ABBASİ İHTİLAL KAHRAMANLARINDAN KAHTABE B. ŞEBİB
İslâm dünyasında yaklaşık 90 sene süren Emevîler dönemi, dışfetihler bakımından başarılı olarak kabul edilse de iç siyasetbakımından sıkıntılara, çalkantılara ve isyanlara sahne olmuş birdönemdir. Emeviler, Hz. Peygamberin amcası Hz. Abbas’ın torunlarıtarafından iyi kurgulanmış ve organize edilmiş bir ihtilalin sonunda132/750 tarihinde yıkılmış yerine beş asır devam edecek Abbâsî hilafetikurulmuştur. 100/718 yılında başladığı kabul edilen Abbasipropagandası (da’vet) Irak ve Horasan bölgesinde uzun süre gizlicedevam etmiş, 128/745 yılında Emevilere karşı silahlı isyanla ortayaçıkmış, 132/750 yılında da Abbâsî hilafetinin kurulmasıyla başarıyaulaşmıştır.Abbâsî ihtilalinin kahramanı olarak Ebû Müslim el-Horasânîolarak bilinse de ömrünü Abbâsî davetinin başarısı için harcamış çoksayıda kişi bulunmaktadır. Bunlardan biri de Kahtabe b. Şebîb et-Tâyî’dir. Merv’de Arap asıllı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.Ehl-i beyt taraftarı bir ailede yetişen Kahtabe b. Şebîb, Horasan’daAbbâsî davetine ilk katılanlardan biri olmuştur. Abbâsîlere sadakati vezekâsı nedeniyle Kahtabe b. Şebîb, Abbâsî lideri İmam Muhammed b.Ali tarafından Horasan’da Abbâsî davetini yönetecek on iki nakibdenbiri olarak seçilmiştir. Kahtabe, İmam Muhammed b. Ali ve onunvefatından sonra yerine Abbâsî lideri olan İbrahim ile haccdönemlerinde Mekke’de görüşmüş, aldığı emir ve direktifleri Horasanhalkına iletmiştir. Kahtabe, Ebû Müslim el-Horasânî önderliğindeHorasan’da başlayan Abbâsî silahlı isyanında da faal görev almıştır.Horasan’dan Emevi kuvvetlerini çıkaran Abbâsîler İran’a ulaştıklarındaKahtabe b. Şebîb, İmam İbrahim b. Muhammed tarafından Abbâsîordularının komutanlığına getirilmiştir. Kahtabe komutasındaki Abbâsîordusu yaklaşık bir yıl içinde İran ve Irak bölgelerini ele geçirmiştir. Bu süreç içinde Abbâsî kuvvetleri kendinden kata kat fazla Emeviordularını Kahtabe b. Şebîb’in maharetli yönetimiyle mağlup etmiştir.Kahtabe, 132/749 yılında Kûfe yakınlarında Emevilerle girdiği bir savaşsonunda maktul düşmüştür. Bu çalışmamızda Kahtabe b. Şebîb’inAbbâsî ihtilalindeki rolünü ele almaya çalışacağız.
THE ONE OF THE HEROES OF THE ABBASID REVOLUTION: KAHTABA BIN SHABIB
Although the period of the Umayyad Caliphate ruled for 90 years in the Islamic world is considered a successful period in terms of external conquests, it has been the scene of troubles, turbulences and riots in terms of domestic politics. The Umayyads were destroyed in 132/750 at the end of a well-organized revolution by the descendants of Abbas who is uncle of Prophet Muhammad and the Abbasid caliphate was established, which would continue for five centuries. The Abbasid propaganda (invitation), which was accepted to be started in 100/718, continued for a long time in Iraq and Khorasan region; emerged in 128/745 with an armed revolt against the Umayyads, and succeeded in the establishment of the Abbasid caliphate in 132/750. Although he is known as Abu Muslim al-Khorasanî as the hero of the Abbasid revolution, there are a large number of people who spent their life in the success of the Abbasid invitation. One of them is Kahtaba b. Shabib at-Tayi. He was born into a family of Arabian origin in Merv, and raised in a family of supporters of Ahl al-Bayt and was one of the first to attend the Abbasid invitation to Horasan. Because of his loyalty and intelligence to the Abbasids, he was chosen as one of the twelve chiefs who would lead the Abbasid's invitation in Khorasan by Abbasid leader Imam Muhammad Ali. After the death of Imam Muhammad Ali, he met with Abbasid leader Abraham in Mecca during the hajj periods and conveyed the orders he received from them to the people of Khorasan. Kahtaba was also active in the Abbasid armed rebellion under the leadership of Abu Muslim al-Khorasanî in Khorasan. When the Abbasids arrived in Iran after removed the Umayyad forces from Khorasan, Kahtaba was assigned as commander of the Abbasid armies by Imam Ibrahim Muhammad. Abbasid army under the command of Kahtaba seized Iran and Iraq regions in about a year. In this process, the Abbasid forces defeated the Umayyad armies, which were more than themselves, with the skillful management of Kahtaba. He died in 132/749 after a war with Umayyad near Kufa. In this study, we will try to discuss the role of Kahtabe in the Abbasid revolution.
___
- Anonim (1971), Ahbarü’d-Devleti’l-Abbasiyye ve fihi Ahbarü’l-Abbas ve Veledihi, Dâru’t-Tâlia, Beyrut.
- Apak, Adem (2016), Erken Dönem İslam Tarihi’nde Asabiyet, Ensar Yayınları, İstanbul.
- Atalan, Mehmet (2005), “Abbâsî Daveti Süresinda er- Rızâ min Al-i Muhammed Söylemi”, İslâmî Araştırmalar, C. XVIII, S. 2, s. 183-191.
- Atçeken, İsmail Hakkı (2004), “Abbâsî Propagandası Sürecinde Hişâm b. Abdülmelik Dönemi”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 17, s. 21-38.
- Atvân, Hüseyin (1984), ed-Davetü’l-‘Abbâsiyye: Tarîh ve Tatavvur, Dâru’l-Cîl, Beyrut.
- Belazürî, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Cabir (1996), Ensâbü'l-Eşraf, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
- Bozkurt, Nahide ( 2016) , Oluşum Sürecinde Abbasi İhtilali, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.
- Dalkılıç, Mehmet (2012), “Süleyman b. Kesir el-Huzai’nin Öldürülmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. XXI, s. 285-292.
- Delice, Ali (1999), “Abbâsî İhtilâl Hareketi Gizlilik Dönemi Faaliyetleri,” EKEV Akademi Dergisi, C. I, S. 4, s.37-73.
- Dîneverî, Ebu Hanife Ahmed bin Davud (1985). el-Ahbâru’t-Tıvâl, thk: Ömer Faruk t-Tabai, Beyrut, Beyrut.
- Doğan, İsa (1996), “ Hicri I. ve II. Asırlarda Muhtelif Yönleriyle Abbasi Hareketi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, , S. 8, s. 29-44.
- Ebû Ca'fer Muhammed b. Habib (t.y), Kitabü’l-Muhabber, Dârü'l-Âfâkı'l-Cedîde. Beyrut.
- Halife b. Hayyât (2001), Târihu’l Halife b. Hayyat, trc. Abdulhalik Bakır, Bizim Büro Yayınevi, Ankara.
- İbn Asakir, Ebü'l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan b. Hibetullah (1995 ), Târîhu Medîneti Dımaşk, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
- İbn Haldûn, Abdurrahman b. Haldûn ( 2001), Târîh, Dâru’l-Fikr, Beyrut.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd (1982 ), Cemheretu Ensâbi'l-Arab, Dâru’l- Meârif, Kahire.
- İbnü’l-Cevzî, Ebu’l Ferec Abdurrahman b. Ali (1992), el-Muntazam fî Târihi’l-Mulûk ve’ Ümem, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
- İbnü’l-Esîr, İzzeddin Ebu’l Hasen (1987), el-Kâmil fî’t-Târîh, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
- Îş, Yusuf ( 1996), Târihu Asri’l-Hilafeti’l-Abbasiyye, Daru’l-Fikr, Dımeşk.
- Karakuş, Nadir (2017), Bir İhtilalcinin Anatomisi: Ebu Müslim Horasani, Neva Yayınları, İstanbul.
- Kılıç, Ünal (1999), “Ebû Seleme el-Hallâl ve Abbâsî Devleti’nin Kuruluşundaki Rolü”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 3, s. 509-534.
- Kûfî, Ebu Muhammed Ahmed İbni Asem (1991). Kitâbu’l-Fütûh, Dâru’l-Evdâ’, Beyrut.
- Marin-Guzman, Roberto (2014), “Arap Kabileleri, Emevî Saltanatı ve Abbâsî İhtilali”, çev: Ali Aksu, Sena Kaplan, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XVIII, S. 1, s. 257-298.
- Onat, Hasan (1994), “Ebû Hâşim”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 10, s. 146.
- Ötenkaya, Yusuf (2017), “ Emevilere Karşı Abbasi Muhalefetinin İlk Evreleri”, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, C. IX, S. 2., s. 171-188.
- Özaydın, Abdülkerim (2001), “Kahtabe b. Şebîb”, TDV islam Ansiklopedisi, C.24, s. 201.
- Sûdânî Rebab b. Câbir Tâhir ( 2013), “Âlu Kahtabe ve Devruhumu’l-Askeriyye ve’l-İdâriyye fî Devleti’l-Abbâsiyye”, Mecelle Ebhâs Mîsan, C. 9, S. 18, s. 1-51.
- Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir (1965), Tarihü’l-Ümem ve’l-Mülûk, Darü’l-Maarif,
- Ya’kûbî, Ahmed bin Ebu Yakub bin Cafer bin Vehb (2010). Târîhu’l-Yakûbî, Şeriketü’l-A’lemi, Beyrut.
- Yooldooz, Mohammad Asef (2012), “Abbâsî Dâ’veti Süreci ve Abbâsî Devleti’nin İlk Asrında Mevâlî”, Necmettin Erbakan Ünv. Sosyal Bilimler Ens. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Zehebî, Şemseddin Muhammed bin Ahmed bin Osman( 2003), Tarihü'l-İslâm ve Vefeyatü'l-Meşahir ve'l-A'lâm, Daru’l-Garbi’l-İslami, Beyrut.
- ISSN: 2667-5544
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2006
- Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ