TÜrkiye Selçuklu ordusundaki frenk ücretli askerler ve Babaîler isyanı'nın bastırılmasındaki rolleri

Türkiye Selçuklu Devleti, devlet geleneği ve yönetim organizasyonu bakımından Büyük Sel- çuklular ve onlardan önceki Türk ve İslam devletlerinin izlerini taşır. Bununla beraber, kendi zaman, mekân ve tarihî tecrübelerine bağlı olarak gelişen bazı yeni uygulamalara da tesadüf edilmektedir. Bu yeni uygulamaların büyük bir kısmı, önceki Türk ve İslam devletlerinde mevcut bulunan müesseselerin tekâmülü veya yeni yorumundan ibaretir. Buna karşılık ba- zıları ise Türkiye Selçuklularının temas etiği yeni kültür ve medeniyetlerle yaşadığı karşılıklı ilişkiler neticesinde ortaya çıkan ve esas itibarıyla zaman ve mekâna uyum/intibak sürecinin birer ürünü olan yeni teamül veya farklı uygulamalardır. Türkiye Selçuklularında görülen bu yeni teamül veya farklı uygulamalardan birisi de ücretli askerlik sistemidir. İbn Bîbî tarafından leşker-i hadîs yani yeni ordu/asker olarak nitelendirilen ve ecrîhor ( ), cerâhor ( ) ve cerîhor ( ) gibi isimlerle kaydedilen ücretli askerler, özellikle Alâüd- dîn Keykubâd ve II. Gıyâsüd-dîn Keyhüsrev dönemlerinde meydana gelen bazı askerî hadi- selerde büyük rol oynamışlardır. Bu ücretli askerler içerisinde en tanınmışları Frenkler olup özellikle Babaîler İsyanının bastırılmasındaki rolleri ile kendilerinden söz etirmişlerdir. Anahtar Kelimeler:

The frankish mercenaries in the army of the Seljuk sultanate of rum and their role in the suppression of the Babai revolt

In terms of tradition of statehood and organization of government, the Seljuk Sultanate of Rum carries the traces of the Great Seljuk Sultanate and the preceding Turkish-Islamic states. However, it is also seen that some new practices based on its era, location and historical ex- periences existed. Te greater part of those new practices is that they consist of perfection and reinterpretation of the establishments existing in the previous Turkish-Islamic states. On the other hand, some practices are new mainstream practices or diferent applications which emerged as a result of the mutual relations the Seljuk Sultanate of Rum had had with the new cultures and civilizations and mainly those practices are results of adaptation process to the era and locations. One of those new mainstream practices and diferent applications seen in the Seljuks of Rum is also the system of recruiting mercenaries. Tose mercenaries were termed by İbn Bibî as leşker-i hadîs which meant new army and recorded with the names ecrîhor ( ), cerâhor ( ) as cerîhor ( ) and they played great roles in some military events which happened especially during the reigns of Alâüd-dîn Keykubâd and II. Gıyâsüd-dîn Keyhüsrev. In those mercenaries, the most famous ones were Frenkish mercenaries and they made a name for themselves with their roles in suppressing the Babai Revolt.

___

AKNERLİ GRİGOR. (1954). Okçu Milletin Tarihi. çev: Hırant D. Andreasyan. İstanbul: İÜEF Yayınları.

ANGELOV, D. (2006). Imperial Ideology and Political Tought in Byzantium 1204-1330. New York: Cambridge University Press.

ANNA KOMNENA. (1996). Alexiad. Çev: Bilge Umar. İstanbul: İnkılap Yayınevi.

ANONİM SELÇUKNÂME. (1952). Neşr ve çev. Feridun Nafiz Uzluk. Ankara.

ATİYA, A. S. (1962). Crusade, Commarce and Culture . Bloomington: Indiana University Press.

BAİLLY, A. (ty); Bizans Tarihi. I-II. çev. Haluk Şaman. Terc. 1001 Temel Eser.

BARTUSİS, M.C. (1992). Te Late Byzantine Army: Arms and Society , 1204-1453. Philadelp- hia: University of Pennsylvania Pres.

BOMBACİ, A. (1978). Te Army of the Saljuqs of Rum Annali. 38 (4): 343-369.

BOSWELL A. B. (1927/1928). Te Kipchak Turks Slavonic Review . 6: 68-86.

BrND, C. (1989). Te Turkish Element in Byzantium, Eleventy-Twelfy Centuries Dumbarton Oaks Papers. 43: 1-25.

BROSSET, M.F. (2003). Gürcistan Tarihi (Eski Çağlardan 1212 Yılına Kadar). çev. Hrand D. Andreasyan. (Notlarla Yay. Haz. Erdoğan Merçil). Ankara: TK Yayınları.

BURY, J.B. (1923). History of the Later Roman Empire . London: Published by Macmillan & Co. Ltd.

CAFERRO, W. (2003). Slaying the Hydra-Headed Beast: Italy and the Companies of Ad- venture in the Fourteenth Century Crusaders, Condotieri, and Cannon: Medieval War- fare in Societies Around the Mediterranean . Edited by Donald J. Kagay and L. J. Andrew Villalon. Brill:285-305.

CAFERRO, W. (1998). Mercenary Companies and the Decline of Siena . Baltimore: Johns Hop- kins University Press.

CAFERRO, W. (2006). John Hawkwood, An English Mercenary in Fourteenth-Century Italy. Baltimore: John Hopkins University Pres.

CAHEN, C. (1979 ). Osmanlılardan Önce Anadoluda Türkler. çev. Yıldız Moran. İstanbul: E Yayınları.

CHAMBERLİN, E.R. (1956) Te English Mercenary Companies in Italy History Today. 6 (5): 334-343.

CHEVEDDEN, P.E. (2000). Te Invention of the Counterweight Trebuchet: A Study in Cultural Difusion Dumbarton Oaks Papers. 54: 71-116.

CÜVEYNÎ. (1916). Târîh-i Cihângüşâ-yı Cüveynî. II. Neşr. Muhammed b. Abdul-Vahhâb Kazvinî. Leyden.

DAWKİNS, R.M. (1947). Te Later History of the Varangian Guard: Some Notes Te Journal of Roman Studies. XXXVII: 39-46.

DEMİRKENT, I. (1994). Haçlı Seferleri Düşüncesinin Doğuşu ve Hedeferi Tarih Dergisi (Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Hatıra Sayısı). 35: 65-78.

DEMİRKENT, I. (1996). Komnenos Hanedanının Büyük Başkumandanı: Türk Asıllı Ioan- nes Aksukhos Belleten . LX (227): 59-72.

EBU BEKR İBNÜZ-ZEKÎ. (1972). Ravzatül-Kütâb ve Hadîkatül-Elbâb . Neşr: Ali Sevim. Ankara: TK Yayınları.

EBUL-FEREC. (1941). Târîhu Muhtasarid-Düvel. çev. Şerafeddin Yaltkaya. İstanbul.

EBUL-FEREC. (1999). Ebul-Ferec Tarihi. I-II. Süryaniceden İngilizceye çev. Ernest A. Wal- lis Budge-İngilizceden Türkçeye çev. Ömer Rıza Doğrul. Ankara: TK Yayınları.

EL-KLKŞANDÎ. (1988). Subhul-Aşâ fi Sınâatil-İnşâ . I-XV. Tahkîk: Muhammed Hüse- yin Şemsüd-dîn. Beyrut.

ER-RÂVENDÎ. (1333). Kitâb-ı Râhatüs-Sudûr ve Âyetüs-Sürûr. Neşr. Muhammed İkbâl- Tashîhât-ı lâzım Müctebâ Meynovî. Tahran.

FAHR-İ MÜDEBBİR. (1346). Adabul-Harb veş-Şecâ a. Neşr. Ahmed Süheylî-i Hânsârî. Tahran.

FERHENG-İ FARİSÎ . (1371). haz: Muhammed Mûîn. I. Tahran.

FERHENG-İ FÂRİSÎ-İ ÂMİD . (1379). I-II. haz. Hasan Amîd. Tahran.

FİNLAY, G. (1906). History of the Byzantine Empire, From DCCXVI to MLVII. Edited by Ernest Rhys. New York: E. P. Duton & Co.

FULCHER OF CHARTRES. (1971). Te Chronicle of Fulcher of Chartres, Book I (1095- 1100) Translated, with notes by Martha McGinty. Te First Crusade: Te Chronicle of Fulcher of Chartres and Other Source Material, (Ed. Edward Peters). Philadelphia: 47-101.

GENCİNE-İ GÜFTAR FERHENG-İ ZİYÂ. (1984). haz: Ziyâ Şükün. III, İstanbul: MEB Yayınları.

GEOFFREY DE VİLLEHARDOUİN. (1908). Memoirs or Chronicle of Te Fourth Crusade and Te Conquest of Constantinople . Trans: Frank T. Marzials. London: J. M. Dent.

GORDLEVSKİ, V. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti. çev. Azer Yaran. Ankara.

GÖKSU, E. (2009). Erzurumun Sonbaharı Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı). 4 (8):1323-1334.

GÖKSU, E. (2010). Türkiye Selçuklularında Ordu . Ankara: TK Yayınları.

GRİFFİTH, G.T. (1968). Te Mercenaries of the Hellenistic World, Groningen: Booms Boek- huis N.V. Publishers.

HASAN ENVERÎ. (2535). Istılâhât-ı Dîvânî Devre-i Gaznevî ve Selçûkî. Tahran.

HETUM. (2004). History of the Tartars (Te Flower of Histories of the East). Trans. Robert Bedrosian. New Jersey.

IOANNES KİNNAMOS. (2001). Historia (1118-1176). Yay. Haz: Işın Demirkent. Ankara: TK Yayınları.

İBN BÎBÎ. (1956). el-Evâmirül-Alâiye fil-Umûril-Alâiye . Tıpkı Basım. Önsöz ve fihristi haz. Adnan Sadık Erzi. Ankara: TK Yayınları.

İBN VÂSIL. (1975). Müferricü'l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb . V. Tahkîk: H. M. Rabi-S. A. el-Âşûr. Kahire.

İBNÜL-EZrK. (1992). Meyyâfârıkîn ve Âmid Tarihi (Artuklular Kısmı) . çev. Ahmet Sav- ran. Erzurum.

JEAN DE JOİNVİLLE. (1906). Te Memoirs of the Lord of Joinville. (A New English Version Ethel Wedgwood). London.

KFESOĞLU, İ. (1998). Türk Millî Kültürü . İstanbul.

KYA, S. (2001). I. Gıyâsüd-dîn Keyhüsrev ve II. Süleymânşâh Dönemi Selçuklu Tarihi (1192- 1211). Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.

KYMAZ, N. (1964). Anadolu Selçuklu Devletinin İnhitatında İdarî Mekanizmanın Rolü (I) DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi. II (2-3): 91-155.

KYMAZ, N. (1965). Anadolu Selçuklu Devletinin İnhitatında İdare Mekanizmasının Rolü (II) DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi. III (4-5): 23-61.

KİERNAN, V. G. (1957). Foreign Mercenaries and Absolute Monarchy Past and Present. 11: 66-86.

KİrKOS. (1986). History of the Armenians. Trans. Robert Bedrosian. Sources of the Arme- nian Tradion. New York.

KÖPRÜLÜ, F. (1994). Osmanlı Devletinin Kuruluşu . Ankara: TK Yayınları.

MAHMÛD NEDÎM AHMED FEHÎM. (1983). el-Fennül-Arabî el-Ceyşül-Mısrî fil-Asril- Memlûkî el-Bahrî (1250-1383/648-783). (Basım yeri yok)

MALLET, M. (1974). Mercenaries and Teir Masters: Warfare in Renaissance Italy, Totowa, New Jersey.

MALLET, M. (1999). Mercenaries Medieval Warfare: A History. Edited by Maurice Hugh Keen. New York: Oxford University Press.

MAY, T.M. (2003). Te Mongol Precence and Impact in the Lands of Eastern Mediterrane- an Crusaders, Condotieri and Cannon: Medieval Warfare in Societies Around the Mediter- ranean . Edited by Donald J. Kagay and L. J. Andrew Villalon. Brill: 133-156.

MİHAİL. (1944). Süryanî Patrik Mihailin Vekâyinâmesi. II. çev: Hrand D. Andreasyan. Ankara:TK Kütüp. No:44de yayınlanmamış tercüme.

MİKHAİL PSELLOS. (1992). Khronographia . Yay. Haz: Işın Demirkent. Ankara: TK Ya- yınları.

MİLLİARD, M.T.S. (2003). Overcoming Post-Colonial Myopia: A Call to Recognize and Regulate Private Military Companies Military Law Review . 176: 1-95.

NİCOLLE, D. ve Gravet, C. (2006). Te Normans: Warrior Knights and Teir Castles. Ox- ford: Osprey Publishing.

NİKETAS KHONİATES. (1995). Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri) . Çev: Fikret Işıltan. Ankara: TK Yayınları.

NİZÂMÎ-İ ARÛZÎ-İ SEMERKNDÎ. (1348). Çehâr Makâle, (Neşr. Muhammed bin Ab- dulvahhâb Kazvînî), Tahran.

NİZÂMÜL-MÜLK. (1976). Siyerül-Mülûk (Siyâsetnâme). Be ihtimâm Hubert Darke. Tah- ran.

OCAK, A.Y. (1996). Babaîler İsyanı-Alevîliğin Tarihsel Altyapısı. İstanbul: Dergâh Yayınları.

ODO OF DEUİL. (1948). De Profectione Ludovici VII in Orientem . Ed. and Trans. Virginia Gingerich Berry. New York.

OMAN, C.W.C. (1892). Te Bizantine Empire . London: T. Fisher Unwin Ltd.

OSTROGORSKY, G. (1999). Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TK Yayınları.

PARKE, H.W. (1933). Greek Mercenary Soldiers: From the Earliest Times to the Batle of Ipsus. Oxford: Oxford University Press.

POLAT, İ. E. (2006). Haçlılara Kılıç ve Kalem Çekenler . Ankara.

POLAT, M.S. (2005). Türkiye Selçuklularında Askerî Teşkilât (1071-1243) Türklük Araş- tırmaları Dergisi. 17: 17-53.

PrWER, J. (1985). Social Classes in the Latin Kingdom: Te Franks A History of the Cru- sades -Te impact of the Crusades on the Near East. V. General Editor: Kennet M. Seton. Edited by Norman P. Zacour and Harry W. Hazard, Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.

REŞÎDÜD-DÎN FAZLULLÂH. (1999). Câmiüt-Tevârîh. II. Cilt 5. Cüz Selçuklular Kısmı. Neşr: Ahmet Ateş. Ankara: TK Yayınları.

SAÎD ABDUL-FETÂH AŞÛR. (1986). el-Asrul-Memâlikî fî Mısr veş-Şâm. Kahire.

SAVVİDES, A.G.C. (1993). Late Byzantine and Western Historiographers on Turkish Mer- cenaries in Greek and Latin Armies: Te Turcoples/Tourkopouloi Te Making of Byzan- tine History. Edited by Roderick Beaton and Charlote Roueché. Aldershot: 122-136.

SCHLİGHT, J. (1968). Monarchs and Mercenaries: A Reappraisal of the Importance of Knight- Service in Norman and Early Angevin England. Connecticut: Conference on British Studi- es at the University of Bridgeport.

SİMON DE SAİNT QUENTİN. (2006). Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu. çev. Erendiz Özbayoğlu. Antalya.

SİR JOHN HAWKWOOD (LAcuto): Story of a Condotiere. (1889). Translated from the Italian of John Temple-Leader, Giuseppe Marcoti, by Leader Scot, London: Published by T. Fisher Unwin.

STERNS, I. (1985). Te Teutonic Knights in the Crusader States A History of the Crusa- des - Te Impact of the Crusades on the Near East. V. General Editor: Kennet M. Seton. Edited by Norman P. Zacour and Harry W. Hazard, Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.

TUrN, O. (2002). Selçuklular Zamanında Türkiye, Siyâsî Tarih Alp Arslandan Osman Gaziye (1071-1318). İstanbul.

UMUNÇ, H. (2002). Balatta Bir İngiliz Şövalyesi: Beylikler Döneminde Türkiyenin Batı İle İlişkileri XIII. Türk Tarih Kongresi (4-8 Ekim 1999). III (1). Ankara: 1-9.

ÜLKEN, H.Z. (2006). Türkiye Tarihinde Sosyal Kuruluş ve Toprak Rejiminin Gelişmesi Vakıfar Dergisi. 10. Ankara. Tıpkı Basım-PYS Vakıf Sistem Matbaası:1-62. VÁSÁRY, I. (2005). Cumans and Tartars, Oriental Military in the Pre-Otoman Balkans, 1185- 1365 . New York: Cambridge University Press.

VASİLİEV, A.A. (1952). History of the Byzantine Empire (324-1453). II. 1952: Te Univer- sity of Wisconsin Press.

VRYONİS, S. (1975). Byzantine and Turkish Societies and Teir Sources of Manpower War, Technology and Society in the Middle East. Ed. V. J. Parry-M. E. Yapp. Londra. Oxford University Press:125-152.

WILLERMUS TYRENSIS. (1994). Historia Rerum in Partibus Transmarinis Gestarum. XVI,

XVII, XVIII. Kitaplar. çev: Ergin Ayan. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 1994: İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi