Bektaşi fıkralarının eğitici yönü ve değerler eğitimi açısından önemi

Fıkralar, insanları güldürüp eğlendirirken aynı zamanda düşünmeye sevk etmektedir. Hoş- görü timsali olan Hacı Bektaş Velinin inanç ve düşünce yapısından izler barındıran Bektaşi fıkralarının o dönemin olumsuz yaşantılarını eleştirel bir bakış açısıyla yansıtırken insanlara bazı değerleri öğretme amacında olduğu görülmektedir. Bektaşi fıkralarında anlatılan olayın gerçekten Bektaşinin başından geçip geçmediğini tespit etmek mümkün değildir. Türk insa- nı Bektaşi fıkralarındaki tipin aslında insanların dikkat çekmelerini sağlamak amacıyla çeşitli rollere ve karakterlere büründüğünün farkındadır ve burada asıl amacın insanları bazı konu- larda bilinçlendirme olduğunu bilmektedir. Bektaşi fıkraları mizah yoluyla önemli değerle- re dikkat çeker ve insanların mutlaka ders çıkarmalarını sağlar. Bektaşi fıkralarının özünde eğiticilik vardır. Osmanlının son dönemlerindeki olumsuzluklar, gerileme ve yıkılışın ne- denlerini anlatan Bektaşi fıkraları insanların tarihten ders almalarına odaklanmaktadır. Aynı zamanda doğruluk ve dürüstlük gibi önemli insani değerlere de vurgu yapmaktadır. Bu çalış- mada, Bektaşi fıkralarının eğitici yönü ortaya konmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda, Bektaşi fıkralarının değerler eğitiminde kullanılıp kullanılamayacağı tartışılmıştır. Bu fıkralar Türk kültürü, tarihi ve sosyal yaşamını yansıtmaktadır. Çocukların ilgisini çekebilecek çok sayıda Bektaşi fıkrası bulunmaktadır. Bu yüzden bu fıkraların çeşitli değerler ile Türk kültürü, tarihi ve sosyal yaşamını öğretmek için kullanılabileceği düşünülmektedir. Bu makalede, değerler eğitiminde kullanılabilecek örnek Bektaşi fıkralarına yer verilmiştir.

Educational aspects of comic Bektashi anecdotes and their importance in terms of value education

Comic anecdotes should direct people to think beside entertaining and amusing. It can be seen that comic Bektashi anecdotes, bearing the stamp of belief and thought structure of Hacı Bektash Veli, have purposed of teaching some values as well as refecting negative manner of its term with a critical view. It is not possible to determine whether the Bektashi actually lived the events. Turkish people recognize that the model at comic Bektashi anecdotes play various roles and characters in order to get atraction and the main aim within this is to make people conscious about some maters. Comic anecdotes of Bektashi point out important values by humor and provide lessoning of people. Tere is educating in the essence of these comic anecdotes. Comic anecdotes of Bektashi telling problems during last terms of Otoman Empire, reasons of recession and collapsing focus on peoples lessoning from history. Also, significant human values like honesty and sincerity were stressed. Within this study, whether the comic anecdotes of Bektashi can be used for values education or not has been investigated. Tese comic anecdotes refect Turkish culture, history and social life. Tere are many comic anecdotes of Bektashi that draw childrens atention. So, these anecdotes can be used to teach various values, Turkish Culture, history and social life. Tis article includes a sample of comic anecdotes of Bektashi that can be used for values education. Also, it is emphasized that these comic anecdotes can be used at values education for social studies.

___

AKBAŞ, O. (2008). Sosyal bilgilerde değerler ve öğretimi, (Ed. A.Öcal ve B.Tay) Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi, Ankara: Pegema Akademi.

AKSOY, B., KrTEKİN, K., KUŞ, Z., & SÖNMEZ, Ö. F. (2010). Sosyal bilgiler öğreti- minde karikatür kullanımının öğrencilerin akademik başarısına etkisi. e-Journal of New World Sciences Academy, 5 (4): 1483-1497.

AKTEPE, V., & YEL, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenme- si: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3): 607-622.

AVADALLAH, A. M., & UYLAŞ, S. (2010). Fıkra türünün Arap ve Türk edebiyatlarındaki yeri. Atatürk Üniveristesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 42: 147-174.

AYDIN, İ. S. (2006). Türkçe derslerinde mizah kullanımının öğrenci tutum ve başarısına etkisi (İzmir ilköğretim 8. sınıf örnekleminde). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.

BAYKr, T. (1996). Tarih araştırma ve yazma metodu , İzmir: İrfan Kültür ve Eğitim Mer- kezi Yayınları.

BİTİK, B.Ö. (2007). Fıkra türünde kirlenmeye müdahale ve idealleştirilen fıkra tipinde ara- sözlerin izi: Temelli fıkralar. Millî Folklor, 75: 66-71.

BOrTAV, P.N. (1969). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul.

BULUT, M. (2013). Türkçe eğitimi ve öğretiminde dil ve kültür aktarımı aracı olarak atasöz- leri ve deyimlerin önemi. Electronic Turkish Studies, 8(13): 559-575.

DURMAZ, B. (2007). Yapılandırıcı fen öğretiminde kavram karikatürlerinin öğrencilerin başa- rısı ve duyuşsal özelliklerine etkisi (Muğla ili merkez ilçe örneği). Muğla: Muğla Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

DURUALP, E. (2006). İlköğretimde sosyal bilgiler öğretiminde karikatür kullanımı. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

GÖNEN, S. (2004). Prof. Dr. Saim Sakaoğlunun fıkra ile ilgili çalışmalarının bibliyografyası, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12: 217-230.

GÜLÇİÇEK, A.D. (2003). Hacı Bektaş Velinin yaşam felsefesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 22: 267-279.

GÜNGÖR, E. (1993). Değerler psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyenler Bir- liği Vakfı Yayınları.

HALSTEAD, J. M., & TAYLOR, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education , 30(2): 169-202.

İLBARS, Z. (1998). Bektaşilikte insan kavramı üzerine. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araş- tırma Dergisi, 5. htp://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/ Erişim Tarihi: 21.10.2014.

Kr, R. (2007). Tercanlı fıkra tipi Hanım Osman. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2). htp://eefdergi.erzincan.edu.tr/ Erişim Tarihi: 22.10.2014.

KrTAY, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (3): 463-477.

MARTIN, R. A., PUHLIK-DORIS, P., LARSEN, G., GREY, J. & WEIR, K. (2003). Indivi- dual diferences in uses of humor and their relation to psychological well-being: develop- ment of the humor styles questionnaire. Journal of Research in Personality, 37(1), 48-75.

MİNDİVANLI, E., KÜÇÜK, B,. & AKTAŞ, E. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerlerin aktarımında atasözleri ve deyimlerin kullanımı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3): 86-94.

MORREALL, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak . (Çev. Kubilay Aysevener, Şenay Soyer). İs- tanbul: İris Yayınları.

OKUR, A. (2012). Hacı Bektaş Velî ve ilgili kavramların tanınabilirlik/algısı üzerine bir araştırma ve öğretim programlarındaki (MEB) durumu. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 64: 199-218.

ORUÇ, Ş. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde mizah kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü Dergisi, 3: 56-73.

ÖZCAN, H. (2004). Bektâşî fıkralarında argo, Gazi Eğitim ve Kültür Vakfı Yayını (Abdurrah- man GÜZELe Armağan), 1 (1): 549-558.

ÖZCAN, H. (2008). Halk edebiyatı metinlerinden çocuk edebiyatına kaynak olması ve ör- neklem olarak Dede Korkut Hikâyeleri. Turkish Studies, 3(2): 582-603. htp://turkish- studies.net/ Erişim Tarihi: 22.10.2014.

ÖZDEMİR, N. (2010). Mizah, eleştirel düşünce ve bilgelik: Nasreddin Hoca. Millî Folklor, 87: 27-40.

POWELL, J.P., & ANDRESEN, L.W. (1985). Humour and teaching in higher education. Studies in Higher Education, 10 (1): 79-90.

RECEPOĞLU, E. (2008). Okul müdürlerinin mizah yeteneğinin öğretmenlerin iş doyumla- rına etkisi. Eğitim ve Bilim , 33 (150): 74-86.

ROKEACH, M. (1973). Te nature of human values, New York: Te Free Press.

SAVAŞ, S. (2014). İlköğretim 7. sınıf Türkçe derslerinde mizah kullanımının derse yönelik öğrenci tutumuna etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2 (1): 73-88.

SCHWARTZ, S. (1996). Values priorities and behavior: Applying a theory of integrated va- lues systems, C. Seligman etc. (Eds) Psychology of Value: Ontorio Symposium (pp 1-24), Volume:8, Lawrance Erlbaum Associates, New Jersey: Inc.Publishers

SÖNMEZ, Ö.F. (2014). Atasözlerinin sosyal bilgiler programındaki değerler açısından in- celenmesi. Zeitschrif für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 6(2): 101-115.

TAŞDEMİR, M. (2009). İlköğretimde değerler eğitimi ve bu değerlerin Alevî-Bektaşî değer- leri ile ilişkililiği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 51: 295-326.

TÜRK DİL KURUMU. Güncel Türkçe sözlük. http://www.tdk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 22.10.2014.

YİĞİTİR, S. (2014). Türk destanlarının değer odaklı analizi. Turkish Studies, 9(5): 2125 2140. htp://turkishstudies.net/ Erişim Tarihi: 18.10.2014.

YILDIRIM, D. (1998). Fıkra türü, Türk bitiği: Araştırma/inceleme yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 221-231.

YILDIRIM, D. (1999). Türk edebiyatında Bektaşi fıkraları. Ankara: Akçağ Yayınları.

YILDIRIM, A., & ŞİMŞEK, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi