Abdurrahman Mevlidi

İslâm Edebiyatı’nda ve özellikle de Türk Edebiyatı’nda Peygamberimiz’e duyulan sevgi ve saygı O’na dair özel eserlerin vücuda getirilmesine sebep olmuştur. "Esmâ-yı Nebi, Sîre, Mevlid, Mirâc-nâme, Mucizât-ı Nebi, Gazavat-ı Nebi, Hilye, Ahlâku'n Nebi, Hicretü'n-Nebi(Hicret-nâme), Vefâtü'n-Nebi, Şefaat-nâme, Kırk Hadis, Yüz Hadis, Bin Hadis, Na‘t vb. Bu konuların herbiri ayrı bir çalışmayı gerektirecek mahiyette olup İslâm Peygamberi’nin hemen hemen bütün özellikleri büyük bir ihtirâm ve hassasiyetle kaleme alınmış ve ortaya konulan eserler İslâm dünyasının Peygamberi’ne bakışını ve O’nu adeta hayatın merkezi haline getirdiğini göstermiştir. Hem yaşadığı hayat dilimi içerisinde örnek şahsiyet; hem de inancı gereği âhiret planında en çok ihtiyaç duyulan (şefaatçı) kimliğiyle hep kalplerinde, hayatının içinde, ticaretinde, evinde ve başucundaki kitapları arasındadır. “Mevlid”, bütün bu eserler içinde en çok ilgi görmüş ve en yaygın olanıdır. Şüphesiz bu denli ilgi, farklı dillerde de mevlid yazılmasına sebep olmuştur: Arapça mevlidler yanında Farsça, Arnavutça, Kürtçe, Cava dilinde, Boşnakça, Rumca, Çerkesçe, Ordu dilinde, Savahill dilinde, Alhamyado (Arap harfleriyle yazılmış İspanya-havalisi dili) ve Tatarca mevlidler de vardır. Türkçe kaleme alınmış 200 civarında Mevlid, bu türün özellikle Türkler arasında ne denli bir şöhretin sahibi olduğunu gösterir. Özellikle Süleyman Çelebi’nin eseri olan Vesîletü’n-Necât hiç şüphe yok ki yüzlerce mevlid arasında en çok şöhret yakalayan ve kütüphanelerde de nüshaları bulunan Mevlid’tir. Diğerleri arasında Süleyman Çelebi Mevlidi’ne (çok-az)benzer olanlar ve olmayanlar diye bir tasnif oluşturmak pekâlâ mümkündür. Bazı araştırmacıların “Abdurrahman” isimli bir yazar tarafından kaleme alınmış birkaç mevlidten bahsetmelerine rağmen gerek okuyucuya aktarılan bilgiler ve gerekse yaptığımız incelemede bu mevlidlerin eserimizden farklı mevlidler olduğu anlaşılmıştır. Üzerinde çalışma yaptığımız eserin, müstensihi ve yazım tarihi belirtilmemiş, ancak yazarının “Abdurrahman” isminde olup mevlidin ilk beyitlerinde zikredildiği; sade ve anlaşılır diliyle, yer verdiği başlıklar, fasıllar ve üç bölümden bir kesit aktarımıyla Vesîletü’n-Necât’a dokunan yanlarının yanında, farklı bir eser kimliğiyle pek bilinmeyen gözden ırak kalmış bir mevlid örneği sunar bize. Mevlid’te, meşhur Süleyman Çelebi Mevlidi’ndeki konular işlenmiş olup başlıklar şu şekilde sıralanmıştır: Münâcât, Velâdet, Risâlet, Mirâc, Vefat ve Duâ. 40 varak ve “Nesih” yazı türüyle İncelediğimiz kahverengi karton kapaklı kitabın içerisinde toplam 764 beyit olarak kaleme alınmış olan Mevlid, Mevlid duâsı, Medhiye ve dünyanın faniliğini anlatan şiirlerin yanısıra; “Niyazî-i Mısrî, Kemâl Ümmî, Yunus Emre” gibi mutasavvıfların ve bazı şairlerin de şiirlerinden örnekler verilir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Edebiyatı, Süleyman Çelebi, Abdurrahman Mevlidi, Vesîletü’n-Necât

Abdurrahman’s Mevlid

Love and respect for our Prophet in Islamic literature, especially Turkish literaturehas caused the return of his private works to the body. “Esmâ-yı Nebi, Sîre,Mevlid, Mirâc-nâme, Mucizât-ı Nebi, Gazavât-ı Nebi, Hilye, Ahlâku’n Nebi,Hicretü’n-Nebi (Hicret-nâme), Vefâtü’n-Nebi, intercession-Şefaât-nâme, FortyHadith, Hundred Hadith, Thousand Hadith, Na’t etc.Each of these topics will require a separate study. Almost all the features ofthe Prophet of Islam were taken with great care and sensitivity and the worksrevealed have shown that the view of the Prophet of the Islamic world and Hemake it almost the center of life. He is the example personality in the slice of lifehe lived in; as well as the belief that the most needed in the plan of the Hereafter(Intercessor) in his life, in his trade, at home, and among his books.Mevlid is the most popular and most prevalent of all these works. Undoubtedlythis interest has led to the writing of Mevlid in different languages: In additionto the Arabic Mevlids, there are Persian, Albanian, Kurdish, Javanese, Bosnian,Greek, Circassian, here are also Army language, Savahill language, Alhamyado(spanish language written in Arabic letters) and Tatar language Mevlids. Some200 Mevlids who have been taken in Turkish have shown what a reputation ithas among Turks. Especially the work of Suleiman Chalabi, Vesiletü’nü-Necat isundoubtedly the most famous among hundreds of mevlids and Mevlid, who alsohad copies in his libraries. Among others, it is possible to create a group calledSuleiman Chalabi’s work and those that are not alike. The work we are workingon is simple, understandable, he chapter titles and a section from two sections, aswell as the similarity of Vâsîlü’nü-Necât, it presents us with an example of a very unknown Mevlid with a different work identity.

Keywords:

Turkish literature Suleiman Chalabi, Mevlid of Abdurrahman, Vâsîlü’nü-Necât, The Prophet of Islâm,

PDF

___

Akalın, L. Sami, Edebiyât Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1966.
Akay, Hasan, İslâmî Terimler Sözlüğü, Ankara, İşaret Yay, 1995.
Akdağ, Soner, Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i Üzerine, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi S. 36, Erzurum, 2008.
Arat, R.Rahmeti, Eski Türk Şiiri, Ankara,1965.
Aymutlu, Ahmet, Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif, M.E.B.Yay.,İstanbul, 1995.
Banarlı, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyâtı Tarihi, I-II, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yay.,1971.
Bektaş, Ekrem, Diyarbakırlı Kâmî ve Mevlidi, Turkısh Studıes, 6/1, 2011.
Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, I, II, III, İstanbul, 1333.
Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara, Rehber Yay., 1977.
Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, AK yay., 1993,
Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara, Türk Dil Kurumu Yay., 1997.
Ergün, Saadettin Nüzhet, Türk Şâirleri, I-III, İstanbul, 1946.
Fatin Efendi, Tezkire-i Hatimetü’l-Eş‘ar, İstihkâm Alayları Litoğrafya Destgahı, 1271.
Gölpınarlı, Abdulbaki, Divân Şiiri, İstanbul, Varlık Yay., 1955.
Hacı Reşid Paşa, Tasavvuf Tarikatlar Silsilesi ve İslâm Ahlakı, Salah Bilici Yay., 1965.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, İstanbul, 1969-1971.
İz, Fahir, Eski Türk Edebiyâtı’nda Nazım, I-II, Ankara, Akçağ Yay., 1995.
Kanar, Mehmet,Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul, 1993.
Köksal, Fatih, Mevlidnâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2011.
Kurnaz, Cemal, Münâcât Antolojisi, Ankara, Türkiye Diyânet Vakfı Yay., 1992.
Levend, Agah Sırrı, Divân Edebiyâtı,(Kelimeler, Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar), İstanbul, 1980.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî(Tezkire-i Meşâhir-i Osmaniye), İstanbul, III,Matbaa-i Âmire, 1311.
Mermutlu, M. Sait, Muhammed Şaban Kâmî-i Amidi’nin Eserleri, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Kasım 2011.------------------------------, 19. Asırda Bir Bilgin, Mutasavvıf ve Divân Şairi Muhammed Şaban Kamî-i Amidî, Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu, 02-06 Kasım 2016.
Muallim Nâcî, Lûgat-ı Naci, İstanbul, 1987.
Muhammed Şaban Kâmî, Der-Beyân-ı Mi‘râc-ı Hazret-i Muhammed, İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Tahirağa, 522/3-7; Kadı Burhaneddin, 146/1-4, 1279.-----------------------------------------, Divân, İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Tahirağa, 522/3-7; Kadızâde Burhaneddin, 146/1-4, 1280.-----------------------------------------, Mevlid-iNebî, Diyarbakır İhtisas Kütüphanesi, Yazmalar, 4378/A, 1298.---------------------------------------, Mevlid, Ankara Millî Kütüphane, Yz., A/5748, 1279.---------------------------------------, Mevlid-i Şerif, İstanbul, 1279.---------------------------------------, Risâle-i Mevlid-i Şerif-i İrfâniyye, İstanbul, 1279-80.
Mustafa Afyonkarahisârî, Ahter-i Kebir, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1310.
Mutçalı, Serdar, Arapça Türkçe Sözlük, Dağarcık Yay., 1995.
Okiç, Tayyib, Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidi'nin Tercemeleri, Atatürk Üniversitesi lslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, Aralık, 1975.
Özön, M.Nihat, Büyük Osmanlıca-Türkçe Sözlük, İstanbul, 1959.
Pakalın, M.Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-II-III, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 1993.
Pala, İskender, Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, Ankara, Akçağ Yay., 1995.
Pekolcay, Necla, İslâmî Türk Edebiyâtı, İstanbul, Kitabevi Yay., 1994.----------------------------, İslâmî Türk Edebiyâtı’nda Şekil ve Nev’ilere Giriş, İstanbul,Kitabevi Yay., 1994.-----------------------------, İslâmî Türk Edebiyâtı’nın Eski Metinlerinde Sık sık Adı Geçen Şahsiyetler, XI, Ankara, Diyânet Dergisi, 1970.-----------------------------, Mevlid (Vesiletü’n-Necat), Ankara,Türkiye Diyânet Vakfı Yay., 1997.
Süleyman Çelebî, Mevlid(Vesîletü’n-Necât), Nşr. Necla Pekolcay, İstanbul.
Süreyya, Mehmed,(1308): Sicilli Osmanî, İstanbul, 1980.
Şemseddin Sami, Kamusu’l-A’lâm, İstanbul, Mihran Matbaası, 1302-1316.---------------------------, Kamûs-i Türkî, İstanbul, 1992.
Uzun, Mustafa Ismet, İslâm Arastırmaları Dergisi, Vefeyât, S. 20, 2008.
Yazır, Mahmud Bedreddin, Kalem Güzeli, I,II,III, Ankara, Diyânet İşleriBaşkanlığı Yay., 1972-89.