MEKÂN TASARIM ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN GELİBOLU MEVLEVİHANESİ

Dinî yapı olarak Mevlevihanelerin çeşitli bilim dalları içinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu yapıların özellikle mekân özellikleri açısından irdelenmesi Mevleviliğin gelişiminin anlaşılabilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Özellikle semahane planlamasının tar- ihsel gelişimi Mevleviliğin tarihi gelişimini yansıtmaktadır. Ne yazık ki çoğu Mevlevihanenin ana yapılarının ahşap olması sebebiyle yanmış, yıkılmış ve günümüze dek ulaşamamış olmasından ötürü Türk yapı sanatı içinde Mevlevihanelerin mimari gelişimini izlemek zor- dur. Osmanlının en önemli donanma şehri Geliboluda bulunan Gelibolu Mevlevihanesi 17. yüzyılda kurulmuş ve bu tarihten itibaren Mevlevi kültürü Gelibolu ve çevresinde yayılmıştır. Gelibolu Mevlevihanesi günümüze dek ulaşabilen semahane binası ve genel mimari özel- likleri bakımından en önemli Mevlevihanelerden biridir. Ayrıca, Gelibolu Mevlevihanesi günümüzde halen daha sema törenlerinin gerçekleştirildiği bir mekân olduğu için önemli bir eserdir. Bu çalışmada öncelikle Mevlevihanelerin mimari özellikleri incelenmiş; Gelibolu Mevlevihanesi ile ilgili yazılı kaynaklar ve rölöve çalışmaları araştırılmış; gözlem metodu ile mekân özellikleri tespit edilmiş ve sonuçta yapının mimari künyesi oluşturulmuştur. Sonuç olarak, Gelibolu Mevlevihanesi örneğinde Mevlevihanelerin mekânsal oluşumu irdelenmiştir.

GALLIPOLI MAWLAWI LODGE IN TERMS OF SPATIAL DESIGN FEATURES

Mawlawi lodges as religious buildings have an important role in various branches of science. In particular, to analyze the spatial properties of these structures has a great importance in understanding the development of Mawlawi order. Especially, the historical development of semahane planning reflects the historical development of the Mawlawi order. Unfortunately, many Mawlawi lodges made of wood burned, destroyed and have not survived until recent day. For this reason, it is difficult to observe the architectural development of Mawlawi lodges in Turkish architecture. Gallipoli Mawlawi Lodge, was located in the most important Otto- man navy city, had been founded in 17th century and after that Mawlawi culture has begun to spread in Gallipoli and the surrounding area. Gallipoli Mawlawi Lodge is an important building because it is a space in which sema ceremony has been still done. Gallipoli Mawlawi Lodge is one of the most important Mawlawi lodges in terms of semahane building and its general architectural features which have survived until today. Firstly, in this study, Maw- lawi lodges are examined in terms of architectural features. Secondly, the written sources and survey studies are examined about Gallipoli Mawlawi Lodge. The spatial properties are determined by observation method. Finally, an architectural imprint is written for this build- ing. As a result, the spatial formation of Mawlawi lodges is examined on example of Gallipoli Mawlawi Lodge.

___

AKIN, G. (1990). Asya merkezi mekân geleneği. Ankara: Kültür Bakanlığı /1220, 38. ALTUĞ, O. (2008). Gelibolu Mevlevihanesi kubbe kuşağında yer alan talik hatların resto- rasyon sonrası durumu ve yazıların yeniden yazılması için uygulamalı öneriler. Gelibolu Değerleri Semp ozy umu. 2728 Ağustos 2008, Gelibolu. AYAŞLI, M. (2011). Pertev Bey in üç kızı, iki kızı ve torunları. İstanbul: Timaş Yayınları. AYVERDİ, S. (2003). Boğaziçinde tarih. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat. BAKIRCI, N. (2007). Konya Mevlevi Dergâhı. İstem Dergisi.10: 193-204. CEVAD, A . (1895). Memalik-i Osmaniy enin tarih ve coğraf ya lügatı. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 676-677. ÇAL, H. (1990). Türkiyede Cumhuriyet devri taşınmaz eski eser tahribatı ve sebepleri. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. Ankara. 3: 353-380. DAĞLI, Y., KAHRAMAN, S. ve SEZGİN, İ. (2001). Evliya Çelebi seyahatnamesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. DAYIOĞLU, S. (2003). Galata Mevlevihanesi. Ankara: Yeni Avrasya Yayınları. DELESPİNE, C. J . B. (1735), Mémoires du chevalier dArvieux. Paris: Avis. DEMİRARSLAN, D. (2013). Geliboluda değişen yerleşim kültürü ve geleneksel konutlar- dan apartmanlaşmaya dönüşüm. Uluslar arası Gelibolu Semp ozy umu Bildiri Kitap çığı. Ma- yıs 2013: 445-462, Çanakkale. DEMİRCİ, S. ve ÖSEN, S. (2012). Osmanlı Devletinin Balkanlardan çekilmesi sürecinde Mevlevihanelerin durumu: Yenişehir Mevlevihanesi örneği. SDU Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 26: 1-6. DİZDARZADE, H. (2010). İstanbul Mevlevihaneleri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Beledi- yesi Yayınları. FAROQUI, S. (2002). Osmanlı kültürü ve gündelik yaşam. İstanbul: Türk Tarih Kurumu Ya- yınları, 4.baskı. GÖLPINARLI, A . (1983). Mevlânâdan sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılâp Yayınları. GÜLER, İ. (2005). Dine y eni yaklaşımlar. Eskişehir: TC. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Ya- yın No: 611. İRDESEL, M. (2003). Gelibolu ve y öresi tarihi. Gelibolu: Geltur Turistik Yayımcılık. İslam Ansiklopedisi: Gelibolu- Haddesenâ. (1996). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, İSAM Tür- kiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi Yayını: 6-11. KABAKLI, A . (1987). Mevlâna. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları. KAFKAS, M., E. (2010). Gelibolu Mevlevihanesi iç mimari tezyinat programı. Sanat Tasa- rım Dergisi. 1 (1): 61-70. KAHRAMAN, S., A . (2010). Evliya Çelebi seyahatnamesi: Akkırman, Belgrad, Gelibolu, Ma- nastır, Özü, Saray bosna, Slovenya, Tokat, Üsküp. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. KARPUZ, H. (2010). Balkanlardaki Mevlevihanelerden günümüze kalanlar. Dünyada Mev- lana izleri. SÜMAM Yayınları: 5, Bildiriler Serisi: 2. KOÇ, S. (2012), http: //www.giv.org.tr/media/dokuman/bahariye_mevlevihanesi.pdf, Erişim tarihi: 25.07.2014. KOSTOF, S. (1992). Geschiche der architektur. Stuttgart: Dt. Verlag-Anst. KUBAN, D. (2007). Osmanlı mimarisi. İstanbul: YEM Yayınları. OCAK, A .Y. ve FAROQHI, S. (1986). Zaviye. İslam ansiklopedisi. XIII: 468. ÖZÖNDER, H. (1996). Kütahya Mevlevihanesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2: 69-89. ÖZTEKİN, Ö. (2012). Ontolojik boyutta döngüsel süreklilik değişim ve dönüşümü im- geleyen görsel sembollerle şiirin biçim düzeyinde bilinçli deformasyonu: Divan şiirinde deyişbilimsel bir ön inceleme alanı olarak biçimsel sapmalar. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turc, 7/3: 2139- 2155. ÖZTÜRK, N. (2001). Rumeli fetihlerinde boz atlılar. Avrupaya İlk Adım Uluslararası Sem- p ozy umu. 1 Kasım 1999, İstanbul. PAKALIN, M. Z. (1993). Osmanlı tarih dey imleri ve terimleri sözlüğü. Cilt II. İstanbul: MEB Yayınları. PARLA, E. (1980). Gelibolu Mevlevihanesi rölövesi. İTÜ Mimarlık Fakültesi MTRE bülteni, 11-12: 51-54. SAMİ, Ş. (1889). Kamusul alam. İstanbul: Mihran Matbaası, cilt 2. SEÇKİN, A . (2010). Türkiyedeki önemli Mevlevîhaneler ve Mevlevîhanelerin yaşatılmasın- da Vakıflar Genel Müdürlüğünün rolü. SÜMAM Yay ınları, 5/Bildiriler Serisi: 2: 1-46. ŞİMŞEK, S. (2007). Avrupa ile Asya arasında önemli bir geçiş noktası Geliboluda tarîkatlar ve tekkeler. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22: 251-310. VİTRUVİUS. (2005). Mimarlık üzerine on kitap . İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Ya- yınları. TANMAN, B. (1991). Azaplar Namazgâhı Gelibolu, İslam ansiklopedisi. 4.cilt Madde 6. TANRIKORUR, B. (1996). Mevlevi tekkesinin kalbi: Semâhane. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2: 207- 215. TANRIKORUR, B. (2000). Türkiy e Mevlevihanelerinin mimari özellikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi . Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya. TUĞLACI, P. (1985). Gelibolu Osmanlı şehirleri. İstanbul: Milliyet Yayınları. TÜRKER, A .Ç. (2006). The Gallipoli Caste in the Byzantine period. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2: 175-198. YAZICI, G.E., (2009). Gelibolu Mevlevihanesi ve Geliboluda Mevlevilik. Çanakkale: Çanak- kale Kitaplığı. YAZICI, M. (2010). Geliboluda Mevlâna izleri. SÜMAM Yay ınları: 5, Bildiriler serisi: 2: 507- 520. YÜCEL, E. (1979). Galata Mevlevihanesi. Arkitekt Dergisi, 379: 134-136. http: //www. haberler.com/tarihi-gelibolu-mevlevihanesinin-bahce-duvari-3363207-haberi/ Erişim tarihi: 08.02.2012. http: //www.hanartmimarlik.com/projeler_kasimpasamevlihanesi. html, Erişim tarihi: 24.07.2014. http: //www.itusozluk.com/gorseller/kas%FDmpa%F Ea+mevlevihanesi/436017, Erişim tarihi: 24.07.2014. http://www.akanttasarim.com/ projeler/bahariye-mevlevihanesi-rolove-restitusyon-restorasyon-ve-cevre-duzenleme- projesi.htm, Erişim tarihi: 24.07.2014. http://www.restorasyonforum.com/haberler/ tokattaki-tarihi-mevlevihane-mimari-yapisiyla-begeni-topluyor-t5117.0.html, Erişim tarihi: 25.07.2014.http: //www.sondakika.com/haber/haber-depremden-etkilenen-ge- libolu-mevlevihanesi- 6182971/, Erişim tarihi: 28.07.2014. muze.semazen.net, Erişim tarihi: 31.07.2014.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi