ALEVİ BEKTAŞİ KAYNAKLARINDA İNSAN YETİŞTİRME MODELİ

Geleneksel Aleviliğin kaynaklarında ahlaki esasları vurgulayan, şeyh-mürit ilişkini düzenleyen, mürşidin özelliklerini belirten, talibin vazifelerini sayan bölümlere sıkça rastlamaktayız. Örneğin Alevi kaynaklarının en önemlisi Cafer-i Sadık Buyruğunda şöyle bir pasaj bulunmaktadır: Bir talibin p iri ırak olup, eli ermese o vekâleten gay rıdan el tuta, görüle. Her kaç seneden sonra p iri gelirse y ine p irine ikrar etmek erkândır. Zira eğer atasının p irini inkâr ederse münkir olur. Mizanı bozmuş olur Bu ve benzeri ifadelere Alevi Bektaşi kaynaklarında fazlasıyla rastlamak mümkündür. Zira bu metinlerin muhtevasının geneli ve ana teması insan eğitimidir. Alevi Bektaşi metinlerinde bu hususun ön plana çıkması; Aleviliğin, gelişim dönemini Vefaîlik, Yesevîlik, Haydarîlik ve Kalenderilik gibi tarikatların havzasında gerçekleştirmiş tasavvufî bir yapı olmasıyla açıklanabilir. Alevi Bektaşi geleneğini oluşturan temel klasikler ele alındığında Alevi Bektaşi birey için içsel, yatay ve dikey olmak üzere üçlü bir model kurulduğu ve yola giren taliplerin bu üç boyutlu eğitim sistemiyle eğitilmeye çalışıldığı görülür. Biz bu araştırmada genel olarak metin analizi metodunu kul- lanarak Buyruk, Erkânnâme, Makâlat, Fatiha Tefsiri, Şerh-i Besmele ve benzeri Alevi Bektaşi kaynaklarında bu meseleyi tespit etmeye çalışacağız.

THE MODEL OF MASS EDUCATION IN ALEVI-BEKTASHIS SOURCES

We often encounter the chapters that organize the sheikhs relationship with their followers in sources of traditional Alewism. For example, there is in one of the classic Alewis works Buyruk a passage: If Talip s Pir is away him, he must be connected to someone else as a proxy. Aft er many y ears if his Pir comes back he would have to swear allegiance to him. If he denies his ancestors Pir, he becomes a disbeliever. He would have upset the balance It is possible to come across such statements in classical works. The main theme of this text is the education of people. The cause of the prominence of these issues in the Alewi Bektashi texts is that it has a mystical structure such as Vefailik, Haydarilik, Yesevilik, Kalenderilik. When is analyzed the basic classical Alewish Bektashis texts, it is seen that the three recommended ways for the training of individuals. Those are internal, horizontal and vertical models. And it is seen that Talips who come the path were educated with this three-dimensional training system. In our research we will use in general text analysis methods. So we will try to identify this issue in Alewis Works as Buyruks, Erkanname, Makalat, Fatiha Commetary, Besmele Commentary.

___

ABDURREZZAK, E. (1982). el-Musannef . İstanbul: Çağrı Yayınları. ACLUNİ (2001). Keşf ul-Haf a. Dimeşk. AHMED, b. H. (2001). el-Müsned. (thk. Şuayb Arnavut, Adil Mürşid ve diğerleri). Beyrut. ATEŞ, S. (1974). İşari Tef sir Ekolü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. Buy ruk İmam Caf er Buy ruğu (2013). (Haz. Fuat Bozkurt). 4. Basım. İstanbul: Kapı Ya- yınları. Buy ruk İmam Caf er Buy ruğu (1999). (Haz. Adil Ali Atalay), 9. Basım, İstanbul: Can Yayınları. ÇİFTÇİ, Ş. (2005). Günümüz Alevi Bektaşi Kültüründe Hadis. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Isparta. ÇİFTÇİ, Ş. (2009). Alevilerin Hadis Algısı, DEM Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 6, İstanbul. EBÛ YALÂ (1984). el-Müsned, (thk. Hüseyin Selim Esed), Dimeşk. EĞRİ, O. (2003). Yaygın Din Eğitimi Açısından Bektaşilik. İstanbul. ERKÂNNÂME (2007). (Haz. Doğan Kaplan). 1. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Ya- yınları. FIĞLALI, E. R. (1996). Türkiy ede Alevilik Bektâşîlik. (4.Baskı). Ankara: Selçuk Yayınları. HACI BEKTAŞ-I VELİ (2006). Vilay etnâme Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli. 3. Baskı. (Haz. Esat Korkmaz). İstanbul: Can Yayınları. HACI BEKTAŞ-I VELİ (2007a). Besmele Tef siri, Alevi Bektaşi Klasikleri I. (Haz. Hamiye Du- ran). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. HACI BEKTAŞ-I VELİ (2007). Makalât. (Haz. Ali Yılmaz- Mehmet Akkuş- Ali Öztürk). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. HACI BEKTAŞ-I VELİ (Tarihsiz). Fevaid. (Haz. Mehmet Yaman), Ankara. İBN HİBBAN (1993). es-Sahih, (thk. Şuayb Arnavut), Beyrut. İMAM Nevevi (2010). Riyazus Salihin Tercümesi. (Çev. Mustafa Kasadar- Şerafettin Şenaslan). İstanbul: Ravza Yayınları. Kuran-ı Kerim Meali, (Haz. Mesut Okumuş), Birle- şik Dağıtım Kitabevi, Ankara 1994. KUTLU, S. (2003). Aleviliğin Dinî Statüsü: Din, Mezhep, Tarikat, Heterodoksi, Ortodoksi veya Metadoksi İslâmiyât Dergisi, Aleviliğin Teoloj isi Say ısı, Ankara. OCAK, A . Y. (2000). Babaîler İsyanı Aleviliğin Tarihsel Altyap ısı Yahut Anadoluda İslam-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü. 3. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları. ÖZCAN, H. (2007). Alevi Bektaşi İnancına Bakışlar Canların Nef esinden. İstanbul: Fatih Üni- versitesi Yayınları. ÖZCAN, H. (2008). Hacı Bektaş-ı Velinin Fatiha Tef siri, Milli Folklor. Y: 20. Sayı: 80. An- kara. ŞARDAĞ, R. (1985). Her Yönü ile Hacı Bektaş-ı Veli ve En Yeni Eseri Besmele Şerhi. İzmir. TAHÂVÎ (1994). Şerhu Müşkilil-Âsâr, (thk. Şuayb Arnavut), Beyrut. ULUDAĞ, S. (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi