Hüseyin ÖZCAN

HATAÎ'NİN ELİFNÂME ŞEKLİNDE YAZDIĞI DÜVAZDEH

Şairler, şiirlerini oluştururken farklı şekil ve türleri kullanarak orijinal, estetik eserler vermiş- lerdir. Halk ve divan edebiyatlarında Arap harflerinin diziliş özelliklerinden yararlanılarakoluşturulan şekillerde, değişik konularda yazılanelifnâmelere rastlanmaktadır. Elifnâme- lerde genellikle dinî tasavvufî temalar işlenmektedir. Elifnâmelerin şekil mi tür mü olduğuhakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Alevi-Bektaşi edebiyatında yaygın olarak örneklerigörülen on iki imamı konu edinen düvazdeh, düvaz imam veya düvaznâme olarak adlan- dırılan şiir türü bulunmaktadır. Alevî toplumunun yedi ulu ozanından biri kabul elden ŞahHatâînin, Elifnâme şeklinde yazdığı, içinde on iki imamın da konu edildiği düvazdehi il- ginç bir örnektir. Kahramanlar sembolleriyle zihinlerde yer alır. Bu sembol genellikle kah- ramanın atı ve silahıdır. Kahramanın erginlenme sürecinde öne çıkan bu semboller zamaniçinde onunla özdeşleşir. Bu bağlamda Hz. Ali de atı Düldül ve kılıcı Zülfikar ile özdeşleşmiş,edebi metinlerde genellikle birlikte anılmıştır. Çalışmamızda elifnâme hakkında genel bilgiverilerek Hatâînin düvazdehinin metni ışığında, metne nakarat olan Lâ fetâ illâ Ali ifa- desinin çağrıştırdığı anlam çerçevesinde Hz. Ali ve kılıcı Zülfikara dikkat çekilerek şiirintranskribe edilmiş metnine yer verilecektir.

HATAÎ S DÜVAZDEH WRITTEN IN THE FORM OF ELIFNÂME

Poets have always produced original and esthetical works while forming their poetry. Elifnâ- mes written in various topics and in the forms inspired by the array of Arabic letters take pla- ce in both Divan and Folk Literatures. Religious and Sufi themes are usually included in Elif- nâmes. It is still controversial that whether Elifnâmes are called a type or a form. Moreover,poems named as düvazdeh , düvaz imam or düvazname which tell about the Twelve Imamsare commonly included in Alevi-Bektashi literature. As an intriguing example, Duvaznâ- me of Şah Hatâî, who is considered as one of the prominent seven poets of Alevi society, iswritten as an Elifnâme and tells about the Twelve Imams. Heroes remain in minds with theirsymbols. Usually these symbols are heroes horses or arms. Heroes are identified with thesesymbols which become prominent in their development process. In this context, Saint Ali shorse, Düldül and his sword, Zülfikar are the identifiers of his heroic existence in the texts in which they take place together. In our study, there will be an outline of Elifnâme with theoriginal transcribed text. Also we will discuss the chorus lâ fetâ illâ Ali in the context of themeaning it reminds by paying attention to the uses of Hz. Ali s name with his sword Zülfikar.

PDF

___

AKKUŞ, Y. (2010). Benderli Cesarînin Divanı ve Divançesi (İnceleme-Tenkitli Metin) (Ya- yınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İs- tanbul. ARAT, R.R. (1991). Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. ARTUN, E. (2014). Ansiklopedik Halkbilimi/Halk Edebiyatı Sözlüğü, Terimler-Motifler Kavramlar, Karahan Kitabevi, Adana. ARSLAN, M. Ve UYSAL, N. (2010). Adıyaman Besni İlçesi İncearaplar Köyündeki Mezar Taşları, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 25, 15-49. ATALAN, M. (2012). Cenknâmelerde Hz. Alinin Yeri, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, 2, 7-29. ÇELEBİOĞLU, A . (1998). Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yayınları, Ankara. ÇETİN, İ. (1992). Elifnâmeler ve Sefil Alinin Bir Elifnâmesi, Milli Folklor, 16, 39- 43. ÇETİN, İ. (1997). Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, An- kara 1997. DEMİR, N. (2011). Türk Düşünce Dünyasında Hz. Ali, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 60, 85-104. DİLÇİN, C. (2009). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. DURBİLMEZ, B. (2010). Âşıklık Geleneklerinde Saz, Milli Folklor Dergisi, 85, 148-158. EĞRİ, O. (2007). İslam Ahlakı ve Sevgi, 2006 Yılı Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri, 1. Baskı, İSAM Yayınları, Ankara. GÜFTA, H. (2002). Divan Şiirinde İlim ve İrfan Timsâli Hz. Ali, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 24, 69-111. GÜLTEKİN, İ. (2012). Kasidelerde Hz. Ali ve Hz. Aliye Dair Unsurların Kullanımına Yö- nelik Tespit ve Değerlendirmeler, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 62, 17-45. GÜVENÇ, A . Ö. (2013). Latin Alfabesine Göre Ortaya Konan Elifnâmeler Üzerine, Turkish Studies, 8/13, 1003-1016. GÜZEL, A . (2006). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Akçağ Yayınları, III. Baskı, Ankara 2006. HENDRICH, B. (2005). Alevîlikte Sazın Belleksel ve İletişimsel Boyutları, Türkiye Kültür- leri, (der. Gönül Putlar- Tahire Erman),TetragonYayınları, İstanbul. İYİYOL, F. (2013). Alevî Bektâşî Geleneğinde Düvâzlar-Düvâzimamlar, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 27, Ordu. KAÇAR, B. (1997). Türk Edebiyatında Elif-Nâmeler, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Seksiyon Bildirileri I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 307-316. KAPLAN, D. (2007). Erkânnâme I,Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. KAYA, D. (2009). Halk Şiirinde Biçim ve Tür, http://turkoloji.cu.edu.tr/, Adana, 1-17. KÖPÜR, Â . (2011). Eski Edebiyat ve Kültürümüzde Birbirini Çağrıştıran bazı Kelimeler, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 92, 341-373. MEMMEDOVA, E. (2010). Türk Tasavvuf Şiirinde Elifnâme-Yaşnâmenin Senkretik Bir Örneği Üzerine, 21. Yüzyılda Uluslar arası Türk Dünyası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Lefke, 231-243. ÖZ, M. (2013). TDV İslam Ansiklopedisi Zülfikar Maddesi, Diyanet Vakfı Yayınları, C.44, 553-554. ÖZTOPRAK, N. (2006). Bursalı Feyzi Efendinin Elifnâmeleri, İstanbul Üniversitesi Edebi- yat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. XXXV, 135-167. ÖZTOPRAK, N. (2007). Elifnâmelerin Tertip Hususiyetleri ve Metin Tesisindeki Yeri, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu Bildiriler-2, 817-830. ÖZTÜRK, N. (2012). Elifnâme ve Nidâînin Elifnâmesi,Türkoloji Sempozyumu Bildirile- ri, Adana, 173-185. Risale-i Tasavvuf (19.Yüzyıl) Yazma Eser, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi, Yazma Eserler, İstanbul, Y-24. SEVİNÇ B. (2013). Yiğit ve Silahlı Adam Diyalektiğinde Kılıç İmgesi, Turkish Studies, 8/6, 619-639. TAVUKÇU, O.K. (2008). Akrostiş (Muvaşşah), Kültür Tarihimizde Gizli Diller Şifreler, Emine Gürsoy Naskali, Erdal Şahin, Picus Yayıncılık, İstanbul. TÖKEL, D.A . (2010). Deneysel Edebiyat Yönüyle Divan Şiiri, Hece Yayınları, Ankara, 2010. TÖKEL, D.A . (2003). Divan Şiirinde Harf Simgeciliği, Hece Yayınları, Ankara. TÜRKMEN, F. (1999). Yazılı Kaynaklardaki (Cönklerdeki) Bektaşi Şairlerin Şiirlerinde Gö- rülen Yeni Şekiller, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Sempozyumu Bildirileri, Ankara, 339356. YEKBAŞ, H. (2012). Divan Şairinin Sessiz ve Gizli Anlatımı: Muvaşşah, Turkish Studies Der- gisi, 7/3, 2649-2700.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: 4
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi