İDARİ VE MALİ AÇILARDAN XVII. YÜZYILDA SEYYİD HÜSEYİN GAZİ TEKKESİ

Anadolunun fethi sırasında şehit düşmüş şeyhlerden biri olan Seyyid Hüseyin Gazinin tür- besi etrafında erken dönemden itibaren bir tekke oluşturulmuştur. Bugün Ankara- Mamakta bulunan Seyyid Hüseyin Gazi Tekkesi dinî bir cazibe merkezidir. Çalışmada, XVII. yüzyılda yoğun olarak faaliyet gösteren tekkenin işlevleri, gelirleri, yöneticileri ve parçası olduğu het- erodoks eğilimlerinden bahsedilecektir. XVII. yüzyılda Seyyid Hüseyin Gazi Tekkesinin yönetimi Kalenderî kökenli şeyh tarafından sağlanmaktadır. Bu yüzyılda tekke şeyhi çeşitli olaylara karıştığı gerekçesiyle Osmanlı merkezî yönetimi tarafından yönetimden uzaklaştırılmıştır. Kalenderî kökenli şeyhin yerine yeni atama yapılması, söz konusu kişinin tekke şeyhliği görevini geri alabilmek için uzun yazışmalar yapmasına yol açmıştır. Malî açıdan Seyyid Hüseyin Gazi Tekkesi gerek askerî sınıf, gerekse ulemâ sınıfı mensupları tarafından desteklenmiştir. Öte yandan tekkenin ekip biçtiği arazileri, beslediği hayvanları, ürünlerini depoladığı anbarlarının olması, çok sayıda misafiri ağırlayabilecek derecede büyük bir mutfağa sahip olduğunu göstermektedir. Çalışmada Seyyid Hüseyin Gazi Tekkesinin mal terekesinden ve tekkeye yapılmış vakfiyeden hareketle kurumun iktisadî ve idarî faaliyetleri ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Makalede ağırlıklı olarak Ankara Şeriyye Sicilleri ve Evkâf Defterleri kullanılmıştır.

THE DERVISH LODGE OF SEYYID HUSEYIN GAZI IN THE XVIITH CENTURY FROM ADMINISTRATIVE AND FINANCIAL PERSPECTIVES

Around the turbeh of Seyy id Hüseyin Gazi who was one of the sheikhs martryrized during the Anatolias conquest a dervish lodge was established since early times. Today the turbeh of Seyy id Hüseyin Gazi in Mamak-Ankara is a religious attraction center. In this work; the func- tions, incomes, administrators and position, in which was a part of heterodox inclinations, of the dervish lodge, that was quitely active in the XVIIth century, are mentioned. Until the XVIIth century, turbeh of Seyy id Hüseyin Gazi was administrated by a Kalenderi-origined sheikh. That century, the sheikh was removed by the Ottoman central administration for various events he involved in. He made great efforts for taking back his ex-post since an ap- poinment was accomplished in place of him. In the financial perspective, the turbeh of Seyy id Hüseyin Gazi was supported by the askeri and also ulema sects. The turbeh had lands cul- tivated, animals and warehouses in which crops were stored and it demonstrates that the turbe had also a big kitchen to be able to service lots of visitors. Also here, in the light of the waqfiyye for the dervish lodge and the tereke record of Seyy id Hüseyin Gazi economical and administrative activities of the institution are discussed. Ankara Şeriyye Records and Evkâf books are mainly used in this article.

___

937/1530 Tarihli Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (438 Numaralı) 979/1571 tarihli Ankara Evkâf Defteri (TKGM-KKA-TD-558) Ankara Şeriyye Sicilleri: AŞS.14/700 - AŞS. 15/701 - AŞS. 16/702 AŞS. 20/706 AŞS. 24/710- AŞS. 25/711 AŞS. 28/714 AŞS. 52/738 AŞS. 53/739 AŞS. 59/745 AŞS. 60/746 AŞS. 78/764 AŞS. 86/772 AŞS. 259/945 - ALTINSAPAN, E- Y. Say, A . Gerengi, (2012). Seyitgazi İlçesinde Bulunan Üryan Baba Za- viyesi ve Türbesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 61, 15- 26. AYVERDİ, İ. (2011). Misalli Büy ük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yayınları 2. Baskı, İstanbul. AZAMAT, N. (2001). Kalenderiyye, Türkiy e Diyanet Vakf ı İslam Ansiklopedisi XXIV, İstanbul, 253-258. BABİNGER, F- KÖPRÜLÜ, F. (1996). Anadoluda İslâmiy et, İnsan Yayınları, (çev. R. Hu- lusi), İstanbul. BARKAN, Ö. L. (1942a). Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, Vakıfl ar Dergisi II, 279- 303. BARKAN, Ö. L. (1942b). İstila Devrinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler, Vakıfl ar Dergisi II, Ankara, 304- 365. BARKAN, Ö. L. (1963c). İmâret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyişi Tarzına Ait Araştırmalar, İÜİF Mecmuası XXIII, 239- 296. BELDİCEANU, I. (1975). La vie Politique etReligieuse de lEmpire Ottoman, Turcica VI, 44- 48. DENKNALBANT, A . (2009). Seyyid Battal Gazi Külliyesi, Türkiy e Diyanet Vakf ı İslam Ansiklopedisi XXVII, İstanbul, s. 51- 54. Evliya Çelebi. (1999). Seyahatname II, haz. Z. Kurşun- S. A . Kahraman- Y. Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. FAROQHİ, S. (1981a). Seyyid Gazi Revisited: The Foundation As Seen Through Sixte- enth and Seventeenth Century Documents, Turcica XIII, 90- 122. FAROQHİ, S.- A . Y. Ocak. (1986b). Zâviye, Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi VIII, 468- 476. FAROQHİ, S. (2003c). Anadoluda Bektaşilik, çev. Nasuh Barın, Simurg Yayınları, İstanbul. HASLUCK, F. W. (1928). Bektaşilik Tedkîkleri, çev. Ragıp Hulusi, İstanbul. KÖPRÜLÜ, F. (1976). Türk Edebiyatından İlk Mutasavvıfl ar, Diyanet İşleri Başkanlığı Ya- yınları, Ankara. OCAK, A .Y. (1981a). Kalenderîler ve Bektaşilik, İÜEFD. Doğumunun Yüzüncü Yılında Atatürke Armağan, İstanbul, 297- 308. OCAK, A .Y. (1992b). Bektaşilik, Türkiy e Diyanet Vakf ı İslam Ansiklopedisi V, İstanbul, 373- 379. OCAK, A .Y. (1992c). Osmanlı İmparatorluğunda Marj inal Suf îlik: Kalenderiler (XIV- XVII. y üzy ıllar), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. OCAK, A .Y. (1998d). Osmanlı Top lumunda Zındıklar ve Mülhidler, Tarih Vakfı Yurt Yayın- ları, İstanbul. OCAK, A . Y. (1999e) Din ve Düşünce, Osmanlı Medeniyeti Tarihi I, ed. E. İhsanoğlu, İs- tanbul, 107- 193. OCAK, A .Y. (2005f ). Osmanlı Top lumunda Tasavvuf ve Suf îler, Türk Tarih Kurumu Yayın- ları, Ankara. SAY, Y. (2003a).Seyy id Battal Gazi, Şücaeddin Veli ve Üryan Baba, Alevi Akademisi Yayınları, Ankara. SAY, Y. (2006b).Anadolunun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında Önemli Bir Kült: Şücaaddin Veli, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi 37, 99- 134. TSCHUDİ, R. (1986). Bektashiyya, The Ency lopedia of Islam I, E.J .Brill, Leiden, 1161- 1163. YAZICI, T. (1997).Kalandariyya, The Ency lopedia of Islam IV, E.J .Brill, Leiden, 473-474. YILDIRIM, R. (2010). Muhabbetten Tarikata: Bektaşi Tarikatının Oluşum Sürecinde Kızıldelinin Rolü, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları 53, 153- 19

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi