Türkiye Ekonomisinde 1990-2016 Döneminde Turizm ve Çevre İlişkisinin Ekonometrik Analizi

Turizm sektörünün Türkiye ekonomisine doğrudan ve dolaylı olarak önemli katkıları bulunmaktadır. Ancak Türkiye’de turizm sektöründe yaşanan gelişimin çevreye olumsuz etkileri olmaktadır. Çalışmada Türkiye’de turizme yönelik talebin çevre üzerindeki etkilerini analiz etmek için literatürden farklı olarak, çevresel bozulmayı temsilen ekolojik ayak izi değişkeni kullanılmıştır. Türkiye ekonomisinde ekolojik ayak izinin turizm üzerindeki etkisini FMOLS ve DOLS yöntemleri ile analiz etmek çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda turizmin çevre üzerindeki etkisi 1990-2016 dönemine ait yıllık verilerle değerlendirilmiştir. Elde edilen ampirik bulgular, Türkiye’de turizm sektöründe yaşanan gelişmelerin co2 emisyonunu artırdığını ve bu durumun çevresel bozulmaya yol açtığını ortaya koymaktadır. Yaşanan çevresel bozulma ise, Türkiye’de sürdürülebilir ekonomik büyümeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Buna göre, Türkiye ekonomisinde turizm sektörünün karbon ayak izi sorununu dikkate alarak büyümesi gerektiği düşünülmektedir.

Econometric Analysis of Tourism and Environment Relationship in The Turkish Economy During 1990-2016

The tourism sector influences the Turkish economy both directly and indirectly. However, the progress in the tourism sector in Turkey influences the environment negatively. In this study, different from the literature, ecologic footprint variant is used representing the environmental degradation in order to analyze the effects of tourism demand on the environment. The aim of the study is to analyze the effects of ecologic footprint on the Turkish economy with FMOLS and DOLS methods. The effects of tourism on environment are assessed with the data between the years 1990-2016. Empirical findings show that the progress in the tourism sector in Turkey increased the CO2 emissions leading to environmental degradation. This environmental degradation negatively influences the sustainable economic progress. Thus, it is stated that the tourism sector must progress taking into account the problem of carbon footprint. In this way, providing foreign currency inflow to the economy, both the economic dependency on external resources can be reduced and environmental problems can be eliminated.

PDF

___

Alancıoğlu, E. ve Şit, M. (2020). Turizmde Beşeri Sermaye Gelişiminin Rolü: Turizme Bağımlı Ekonomiler İçin Panel Veri Analizi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4 (2): 1109-1122.
Aliusta, H., Yılmaz, B. ve Kırlıoğlu, H. (2016). Küresel Isınmayı Önleme Sürecinde Uygulanan Piyasa Temelli İktisadi Araçlar: Karbon Ticareti ve Karbon Vergisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 3. Uluslararası Muhasebe ve Finans Araştırmaları Kongresi (ICAFR 16) Özel Sayısı: 382-401.
Alves, M. R., Moutinho, V. and Costa, R. (2016). Change in Energy-Related CO2 (carbon dioxide) Emissions in Portuguese Tourism: A Decomposition Analysis from 2000 to 2008. Journal of Cleaner Production, 111: 520-528.
Arize, A. C., Malindretos, J., and Obi, Z. I. (2002). Long-and Short-Term Interest Rates in 19 Countries: Tests of Cointegration and Parameter Instability. Atlantic Economic Journal, 30 (2): 105- 120.
Balli, E., Sigeze, C., Manga, M., Birdir, S. and Birdir K. (2019). The Relationship between Tourism, CO2 Emissions and Economic Growth: A Case of Mediterranean Countries. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 24 (3): 219-232.
Başarir, C. and Çakir, Y. N. (2015). Causal Interactions Between Co2 Emissions, Financial Development, Energy and Tourism. Asian Economic and Financial Review, 5 (11): 1227-1238.
Bayazıt, S. (2018). İklim Değişikliği ve Turizm İlişkisinin Türkiye İç Turizmi Açısından İncelenmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 29 (2): 221-231.
Castellani, V. and Sala, S. (2012). Ecological Footprint and Life Cycle Assessment in the Sustainability Assessment of Tourism Activities. Ecological Indicators, 16: 135-147.
Cole, V. and Sinclair, J. (2002). Measuring the Ecological Footprint of a Himalayan Tourist Center. Mountain Research and Development, 22 (2): 132-141.
Dogan, E. and Aslan, A. (2017). Exploring the Relationship among CO2 Emissions, Real GDP, Energy Consumption and Tourism in the EU and Candidate Countries: Evidence from Panel Models Robust to Heterogeneity and Cross-Sectional Dependence. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 77: 239-245.
Dogan, E., Seker, F. and Bulbul, S. (2017). Investigating the Impacts of Energy Consumption, Real GDP, Tourism and Trade on CO2 Emissions by Accounting for Cross-Sectional Dependence: A Panel Study of OECD Countries. Current Issues in Tourism, 20 (16): 1701-1719.
Erdoğan, L., Ceylan, R. ve Tiryaki, A. (2018). Türkiye’de Uzun Dönem Ekonomik Büyümenin Belirleyicilerinin ARDL, FMOLS, DOLS VE CCR Yöntemleriyle Tahmini. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36 (4): 39-58.
Eşitti, B. ve Duran, E. (2018). Çanakkale Turizminin Karbon Ayak İzi Üzerine Bir Araştırma. Journal of Awareness, 3: 597-608.
Eyuboglu, K. and Uzar, U. (2020). The Impact of Tourism on CO2 Emission in Turkey. Current Issues in Tourism, 23 (13): 1631-1645.
Gerçeker, M., Özcan, C. C., Mucuk, M. ve Özmen, İ. (2019). Küreselleşme, Reel Gelir ve Turizmin Çevre Üzerindeki Etkisi: Akdeniz Ülkeleri Örneği. International Congress of Energy, Economy and Security, 08-10 Kasım 2019, İstanbul. ss: 71-84.
Global Footprint Network (Küresel Ayakizi Ağı), http://data.footprintnetwork.org/?_ga=2.148246455.1604120873.1594206759- 429664269.1594206759#/countryTrends?cn=223&type=BCtot,EFCtot, [Erişim Tarihi: 01.07.2020].
Gössling, S., Hansson, C. B., Hörstmeier, O. and Saggel, S. (2002). Ecological Footprint Analysis as a Tool to Assess Tourism Sustainability. Ecological Economics, 43 (2–3): 199-211.
Gövdeli, T. (2019). Investigating the Relationship on CO2, Tourism, Economic Growth and Trade Openness in Turkey. Yönetim ve Ekonomi, 26 (1): 321-331.
Hansen, B. E. (1992). Testing for Parameter Instability in Linear Models. Journal of Policy Modeling, 14 (4): 517-533.
Hunter, C. and Shaw, J. (2007). The Ecological Footprint as a Key Indicator of Sustainable Tourism. Tourism Management, 28 (1): 46-57.
Isik, C., Kasimati, E. and Ongan, S. (2017). Analyzing the Causalities between Economic Growth, Financial Development, International Trade, Tourism Expenditure and/on the CO2 Emissions in Greece. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, 12 (7): 665-673.
Karaağaç, G. E. ve Ceylan, R. (2018). Seçilmiş OECD Ülkelerinde Enerji Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi: Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Tekniğinden Kanıtlar. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5 (2): 204-222.
Katircioglu, S. T., Feridun, M. and Kilinc, C. (2014). Estimating Tourism-Induced Energy Consumption and CO2 Emissions: The Case of Cyprus. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 29: 634-640.
Kocak, E., Ulucak, R. and Ulucak, Z. S. (2020). The Impact of Tourism Developments on co2 Emissions: An Advanced Panel Data Estimation. Tourism Management Perspectives, 33: 1-10.
Leon, C. J., Arana, J. E. and Aleman, A. H. (2014). CO2 Emissions and Tourism in Developed and Less Developed Countries. Applied Economics Letters, 21 (16): 1169-1173.
Ozturk, I., Mulali, A. U. and Saboori, B. (2016). Investigating the Environmental Kuznets Curve Hypothesis: The Role of Tourism and Ecological Footprint. Environmental Science and Pollution Research, 23: 1916–1928.
Özcan, C. C., Gerçeker, M. ve Özmen, İ. (2016). Turizm ve Çevre İlişkisinin Ekonometrik Bir Analizi. Uluslararası Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Kongresi, 24-26 Ağustos, 2016, İstanbul. ss: 125-135.
Paramati, S. R., Alam, M. S. and Chen, C. F. (2017). The Effects of Tourism on Economic Growth and CO2 Emissions: A Comparison between Developed and Developing Economies. Journal of Travel Research, 56 (6): 712-724.
Salihoğlu, E. (2019). Sürdürülebilir Bir Gelecek İçin Yeşil Bankacılıkta Kilometre Taşları: Türkiye Uygulaması. 4.Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Kongresi, 21-22 Aralık 2019, Ankara. ss: 285-292.
Shakouri, B., Yazdi, S. K. and Ghorchebigi, E. (2017). Does Tourism Development Promote CO2 Emissions?. Anatolia, 28 (3): 444-452.
Solarin, S. A. (2014). Tourist Arrivals and Macroeconomic Determinants of CO2 Emissions in Malaysia. Anatolia – An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 25 (2): 228-241.
Sun, Y. Y. (2016). Decomposition of Tourism Greenhouse Gas Emissions: Revealing the Dynamics between Tourism Economic Growth, Technological Efficiency and Carbon Emissions. Tourism Management, 55: 326-336.
Tandoğan, D. ve Genç, M. C. (2016). Turizm ve Co2 Emisyonu Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. International Multidisciplinary Conference, 21-22 Nisan 2016 Antalya. ss: 795-803.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2020). Turizm İstatistikleri. https://yigm.ktb.gov.tr/TR9851/turizm-istatistikleri.html, [Erişim Tarihi: 15.08.2020]. Yıldırım, S., Ertuğrul, H. M. ve Soytaş, U. (2015). Türkiye’de Aylık İstihdam Serisinin Durağanlığı: Geleneksel, Yapısal Kırılmalı ve Mevsimsel Birim Kök Test Uygulamaları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (4): 91-102.
Yorucu, V. (2016). Growth Impact of CO2 Emissions Caused by Tourist Arrivals in Turkey: An Econometric Approach. International Journal of Climate Change Strategies and Management, 8 (1): 19- 37.
Zaman, K., Shahbaz, M., Loganathan, N. and Raza, S. A. (2016). Tourism Development, Energy Consumption and Environmental Kuznets Curve: Trivariate Analysis in The Panel of Developed and Developing Countries. Tourism Management, 54: 275-283.