BİR EĞİTİMCİ OLARAK HZ. PEYGAMBER (S.A.V)’İN MİZAH ANLAYIŞI
Hz. Peygamber’in devlet başkanı, ordu komutanı, aile reisi ve kadı(hâkim) gibi birçok sıfatı vardır. Bunlardan biri de muallim (eğitimci –öğretimci) sıfatıdır. O, eğitimcilik görevini yerine getirirken,muhataplarının durumunu daima dikkate almıştır. Çocukla çocuk,genç ile genç, yaşlıyla yaşlı olmuştur. Onun bu davranışı damuhatapları yani ashabı ile iletişiminde son derece etkili olmuştur. Hz.Peygamber, ashabıyla olan bu iletişim çerçevesinde zaman zamanmizah ve şakaya başvurmuş, nükteli ifadelerde bulunmuştur. O bunuyaparken muhataplarına her zaman doğruları söylemiş, onlarıkorkutmamış, endişelendirmemiş, alay etmemiş ve küçümsememiştir.Yaptığı latifeyi anlayamayan bazı sahâbîlere ise hemen açıklamasınıyapmış, bunun sonucunda da karşılıklı gülüşmüşlerdir. Sahâbîlerinkendisine yaptığı şakaları da büyük bir olgunlukla karşılamış, hattamukabelede bulunmuştur. Onun bu tutumu sahâbîlerin kendisine olansevgi ve bağlılıklarını bir kat daha güçlendirmiştir. Çünkü bu suretleHz. Peygamber’in kendileri gibi bir beşer olduğunu, onun da beşerolmanın gerektirdiği tavır ve davranışlarda bulunduğunu yakındangörüyorlardı. Zira mizah/şaka da tıpkı yiyip içmek, yatıp uyumak veevlenip çoluk çocuğa karışmak gibi fıtri bir ihtiyaçtır. Bununla birlikteşunu ifade etmeliyiz ki Hz. Peygamber’in sahâbîlerine yaptığı şakalar,onun bir muallim peygamber olmasının mesaj yüklü ifadeleridir. Biz bumakalemizde önce Hz. Peygamber’in eğitimci kişiliğine kısaca temasedeceğiz. Daha sonra onun, başta ailesi olmak üzere, sahâbîlerle olanmünasebetlerinde yaptıkları; sahâbîlerin de birbirlerine yaptıklarışakalara ve nükteli sözlere örnekler vereceğiz. Akabinde de kısa birdeğerlendirmede bulunacağız.
THE PROPHET (PBUH)’S SENSE OF HUMOUR AS AN EDUCATOR
The Prophet has many attributes such as the president, army commander, paterfalmilias, and judge. Another one of them is his attribute as teacher (educator - instructor). He always took into account the situation of his interlocutors while he was fulfilling his educational task. He behaved childish towards a child, youngish towards a young and elderly towards an elder. This behavior of his had been very effective in communicating with his interlocutors, that is, his companions. From time to time, the Prophet had recourse to humour and jokes, and made use of witty expressions within this frame of communication with his companions. In doing so he always told his interlocutors the truth, not intimidated them, didn't worry, didn’t mock or belittle. Some of the Companions, who did not understand his joke, immediately made the statement, as a result of which they laughed. The jokes made by the Companions met him with great maturity, or even had responded. His attitude further strengthened the love and devotion of the Companions to him. For this reason they saw that the Prophet was a human being like them, and that he had behaved in the manner and necessity of being a human being. Because humour/joke is a natural need, just like eating and drinking, getting married and sleeping. Because humour/joke is a natural need, just like eating and drinking, and sleeping and getting married and have a children. However, we must say that the jokes of the Prophet's Companions are the message-laden statements of his being a teacher prophet.In this article, we will first touch briefly the Prophet's personality as educator. Later on, we will give examples of the jokes and witty words in his relations with the Companions, his family being in the first place, and of those which the Companions made to each other. Subsequently, we will make a short evaluation.
___
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî (1992), el-Müsned, I-VI, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, (2001), el-Müsned, I-XLV + V, (thk. Şuayb Arnavut – Adil Mürşid vdğ.), Müessesetü’rrisâle, I. bsk. Beyrut.
- Abdürrezzak, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî, (1983), el- Musannef, I-XI, (tahk., Habîburrahman el-A’zamî), el-Mektebetü'l-İslâmî, Beyrut.
- Akyüz, Hüseyin, (2014), “Peygamberimizin Mizahla İlgili Hadislerinin Senet ve Metin Yönünden Tenkidi”, Diyanet İlmî Dergi, 50/3, s. 123-144.
- Aydınlı, Abdullah, (1996), Sünen-i Dârimî Tercümesi ve Şerhi, I-VI, Madve Yayınları, İstanbul. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail b. İbrâhîm el-Cu‘fî (1992), el-Câmi’u’s-Sahîh, I-VIII, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Aydınlı, Abdullah, (1989), el-Edebü’l-Müfred, (thk., M. Fuad Abdulbâkî), Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut.
- Coşkun, Selçuk, (ts). Hz. Peygamber’in İnsan Anlayışı, Ekev Yay., Erzurum.
- Çapras, Mehmet Naim, (2018), “İslâm Hukukunda Mizah”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dicle Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl (1992), es-Sünen, I-II, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Develioğlu, Ferit, (2015), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara.
- Doğan, Yusuf, (2004), “Hz. Peygamber ve Mizah”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/2, s. 191-203.
- Durmuş, İsmail, (2005), “Mizah”, DİA, XXX/205-206.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî, (1992) es-Sünen, I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Ebu Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî, (1419/1998), Ma'rifetü's-Sahabe, I-VII, (tahk., Adil b. Yusuf el-Ğazazi), Daru'l-Vatan, Riyad.
- Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Ebû Ya‘lâ Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî, (1984), el- Musned, I-XIII, (tahk., Hüseyin Selim Esed), Dâru'l-Me'mûni li't-Türâs, Dımeşk.
- Erdoğan, Emine, (2016), “Hz. Peygamber’in Hanım Sahabileri Eğitim Metodu”, II. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, 5-7 Mayıs 2016, Nizip – Gaziantep.
- Gazâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed (ts.), İhyâu Ulûmi’d-Dîn, I – IV, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut.
- Günday, Hüseyin, (2012), “Sahabe Neslinin Yetkin Mizah Ustası: İbn Ebû ‘Atîk”, Bilimname, 1(22), s. 158-188.
- Heysemî, Ebu’l-Hasan Nûrüddîn Ali b. Ebî Bekr b. Süleymân (1991), Mecmeu’z-Zevâid ve Menbeu’l- Fevâid, I-X, Daru’l-Fikr, Beyrut.
- İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdülberr en-Nemerî, (1412/1992), el-İstî‘âb fî Maʿrifeti’l-Ashâb, I-IV, (tahk. Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-Cîl, Beyrut.
- İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, (1415), el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, I-VII, (tahk., Adil Ahmed Abdülmevcud - Ali Muhammed Muavvız), Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî (1992), es-Sünen, I-II, (thk. Muhammed Fuad Abdulbaki), Çağrı Yayınları, İstanbul.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî, (2009), Sünen, I-V, (thk., Şuayb el-Arnavut, Âdil Mürşid, vdğ.), Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, Beyrut.
- İbnü'l-Esîr, Ebu’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (ts.) en-Nihâye fÎ Garîbi'l-Hadîs, I-IV, (tahk., Tâhir Ahmed ez-Zâvî - Mahmûd Muhammed et-Tanâhî ), Dâru'l-Kütübi'l-Mısrî, Kâhire.
- İbnü'l-Esir, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî, (1415/1994), Üsdü’l-ğâbe fî maʿrifeti’s-sahâbe, I-VIII, (tahk., Ali Muhammed Muavvız), Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut.
- Kandemir, Mehmet Yaşar, (2007), “Nuaymân b. Amr”, DİA., XXXIII/220-221.
- Kandemir, Mehmet Yaşar, (1997), “Havvât b. Cübeyr”, DİA, XVI/546.
- Kıroğlu, Kasım, (2015), Eğitime Giriş, (Editör: Özcan Demirel - Zeki Kaya), Pegem Akademi, 15. bsk., Ankara.
- Köten, Akif (1994), “Asr-ı Saadette Mizah”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslâm, I-IV, Beyan Yay., İstanbul, IV/455-484.
- Kudâî, Ebu Abdullah Muhammed b. Selâme, Müsnedü’ş-Şihâb, (1407/1987), (tahk., Hamdi Abdülmecid es-Silefî, II. bsk., Beyrut.
- Kudâî, Ebu Abdullah Muhammed b. Selâme, Müsnedü’ş-Şihâb, (1999), Şihâbu'l-Ahbâr Tercümesi, (çev. Ali Yardım), Damla Yayınları, İstanbul.
- Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî, (1992), el- Muvatta’, I-II, (thk. Muhammed Fuad Abdulbaki), Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Münâvî el-Haddâdî (1994), Feyzü'l-Kadir, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî (1992), el-Câmi’u’s-Sahîh, I-III, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali (1992), es-Sünen, I-VIII, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Nüveyrî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el- Kureşî (1423), Nihayetü'l-Ereb fi Fünûni'l-Edeb, I-XXXIII, Dâru’l-Kütübi’l-Vesâiki'l- Kavmiyye, Kahire.
- Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, (1415/1994), el-Mu’cemu’l-Evsat, I – X, (tahk., Tarık b. İvadullah), Dâru’l-Haremeyn, Kahire.
- Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, (1985), el-Mu’cemu’s-Sağir, I-II, (tahk., Muhammed Şekûr Mahmud), el-Mektebü'l-İslâmî, Beyrut.
- Ural, Cemal, (2016) “Bir Eğitimci Olarak Hz. Peygamber’in Muhatabın Durumunu Dikkate Alması”, II. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, 5-7 Mayıs 2016, Nizip – Gaziantep, s. 209-222.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) (1992), es-Sünen, I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul.
- Yakıt, İsmail (1997), “Hz. Peygamber’den Nükte ve Latifeler”, SDÜ. İlahiyat Fak. Dergisi, sayı: 4, s. 1-9.
- Yardım, Ali. (2005), Peygamber’imizin Şemâili, Damla Yay. VII. bsk., İstanbul.
- ISSN: 2667-5544
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2006
- Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ