. Azamat. Nihat, “Emîr Sultan’’ İA, 11/146-148.
  • Ali, Mehmet. (1343), Hacı Bayram Veli, İstanbul
  • Alptekin, Turan. “Ahmed Hüsâmeddin’’ İA, 2/90-92.
  • Altıntaş, Hayrani. “Fakîrullah’’ İA, 12/132.
  • Ansari, A. S. Bazmee. “Eşref Alî’’ İA, 25/216-217.
  • Aruçi, Muhammed, “Muhammed EmînSüveydî’’ İA, 38/185-186.
  • Aşkar, Mustafa. (1999), Bir Türk Tarikatı Olarak Halvetiye'nin Tarihi Gelişimi ve Halvetiyye Silsilesinin Tahlili, Ankara Üniverstesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/535-563
  • Aşkar, Mustafa. (2006), Tasavvuf Tarihi Literatürü, İstanbul, İz yayıcılık.
  • Atalar, Münir. (1999), Surre Alayları, Ankara, TDV Yayınları.
  • Azamat, Nihat. “Alâeddin Erdebîlî’’ İA, 11/279.
  • Azamat, Nihat. “Ahmed b. İdrîs’’ İA, 2/93 – 19.
  • Azamat, Nihat. “Ali b. Meymûn’’ İA, 2/412.
  • Azamat, Nihat. “İdrîs Muhtefî’’ İA, 21/489-491.
  • Azamat, Nihat. “Kemahlı İbrâhim Hakkı’’ İA, 25/ 220-222.
  • Azamat, Nihat. “Muhammed Nûrü’l-Arabî’’, İA, 30-560-563.
  • Azamat, Nihat. “Kalenderiyye’’ İA, 24/253-256.
  • Azamat, Nihat. “Kaygusuz Abdal’’ İA, 25/74-76.
  • Azamat, Nihat. “Aşçı İbrâhim Dede Mecmuası’’ İA, 3/546-547.
  • Azmayiş, Seyyid Mustafa. (1381), Deramed-i ber Tahavvulat-i Tarih-i Silsiley-i Nimetullahi der Dovran-i Ahir, Tahran, Hagigat.
  • Bahadıroğlu, Mustafa. “İbnü’l-Cellâ’’ İA, 20/538.
  • Bahadıroğlu, Mustafa. “İbrâhîm el-Havvâs’’ İA, 21/317.
  • Baş, Derya. (2008) Şeyh ahmet el Bedebi Tarikatı ve İstanbul’da Bedevilik, Kitabevi, İstanbul
  • Belgelerle Osmanlı Türkistan İlişkileri, XVI ve XX yy, (2004), Ankara, BOA Genel Müdürlüğü Yayınları.
  • Bennigsen, Alexsandra. (1993), ‘’Orta Asya'da Tarikatler’’, Atatürk Üniverstesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, çev. Osman Türer, 13/221-225.
  • Bilgin, Mustafa. “Abdülazîz b. Ebû Revvâd’’ İA, 1/189-190.
  • Bilgin, Mustafa. “Ebû Osmân el-Mağribî’’, İA, 10/208-209.
  • Bilgin, Mustafa. “Hâtim el-Esamm’’ İA, 16/470-472.
  • Buehler, Arthur F. (2015), ‘’Nakşbendiyye–Müceddidiyye Ve Hindistan’da Yayılışı’’, çev. Halil İbrahim Şimşek, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, II-3/143-164.
  • Buehler, Arthur.(2015), On dokuzuncu ve yirminci yüzyıl Hind-Pakistan’ında Tasavvuf Akımları, çev. Mehmet Atalay, Mezhep Araştırmaları, VIII-2/213-241
  • Bukhari, Salah bin Mubarek. (1383), Enis’ut Talibin ve Uddet’us Sâlikin, haz. Hailil İbrahim Sarıoğlu, be kuşeş-i Tevfig Subhani, Tahran, Encümen-i Asar ve Mafakhir-i İran
  • Caferiyan, Rasul (1389), Rahmetullah bin Molla Aşur Buhari, Sefername-i Mekke, Pencah Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, 4/1039-1088, Tahran, Neşr-i İlm.
  • Caferiyan, Rasul, (1389), Seyyid Fahreddîn Cezâiri, Sefername-i Mekke Şam Mısır ve Irak, Pencah Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, 8/ 149-335, Tahran, Neşr-i İlm
  • Caferiyan, Rasul, (1390) ‘’Gozariş-i Haccı Sefer-i Şeyh Hüseyin Harezmî, 956-958’’ Baharistan, 13/11-77.
  • Caferiyan, Rasul. (1389), Hace Abdulkerim Keşmiri, Beyan-ı Vaki, Pencah Sefername-i Haccı Gacari, 1/19-133, Tahran, Neşr-i İlm.
  • Caferiyan, Rasul. (1389), Mirza Abdulğafur Necmul Mülk Müneccimbaşı, Sefername-i Mekke, , Pencah Sefername-i Haccı Gacari, 3/805-832, Tahran, Neşr-i İlm.
  • Caferiyan, Rasul. (1389), Mirza Abdulhüseyin Han Efşar, Sefername-i Mekke, Pencah Sefername-i Haccı Gacari, 4/437-689, Tahran, Neşr-i İlm.
  • Caferiyan, Rasul. (1390), Caddey-i Aşigin ez Maveraunnehr ta Harameyn-i Şerifeyn, Gozariş-i Hacc-i Seferi Şeyh Hüseyin Harezmî, Peyam-i Baharistan, (2)13, 11-77
  • Çağrıcı, Mustafa. ‘’İbrâhim Hakkı Erzurûmî’’ İA, 21/305-311
  • Çağrıcı, Mustafa. “Seyahât’’ İA, 37/7-9.
  • Çakan, İ.Lütfü. “Ahmed Kudsi Efendi’’ İA, 2/97.
  • Cami, Movlana Abdurrahman bins Ahmed, (1337). Nefehat’ul Uns, Min Hazaret’ul Guds, Tashih: Mehdi Tovhidipur, Tahran, Kitabfuruşiy-i Mahmudi.
  • Çaparhaneha ve Rahhayi Çapar der İran. Tahran.
  • Casir, Hamid. (1402), Mulakhkhas Rıhlet-i İbn Abdusselam ed Dari’ el Mağribi, Riyad, Menşurat-i Lerufai.
  • Cebecioğlu, Ethem. (1994), “İslam’ın Yayılmasında Sûfîlerin Rolü’’, AÜİFD 33/172-189
  • Cebecioğlu, Ethem. ‘’Haydar El-Âmülî’’ İA, 17/26-27,
  • Cebecioğlu, Ethem. ‘’Harrûbî’’ İA, 16/247-248.
  • Çeker, Orhan. ‘’Molla Cîven el-Leknevî’’ İA, 8/35.
  • Çelik, İsa. , Dumlus, Mikail. (2018) ‘’Kâdiriyye Tarîkati Hâlisiyye Şubesi Mürşidlerinden Elazığlı Hacı Ömer Hüdâyî Baba (V. 1321/1905) Hayatı Eserleri Fikirleri’’ Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7-14/89-124
  • Çetin, Nuran. (2014), Abdullah Nedai Kaşgari Hayatı ve Tasavvufi Anlayışı, Turkish Studies, IX. cilt, 8. sayı Prof.Dr. Ahmet Topaloğlu Armağanı SBS, 345-363
  • Çınar, Gülay K. (2015), ‘’Özbek Hanlıkları Bağlamında Osmanlı Astrahan Seferi ve Kuzey Hac Güzergâhı’’ Yeni Türkiye, 73. Kafkaslar Özel Sayı,3/71-85
  • Ceyhan, Semih. ‘’ Ahmed b. Muhammed Sâvî’’, İA, 36/201-202.
  • Chang - Kuan Lin. ‘’Menhuan’’, İA, 29 /143-144.
  • Cici, Recep. ‘’Kûrânî’’ İA, 26/426-427.
  • Çınar, Fatih. (2009), ‘’İsmail es-Sivâsî ve Sûfîlerin Raks/Deveranı Hakkında Verdiği Bir Fetvası’’, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-1/323-340.
  • Demirci, Mehmet. ‘’Hayr en-Nessâc’’ İA, 17/54.
  • Demirci, Mehmet. ‘’İbn İsrail’’ İA, 29/96-97.
  • Demirci, Mehmet. ‘’Ebû Türâb en-Nahşebî’’ İA, 10/243-244.
  • Demirci, Mehmet. ‘’Ettiebû Saîd El-Harrâz’’ İA, 10/222-223.
  • Demirli, Ekrem. ‘’Şeyh Ali b. Hüsâmeddin Müttak el-Hindî’’ İA, 41/358-359.
  • Dindar, Bilal. ‘’Bedreddin Simâvî’’ İA, 5/331-334.
  • Dindi, Emrah. (2018), ‘’Alevi Bektaşi Makalat ve Buyruklarında Zahiri- Bâtıni Hac ve Kâbe Telakkisi’’, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1/363- 388.
  • Doğan, Esra. (1389), Tarih-i Hacgozariy-i İraniyan, Tahran, Meşar.
  • Doğan, Esra. (2010), ‘’Büyük Selçuklu Devleti ve Horasan Hac Kervanları’’, 1. Uluslararası Selçuklu Sempozyum Metinleri Bildirileri, 2/456
  • Doğan, Esra. (2011), ‘’Hacı Bektaşi Veli'nin Horasan'dan Rum'a İzlediği Yol’’, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 4/58-82.
  • Durmuş, İsmail. ‘’Muhammed Murtazâ Zebîdî’’ İA, 44/168-171.
  • El-Celyend, Muhammed Seyyid. ‘’Muhammed Demirtaşî’’ İA, 30/517-518.
  • Emhazun, Muhammed. (1985), Medinet’ul Munevvere fi Rıhlet’il Ayyaş, tas. Sami el Saggar, Kuveyt, Dar’ul Erkam.
  • Eminuddevle, Ferrukhkhan. (1361), Sefernamey-i Ferrukhkhan Eminuddevle, Makhzen’ul Vegayi, haz. Kerim İsefhaniyan, Tahran, İntişarat-i Esatir.
  • Erginli, Zafer. (2002) Bursa'da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü, Bursa Tasavvuf Kültüründe Horasanlı Dervişler, İstanbul, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı.
  • Erşahin, Seyfettin. (1999), ‘’Osmanlı Devleti Ve Türkistan Müslümanlarının Hac Seferleri’’, Diyanet İlmi Dergi, 35-1/231-248.
  • Es’Sulemi, Ebu Abdurrahman. (1389), Tarih-i Sûfîyye, terc. Gazal Muhacirizade, Tahran, İntişarat-i Tahuri.
  • Evliya Çelebi, (2005), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahâtnamesi, haz. Kahraman ve Yücel Dağlı, İstanbul. YKY.
  • Eyyub Sabri Paşa, (1306), Miratül Harameyn Ceziretül Arap, Konstantiniyye, Matbaay-i Hayriyye.
  • Ferahani, Mirza Hüseyin. (1362) Sefernamey-i Mirza Muhammed Hüseyin Ferahani, haz. Mesud Golzari, Tahran, İntişarat-i Firdovsi.
  • Fesai, Mirza Mahmud Han Huseyni Nimetullah. (1378), Seyahatnamey-i Mısr ve İslambul, Do Sefername, haz. Ekrem Hasanabadi, Danişgah-i Azad-i İslam Vahid-i Goçan, Meşhed, Neşr-i Taban.
  • Gaborieau, Marc. (2008), ‘’Sûfîlere Yönelik Eleştiriler: On Dokuzuncu Yüzyılın Başlarında Hindistan’daki Tartışmalar’’ çev. Abdurrezzak Tek, U.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17- 1/297-313.
  • Gemi, Ahmet. (2015), ‘’İbrahim Kurani’nin ‘’Ucale fi İ’rabı la İlahe İllallah’’ Adlı Eseri’’ EKEV Akademi Dergisi,19(62)/717-734
  • Göksoy, İ.Hakkı. (2003), ‘’Endonezya'da Tasavvufi Hareketler ve Bazı Özellikleri’’, Süleyman Demirel Ü.İlahiyat Fakültesi, Tasavvuf, sayı 11/ 75-115.
  • Göksoy, İ.Hakkı, ‘’Nûruddîn er-Rânîrî’’ İA, 33/256-257.
  • Gubadiyani, Nasır Khusrov. (1373), Sefernamey-i Nasır Khusrov Gubadiyani, haz. Muhammed Ganizade, Tahran, Kitabhaney-i Menuçehri.
  • Gündogdu, Cengiz. (2002), ‘’Halvetiyye Tarikati Şemsiyye Kolu Meşayihi Ve Şemsi Dergâhı Son Post-Nişini: Hüseyin Şemsi’’, Ekev Akademi Dergisi, 6-10/ 53-71.
  • Gündüz, İrfan. (1994), Ahmet Gümüşhânevî Hayatı, Eserleri ve Tarikat Anlayışı, İstanbul, İnsan Yayınları.
  • Günel, Fuat. ‘’Cilyânî’’ İA, 8/1-6.
  • Gürel, Zeynep. (2006), Dest Be-Kar Çeşm Be-Yar, Bir ‘’Hacı Hoca Tekkesi, Özbekler Dergâhı, Vakıflar Dergisi, Özel Sayı(Vakıf Medeniyet Yılı),76-79
  • Hafız Ebru,(1382). Coğrafya-yı Hafız Ebru, tas. Sadık Seccadi, Tahran, Miras Mektup.
  • Hanbelî, Abdulgadir bin Muhammed Ensari el Cezeri. (2002), el Durer’ul Feraid’ul Munazzama fi Ahbar’il Hac ve Tairg-i Mekke’tül Muazzama, Tash. Muhammed Hasan İsmail, Beyrut, Dar’ul Kutub el İlmiyye.
  • Hatiboğlu, İbrahim, ‘’İbn ebü’d-Dünyâ’’ İA, 19/457-462.
  • Hoca, Nazif, ‘’Baklî’’ İA, 4/545-547.
  • Hofheınz, Albrecht, ‘’Muhammed Meczûb’’ İA, 28/284.
  • İbn-i Batuta, (1376), Sefernâme, terc: Ali Muvahhid, Tahran, İntişarat-i Agâh.
  • İbn-i Batuta, (1379), Sefernâme, terc: M. Ali Muvahhid, Tahran, Sipehr.
  • İzgi, Cevat. ‘’Tâceddin İbn Hameveyh’’İA, 20/23-24.
  • Kallek, Cengiz, ‘’Hifnî’’ İA, 17/478
  • Kaplan, Hayri. ‘’Şa‘rânî’’ İA, 38/347-350
  • Kara, İsmail. (2015), ‘’Hac Merkezi ve Güzergâhı Olarak İstanbul’’, Hac Özel, s.24
  • Kara, Kerim. ‘’Karabaş Velî’’ İA, 24/ 369-371
  • Kara, Mustafa, ‘’Ahmed El-Alevî’’ İA, 2/42
  • Kara, Mustafa. ‘’Ca‘fer el-Huldî’’ İA, 6/551.
  • Kara, Mustafa. (2006), ‘’Buhâra-Bombay-Bursa Hattında Dervişlerin Seyr ü Seferi’’, Dîvân İlmî Araştırmalar, (20) 1, 45-73
  • Kara, Mustafa. ‘’Abdullah Bosnevî’’ İA, 1/87.
  • Kara, Mustafa. ‘’Abdüllatîf el-Kudsî’’ İA, 1/257-258.
  • Kara, Mustafa. ‘’Ebû Muhammed el-Cerîrî’’ İA, 10/190.
  • Kara, Mustafa. ‘’Zeynüddin el-Hâfî’’ İA, 1/ 257.
  • Kara, Mustafa. ‘’Ahmed El-Bedevî’’ İA, 2/47-48
  • Karahan, Abdülkadir. ‘’Nabi’’ İA, 32/ 258-260.
  • Karaismailoğlu, Adnan. ‘’Şebüsterî’’ İA, 38/400-401.
  • Kavas, Ahmet. ‘’Abdullāh b. İbrâhîm Mîrganî’’ İA, 30/151-152.
  • Kavas, Ahmet. (2007), ‘’Afrika'da İslam'ın Yaşatılmasında Türklerin Hayati Önemi’’Uluslararası Türk Dünyasının İslamiyete Katkıları Sempozyumu, Bildiriler, 87-90.
  • Kavas, Ahmet. (2007), ‘’Hac İbadetiyle Taçlanan Afrikalılar’’, Din ve Hayat TDV, 3/ 64 68
  • Kavas, Ahmet. (2008), ‘’Afrikalı Sultanların Destanlaşan Hac Seyahâtleri’’, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/89-102.
  • Kavas, Ahmet. (2009), ‘’Filistin’den Doğu Afrika’ya Yayılan Yeşrutiye Tarikati ve Kurucusu Şeyh Ali Nureddin’in Rodos’a Sürgün Edilmesi Meselesi’’, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/ 15-36.
  • Kavas, Ahmet. ‘’İbn Zekrî el-Fâsî’’ İA, 20/459.
  • Kavas, Ahmet. (1998), ‘’Günümüz Dünyasında Müslüman Azınlıklar’’, III. Kutlu Doğum İlmi Toplantısı, 131-152
  • Khidivcem, Mirza Ebu Talib Khan Hüseyin. (1363), Mesir-i Talibi ya Sefernamey-i Mirza Ebu Talib Khan Hüseyin, Tahran. İntişarat-i Amuzeş-i İngilab-i İslami.
  • Kılıç, M. E r ol, "el-Fütühatü'l-Mekkiyye", İA, 13/ 251.
  • Kılıç, M. Erol, ‘’İbnü’l-Arabî’’ İA, 20/493-516.
  • Kılıç, M.Erol. ‘’Saîdüddîn el-Ferganî’’ İA, 12/378-382.
  • Kılıç, M.Erol. ‘’Şâh Ni‘metullah-ı Velî’’ İA, 33/133-135.
  • Konur, Himmet. (2000), ‘’Gülşeniliğe Dair Bir Eser: Nazir İbrahim'in Beyan-ı Tarikat-ı Gülşenisi’’ Tasavvuf Dergisi, 3/65-81
  • Köprülü, Orhan F., Uzun, Mustafa. ‘’Akşemseddin’’ İA, 2/299-302.
  • Kraus, Werner. (2007), ‘’Hâlidiyye tarikatının Endonezya’ya girişi hakkında bazı notlar’’ çev. Abdurrahman Memiş, Tasavvuf, 8-18/311-319.
  • Küçük, Raşit. ‘’Abdullāh b. Mübârek’’ İA, 1/122-124.
  • Kurnaz, Cemal. , Tatcı, Mustafa. ‘’Mehmed Esad Dede’’ İA, 28/469-470.
  • Kurnaz, Cemal.,Tatçı Mustafa. (1996), ‘’İstanbul'da Buhârali Bir Nakşî Şeyhi: Seyyid Emir Buhâri Ve Türkçe Şiirleri’’, Bilig, 1/250-265.
  • Kurtuluş, Rıza, ‘’Ahmed Kehattû Mağribî’’, İA, 27/ 322.
  • Kurtuluş, Rıza. ‘’Ahmed Şehid’’ İA, 2/135.
  • Kurtuluş, Rıza. ‘’Muhammed b. Yahyâ Lâhîcî’’ İA, 27/53.
  • Kurtuluş, Rıza. ‘’Hisâfî’’ İA, 18/125.
  • Kutluer, İlhan ‘’İzzüddîn ibn Ganim’’, İA, 19/502.
  • Kütükçü, Mustafa. (2011), ‘’Rusya’da Haccın Tarihi Serüveni’’, Karadeniz (Black Sea-Черное Море) 3- 2/178-190.
  • Lubis, H. M. Bukhari. ‘’Hamza Fansûrî’’ İA, 15/511.
  • Maden, Fahri. (2016), Girit’te Bektaşi Tekkeleri. Türk Kültürü Ve Haci Bektaş Velî Araştirma Dergisi, 79, 17-59
  • Mahmudov, Sherzodhon. (2015), ‘’Hokand Vatandaşlarının Mekke ve Medine Yolculuğunda Üsküdar'ın Yeri’’, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu Bildirileri, 3/137-139
  • Maraş, İbrahim. ‘’Zeynullah Resûlî’’ İA, 44/372-373.
  • Melikoff, İrene. (1992, ) Sur Les Traces du Soufisme Turk, İstanbul
  • Memiş, Abdurrahman. (2013), Anadolu’da Hâlidiyye Tarikatı ve Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî Ekolü, Uluslararası Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Gümüşhane, Gümüşhane Ünv. Yay
  • Merçil, Erdoğan. (1989), Kirman Selçukluları, Ankara, TTK.
  • Mert, Talip. (2009), ‘’Dede Efendi’nin Veda Haccı’’, Türk Edebiyatı, 434/10-14
  • Mete, Ayşegül, (2014). Hindistanlı Bir Sûfî: Tâceddîn B. Zekeriyyâ, Yoluve Görüşleri, III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı, I (18), 185-201
  • Monteil, Vincent. (2001), ‘’Günümüz Afrikası'nda Murabıtlık ve Murabıtlar’’ çev. Kadir Özköse, Tasavvuf, 5/217-232.
  • Morsy, Magali. (1999), ‘’Kuzey Afrika'da Tasavvufun Rolü’’, çev. Kadir Özköse, Tasavvuf, 2/151- 154.
  • Musâhipzâde, Celâl Bey. (1946), Eski İstanbul Yaşayışı, İstanbul, Türkiye Yayınevi.
  • Muslu, Ramazan.(2012), ‘’Şabaniyye’nin 18. Yüzyıl Ortadoğu ve Kuzey Afrika Serüveni: Mustafa b. Kemâleddin Bekrî Örneği’’, I.Uluslararası Şeyh Şa‘bân-ı Velî Sempozyumu Bildirileri, 1/- 223-238.
  • N. Chang - Kuan Lin, ‘’Menhuan’’ İA, 29/143.
  • Namlı, Ali. ‘’İsmâil Hakkı Bursevî’’ İA, 23/103.
  • Nefisi, Said. (1368), Ser çeşmey-i Tasavvuf der İran, Tahran, İntişarat-i Furuği.
  • Nureskr, Djuneis (Cüneys). (2014), ‘’Şuara Tezkirelerine Göre Osmanlı Döneminde Makedonya'da Yetişmiş Mutasavvıf Divan Şairleri’’, Osmanlı İlim, Düşünce Ve Sanat Dünyasında Balkanlar Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı, 594-595.
  • Okumuş, Ömer. ‘’Abdurrahman Câmî’’ İA, 7/94-99.
  • Öngören, Reşat. ‘’İbrâhîm b. Muhammed Nasrâbâdî’’ İA, 32/417-418.
  • Öngören, Reşat. ‘’Muhammed Mâzî’’ İA, 30/553-555.
  • Öngören, Reşat. ‘’Muslihuddin Mustafa’’ İA, 31/269-271.
  • Öngören. Reşat. ‘’Safiyyüddîn-i Erdebîlî’’ İA, 35/476-478.
  • Özay, Mehmet. (2006), ‘’Güneydoğu Asya’nın İslam Kültür ve Medeniyetine Katkısı Bağlamında Açe’de bir Osmanlı Tekkesi, Dayah Taroh Abee’’, MÜİF Dergisi, 30/191-213
  • Özcan, Nuri. ‘’ Azmi Müttakī el-Hindî yıl’’, İA, 32/222-223.
  • Özdemir, Mehmet. (2017),‘’Bosnalı Abdullah Efendi’nin “Şerh-i Beyt-i Mesnevî’si’’, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 62/ 171-181,
  • Özel, Ahmet. ‘’El-Hamevî’’ İA, 42/138-140.
  • Özel, Ahmet. ‘Şazeli’’ İA, 38/385-386.
  • Özkan, Ömer. (2009), Tasavvufi Mesnevilerde Sıklıkla İşlenen Bir Motif: Sefer/Seyahat, Turkish Studies IV-3/1755-1778
  • Özköse, Kadir. (2003), ‘’Batı Afrika’da Tasavvuf Akımlarının Etkisi, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3-2/167-179
  • Özköse, Kâdir. (2007), Mağrib Müslümanlarının Hac Organizatörlüğünü Yapan Tarikat: Salihiyye Tarikatı ve Asafi Ribatı, C. Ü. İ.F Dergisi, XI/1 29-49.
  • Özköse, Kadir. ‘’Ahmed b. Muhammed Ticânî’’ İA, 41/130-133
  • Öztürk, Ali. (2005), Halvetiyye Tarikatina Mensup XVI. Yüzyil Divan Şairleri Üzerine Bir İnceleme, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 6 (15), 225-252.
  • Öztürk, Mürsel. ‘’Ebû Saîd Sânî’ İA, 10/225.
  • Öztürk, Nermin. (2011), ‘’Lamaist ve Sûfî Gelenek Üzerinden Kutsal Yolculuğu Yeniden Düşünmek’’, Tasavvuf, 27/253-268.
  • Öztürk, Mustafa. ‘’Sehl et-Tüsterî’’ İA, 36/321-323.
  • Pazuki, Şehram. (1385), Mecmuy-i Magalat-i der Barey-i Şah Nimetullah Veli, Tahran, İntiaşart-i Hagigat.
  • Pazuki, Ş vd, (1388), Tarih ve Coğrafyay- i Tasavvuf, Tahran, Kitab-i Merce.
  • Pirzade, Hacı Muhammed Ali. (1963), Sefernamey-i Hacı Pirzade, haz. H.Ferman Fermaiyan, Danişgah-i Tahran
  • Rafiddinov, Seyfeddin. (2018), ‘’Seyfullah Musahan Dehbîdî’nin Orta Asya’da Nakşibendiyye Müceddidiyye Tarîkatının Gelişmesindeki Yeri’’, Uluslararası İmam-ı Rabbani Sempozyumu Tebliğleri, 248-301
  • Sa’durraşid, Seyyid Abdulaziz. (1414) Derb-i Zubeyde, Riyad, Dar’ul Vatan.
  • Safa, Zebiullah. (1386), Tarih-i Edebiyat-i İran, 26. Baskı, Tahran, İntişarat-i Gognüs
  • Sakkızı, Melik el-Kelam Mecdi. (1382), Sefername-i Mekke, haz. M.Seyyidzade Haşimi, Tahran, Tevekkuli.
  • Saklan, Bilal, ‘’Ebû Tâlib el-Acemî’’, İA, 10/239-240.
  • Saklan. Bilal. ‘’Ebû Tâlib el-Mekkî’’ İA, 10/239-240.
  • Salih, Eyüp. (2014), ‘’Makedonya'da Tasavvuf Alanında Etkili Olan Halvetilik Ve Pir Mehmet Hayati Halveti Asitanesi, Osmanlı İlim, Düşünce Ve Sanat Dünyasında Balkanlar Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı Bildirileri, 271-292.
  • Samah, Rosni bin. (2014), ‘’Malay Takımadalarında Tasavvuf Edebiyatı’’, çev. Uğur Boran, Tasavvuf, 34/109-128
  • Sayın, Esma.(2010), Tasavvuf Kültüründe İbadetler, Hac Örneği, Doktora, Uludağ Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı Doktora Tezi
  • Sıbai, Ahmed. (1999), Tarih-i Mekke, Mekke, el Mektebe’tul Arabiyyet es Suudiyye.
  • Sıbgatullina, Elfine. (2007), 19. ve 20. Yüzyıl Başlarında Rusya Müslümanlarının Hacca Gı̇dı̇ş Yolları’’ Uluslararası Türk Dünyasının İslamı̇yete Katkıları Sempozyumu Bildirileri, 521-532
  • Sultani, Muhammed A.(1374), Coğrafyay-ı Tarih-i Mufassal Kirmanşahan, Tahran, Neşr-i Suha.
  • Şafi, Hüseyin Abdulaziz. (2005), el-Erbita bi-Mekketi’l Mukerreme, Riyad, Furkan.
  • Şahin, Haşim. ‘’ Somuncu Baba ’’ İA, 37/377-378.
  • Şahin, Haşim. ‘’Pîrî Baba’’ İA, 34/ 279-280.
  • Şahinoğlu, M. Nazif. ‘’ Ferîdüddîn Attâr Nîsâbûrî ’’, İA, 4/95-98.
  • Şahinoğlu, M. Nazif. ‘’ Kemal Hucendî’’ İA, 25/226.
  • Şimşek, H. İbrahim. (2017), Halil Hamdi Dağıstani Hazretleri, İstanbul, Nasihat Yayınları.
  • Şimşek, Selami. (2004), ‘’ XVIII Ve XIX. Asırlarda Edirne'de Tasavvuf Ve Tarikatların Genel Durumu’’ Ekev Akademi Dergisi, 20/259-276
  • Şimşek, Selami. (2006), ‘’Bandırmalı Şeyh Yûsuf Nizâmeddin Efendi (Ö. 1165/1752) Ve Mersiyye-i Şâh-ı Şehîd-i Kerbelâ’sı’’ A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 30/ 65-81
  • Şirazi, Nayibussadr. (1383), Sefernamey-i Mekke, haz. Harun Vehumen, Tahran, Neşr-i Paniz.
  • Şirvânî, Hacı Zeynel Abidin (1315). Büstânu’s-Seyâhat, Tahran.
  • Şirvânî, Hacı Zeynel Abidin (1974), Riyazussiyaha, Moskova, Ortadoğu Edebiyat Şubesi Müessesesi, Terc. Ağamir Ağasıoğlu Guliyef, III. Cilt.
  • Şirvani, Hacı Zeynelabidin. (1389) Hadikatüsseyaha, Tahran, Sazıman-i Çap-i Danişgah.
  • Şirvani, Hacı Zeynelabidin. (1388) Büstanüsseyaha, haz. Menije Muhammedi, c.1, Tahran, İntişarat-ı Hakikat
  • Tahir, Bursalı Mehmet. (1344), Osmanlı Müellifleri, İstanbul, Matbaa-i Amire.
  • Tahralı, Mustafa. ‘’Ahmed Er-Rifâî ’’ İA, 2/127-128.
  • Tanman, M. Baha., Yılmaz, H. Kâmil. ‘’Bandirmali Hâmid Efendi’’ İA, 5/54.
  • Tarih ve Coğrafyay- i Tasavvuf, (1388), haz. Şehram Pazuki vd. Tahran, Kitab-i Merce.
  • Tayşi, M. Serhan. ‘’Ali Dede Bosnevî’’, İA, 2/386.
  • Tayşi. M. Serhan. ‘’Ömer El-Halvetî’’ İA, 34/65.
  • Tekeli, Hamdi. ‘’Gazzî Ahmed Efendi’’ İA, 13/539-540.
  • Tok, Özen. (2013), ‘’ Osmanlı Döneminde Mağrib Hacıları ve Mısır Hac Kafilesi’’ Osmanlı Döneminde Mağrib ve Batı Akdeniz Milletlerarası Kongre Tebliğleri,153-168.
  • Tosun, Necdet. (2010), Kırgızistan Tarih ve Kültüründe Tasavvuf, Tasavvuf, 26, 105-118
  • Tosun, Necdet. ‘’Veysel Karanî’’, İA, 43/74-75
  • Tosun, Necdet. ‘’Zünnûn el-Mısrî’’ İA. 44/575-576.
  • Tosun, Necdet. 2010, Sûfî Gözüyle Hac, Tasavvuf, 25, 197-209
  • Turay, E. Doğan. (2018) , ‘’İranlıların Kudüs-i Şerif Ziyaretleri’’, OMAD, 5-12/, 125-145
  • Türer, Osman. ‘’Ebû Nuaym el-İsfahânî’’ İA, 10/201-204.
  • Tütüncü, Mehmet. (2006), ‘’Kudüs Mevlevîhânesi Tarihi ve Mimarisi’’, Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlânâ Sempozyum Bildirileri, 699-723.
  • Uluç, Rıdvan. (2017), “Bitlisli Dîvân Şairi Müştâk-ı Bitlisî ve Âsâru’l-Müştâk Esrâru’l-‘Uşşâk Adlı Eseri”, Kadim Akademi SBD, 1-2/157-179.
  • Uludağ, Süleyman, ‘’Abdülkerîm b. Hevâzin el-Kuşeyrî’’ İA, 26/473-475.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Abdülkerîm Kuşeyrî’’ İA, 26/473-475.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Beyazıd-ı Bistamî ‘’, İA, 5/239.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Ebû Nasr Ahmed b. Ebi’l-Hasen en-Nâmeki Cami’’ İA, 7/99-100.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Seyfeddin Bâharzî’’ İA, 4/474-475.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Hücvîrî’’ İA, 18/458-460.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Cezûlî’’ İA, 7/515-516.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Hargûşî’’ İA, 16/167-168.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’İbnü’l-Fârız’’ İA, 21/40-43.
  • Uludağ, Süleyman. ‘’Muhammed b. el-Hüseyn Sülemî’’ İA, 38/53-55.
  • Ünal, Fatih.(2008), ‘’Geçmişten Günümüze As-Tarhan’’ A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 38/227-248
  • Ünal, Mehmet., Yılmaz, Aliye. (2014), ‘’Muhammed Murâd-i Buhârî Ve “Risâle-i Nakşibendiyye” Adlı Eseri’’, Turkish Studies, 9-3/ 1535-1549.
  • Uslu, Recep. ‘’Bedîüddin Kutbülmedâr’’ İA, 5/327 1992.
  • Uzun, Mustafa. ‘’Cemâleddin Hulvî’’ İA, 18/347.
  • Uzun, Mustafa. ‘’Rizâî Mahmud Baba Efendi’’ İA, 35/71-72.
  • Yaylalı, Davut. ‘’Abdülganî b. Tâlib el-Meydânî’’ İA, 29/500-501.
  • Yazıcı, Tahsin. ‘’Ebû Hafs el-Haddâd ’’ İA, 10/127-128.
  • Yazıcı, Tahsin., Uludağ, Süleyman. ‘’Hâce Abdullah Herevî’’ İA, 17/222-226.
  • Yazıcı, İshak, ‘’Nazillili Muhammed Hakkı’’İA, 32/451-452.
  • Yazıcı. Tahsin. ‘’Emîr-i Kebîr Hemedânî’’ İA, 17/186-188.
  • Yazıcı. Tahsin. ‘’İbn Hafîf’’ İA, 19/535-537.
  • Yetik, Erhan. ‘’İbn Sem‘ûn’’ İA, 20/314.
  • Yezdan, Halilullah, (1379). Hac der Edebi Farisi, Tahran, Neşr-i Meşar
  • Yıldız, Âlim. (2012), Ahmet Suzi ve Divanı, Sivas, Buruciye yayınları.
  • Yıldız, M.Ali.(2018), ‘’Hacı Ali Ve İki Sûfî Eşliğinde Tuhfetü’l-Mücâhidîn Adlı Eseri’’, Turkish Studies 13-3/809-826
  • Yıldız, Sâkıb. ‘’Atpazarî Osman Fazlı’’ İA, 4/83-85.
  • Yılmaz, H.Kamil. (1990), Aziz Mahmüd Hüdayi, Hayatı Eserleri-Tarikatı, İstanbul, Erkan Yayınları.
  • Yılmaz, H. Kâmil. ‘’Beyyûmî’’ İA, 6/99.
  • Yılmaz, H. Kâmil. ‘’Celâlüddîn Hüseyn el-Buhârî’’ İA. 7/250-251.
  • Yunus Vehbi Efendi, (2003), Haccın Sırları, haz. Veysel ve Nesibe Akkaya, İstanbul, Okul Yayınları.
  • Zarcone, Thierry.(2012), Kudüs’teki Orta Asyalı ve Hint Sûfî Hacıları, İstanbul, Kabalcı.
  • Zerrinkup, Ebul Hüseyin. (1385), Costecu Der Tasavvuf, Tahran, Emir Kebir.
  • 14.02.2019 tarihinde 25.3.2009, abdulhamidisani.wordpress.com adresinden alındı
Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover
  • ISSN: 2667-5544
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

BİR EĞİTİMCİ OLARAK HZ. PEYGAMBER (S.A.V)’İN MİZAH ANLAYIŞI

Musa ERKAYA

ABBASİ İHTİLAL KAHRAMANLARINDAN KAHTABE B. ŞEBİB

Fatih GÜZEL

SUFİLERİN HAC YOLCULUĞU

Esra DOĞAN TURAY

TÜRKİYE’DE DİN VE SEKÜLARİZM: CAHİT TANYOL İLE ŞERİF MARDİN’İN YAKLAŞIMLARININ KARŞILAŞTIRMALI İNCELEMESİ

Erkan ÇAV

VİCTOR FRANKL, LOGOTERAPİ VE VİCDANIN VAROLUŞ ANALİZİ

Tahsin KULA, Müslüme ERDEN

EBU HANİFE’NİN TARTIŞMA VE ELEŞTİRİ YÖNTEMİ

Metin ÖZDEMİR

MÜZENÎ’NİN İMAM ŞÂFİÎ’YE AYKIRI GÖRÜŞLERİ -SARHOŞUN TALAKI ÖRNEĞİ-

Nasi ASLAN, Mehmet Ali SEZER