Alevîliğin yanlış algılanması: Muharrem uygulamaları örneği

Bu çalışma Türkiyede yürütülen Muharrem ayı etkinliklerine bağlı olarak Alevîliğin nasıl algılandığı konusunu ele almaktadır. Konu Muharrem ayı dolayısıyla yürütülen oruç, yas/ matem ve aşure gibi unsurlardan hareketle işlenmektedir. Söz konusu unsurlara bağlı ola- rak bir değerlendirme yapıldığında ülkemizde günümüz itibariyle kendilerine Alevî denilen gruplarla ilgili iki temel yanlış algı ve konumlandırmanın bulunduğu görülmektedir. Bunlar- dan ilki, söz konusu unsurların sadece Alevîliğe ait özelliklermiş gibi algılanıp, diğer tasavvuf ekollerindeki aynı içerik ile yürütülen uygulamaların göz ardı edilmesidir. İkincisi ise, Mu- harrem uygulamalarına bağlı olarak Alevîliğin Şii (Caferî) çerçevede görülebilmesidir. Bu iki temel yanlış algı ve konumlandırmanın konunun tarihsel ve bilimsel bilgilerin ortaya koymuş olduğu veriler dikkate alınmaksızın yanlış bir şekilde değerlendirilmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.

Misperception of alevism: In reference to the Muharram month activities

Tis study discusses how Alevism is perceived in reference to the Muharram Month Activi- ties carried out in Turkey. Te subject is handled by means of fasting (of Muharram), mo- urning and ashure (Noahs pudding dessert) activities carried out in the Muharram Month. When an assessment is made considering the activities about the subjects, it is observed that there are two main misperceptions and incorrect positionings related to groups called as Alewi in our country. First of these is the perception of these activities as if they only belong to Alewi groups and disregarding activities executed with the same content in ot- her Sufism approaches/sufi orders. Second is accepting Alewism within the frame of the Shiism/Jafarism. It is considered that these two fundamental misperceptions and wrong positionings are due to incorrect assessments that ignore the data revealed by the historical and scientific knowledge.

___

AHMED B. HANBEL, (1978). Müsned (I-VI) , Beyrut: El-Mektebetül-İslâmi.

AKPINAR, Y. (1982). Kumrî. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi , İstanbul.

AKSÜT, H. (2009). Aleviler Türkiye-İran-Irak-Suriye-Bulgaristan . Ankara:Yurt Kitap-Yayın.

ALGÜL, H. (1997). Haram Aylar. TDVİA. XVI/105-106. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

BİLMEN, Ö.N. (1957). Büyük İslam İlmihali. İstanbul.

BAŞ, E. (2004). Aşûre Günü, Tarihsel Boyutu ve Osmanlı Dinî Hayatındaki Yeri Üzerine Düşünceler. AÜİFD, XLV (I), 167-190.

BAŞ, E. (2011). Ahmed Yesevînin Bektaşîlik, Alevîlik Üzerindeki Etkileri Ve Osmanlı Dinî Hayatındaki İzleri, AÜİFD, LII (2), 21-53.

BEDER, E. (ty). Hüseyin Vây Iğdır İlinde Muharrem Ayı Törenleri. Yozgat: Kün Yay.

BOZKURT, N. (2008). Erkânname, Kuranda Alevî Erkânı, 100 Konu- 100 Deyiş 100 Ayet, Ankara.

BOZKUŞ, M. (2003). Büveyhîler ve Şiîlik, Sivas: Vizyon.

BOZKUŞ, M. (2011). Anadoluda İslam ve Mezhepler . Sivas: Asitan Yay.

BUHÂRÎ, (1987). El-Câmius-Sahîh, Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, (I-XVII) çev: Mehmed So- fuoğlu. İstanbul: Ötüken Yay.

CENGİZ, R. (2000). Çamiçi Beldesinde Dinî Hayat; Alevilik Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma . (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Elazığ: FÜSBE.

DOĞANAY, E. (2000). Anadoluda Yaşayan Dergahlar. İstanbul: Can Yayınları.

EREN, S. (2002). Sosyolojik Açıdan Ordu Yöresi Alevîliği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Amkara: Ankara Ün. SBE.

ERSAL, Mehmet. (2013). Alevi-Bektaşi İnanç Sisteminde Hiyerarşik Yapı: Çubuk Havzası Aleviliği Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

FIĞLALI, E.R. (1984). İmâmiyye Şîası. İstanbul: Selçuk Yay.

FIĞLALI, E.R. (1998). Hüseyin. TDVİA. XVIII/518-521. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

GÜNGÖR, Ö. (2007). Ârâftaki Kimlik: Alevîlik/Bektâşilik. Ankara: Akasya Kitap.

GÜNGÖR, Ş. (1997). Hadîkatüs-Suadâ. TDVİA. XV/20-22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

GÜNGÖR, Ş. (2003). Maktel. TDVİA. XXVII/ 455. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın- ları.

GÜNGÖR, Ş. (2003). Maktel-i Hüseyin. TDVİA. XXVII/ 456-457. Ankara: Türkiye Diya- net Vakfı Yayınları.

GÖLPINARLI, A. (2004). Tasavvufan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İn- kılap Kitabevi.

GÖLPINARLI, A. (2006). Mevlevi Adab ve Erkanı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.

İLMİHAL(I-II). (2011). Komisyon. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

İMAM CAFER-İ SADIK BUYRUĞU. (1998). haz.: Adil Ali Atalay. İstanbul: Can Yayınları.

İMAM GAZALÎ. (1975). İhyâu Ulümid-Din (I-IV). ter.:Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yay.

KLELİ, L. (1996) . Binbir Çiçek Mozaiği Alevilik . İstanbul: Can Yay.

Kr, M. (2008). Dergahlar ve Mersiyehanlar, Türk Edebiyatı Dergisi, 411: 10-15.

KESKİN, M. (2010). Şâfiî İlmihali. Ankara: DİB Yayınları.

KESKİN, Y.M. (2004). Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Alevîliği Elazığ Sünköy Örneği . Ankara: İlâhiyât Yay.

KOÇOĞLU, K. (2011). Iğdırda Yaşayan Aşura, Milel ve Nihal , 8 (3): 151-188.

KURAN-I KERÎM VE MEÂLİ. Komisyon.Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, htp://kuran.diyanet.gov.tr/.

KURAN YOLU TÜRKÇE MEÂL VE TEFSİR. (2006). Komisyon. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

MÜSLİM.(1981 ). El-Kütübüs-Site, Sahîhu Müslim.İstanbul: Çağrı Yay.

KUTLU, S. (2008). Alevîlik-Bektaşîlik Yazıları, Alevîliğin Yazılı Kaynakları, Buyruk, Tezkire-i Şeyh Safî. Ankara: Ankara Okulu Yay.

MELİKOFF, İ. (1994). Uyur İdik Uyardılar Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmaları. çev. Turan Alp- tekin. İstanbul: Cem Yayınevi.

NOYAN, B. (1995). Bektaşîlik Alevîlik Nedir. Ankara. Ant-Can Yayınları.

OCAK, A.Y. (1999). Alevîliğin Tarihsel, Sosyal Tabanı İle Teolojisi Arasındaki İlişki Prob- lemine Dair, Tarihî ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiyede Alevîler Bektaşîler Nusayrîler . 385- 398. İstanbul: Ensar Neşriyat.

ONAT, H. (1993). Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. Ankara.

OPÇİN, T. İstanbulda Tekkeler Bir Ay Boyunca10 Muharrem-Kerbela Yası" Tutuyor/ Tekkeler Muharrem'de "kan" Ağlıyor, Yeni Aktüel, htp://www.yeniaktuel.com.tr/ tur117,183@2100.html.

ÖZ, B. (2001). Dünyada ve Türkiyede Alevi-Bektaşi Dergâhları. İstanbul: Can Yayınları.

ÖZ, M. (2009). Tâziye. TDVİA, XL/ 203-204. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

ÖZCAN, N. (2004). Mersiye, TDVİA. XXIX,/219-222. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

ÖZMEN, İ. (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi (I-V). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

ÖZTELLİ, C. (1989). Pir Sultan Abdal Bütün Şiirleri . İstanbul: Özgür Yay.

SELÇUK, A. (2004). Tahtacılar . İstanbul: Yeditepe Yay.

SEZGİN, A. (2002). Sosyolojik Açıdan Alevilik-Bektaşilik. Ankara: Yeni Türkiye Yay.

SİNANOĞLU, F. (2008). Türk Kültüründe Alevi-Bektaşi Olgusu (Malatya Örneği). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.

SÜHREVERDÎ, Ö. (1989). Tasavvufun Esasları Avâriful-Meârif Tercümesi-. haz.: H. Kamil Yılmaz, İrfan Gündüz. İstanbul: Erkam Yay.

SOYYER, A.Y. (2012). 19. Yüzyılda Bektaşîlik .İstanbul. FridaYayınları.

TABERÎ, M. (1999). Tefsîrut-Taberî, Câmiul-Beyân fî Tevîlül-Kurân . Beyrut: Dârul- Kütübil İlmiyye.

TAŞĞIN, A. (2006). Türkmen Aleviler Diyarbakır Örneği-. İstanbul: Ataç Yay.

TATÇI, M. (1991). Âşık Yunus ve Diğer Yunusların Şiirleri. Ankara.

TEBER, Ö.F. (2008). Bektâşî Erkânnâmelerinde Mezhebî Unsurlar, Ankara: Aktif Yay.

TOPDEMİR, C. (2006). Aşura , İstanbul: Cem Vakfı Cep Kitapları Dizisi.

TOSUN, N. (2011). Tekkelerde Âşure ve Mâtem Gelenekleri, Şefat Dergisi, 10, htp:// www.sefatdergisi.com/sayi-10/264-tekkelerde-vsyre-ve-mvtem-gelenekleri.html, Eri- şim tarihi: 01.01.2011

TUR, S.D. (2002). Erkânname Aleviliğin İslamda Yeri ve Alevi Erkânları. İstanbul: Can Yay.

ULUDAĞ, S. (1998). Ağıt, TDVİA, I/470-472.İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

UZUN, M. (2006). Muharremiyye, TDVİA. XXXI/ 8-9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

ÜÇER, C. (2010). Tokat Yöresinde Geleneksel Alevîlik . Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

ÜÇER, C.(2011). Alevîlikte Musâhiblik . Ankara: Araştırma Yayınları.

ÜÇER, C. (2008). Alevîliğin Neliği ve Şîîlik (Caferîlik) ile İlişkisinin Çerçevesi Marife Der- gisi, 8 (3) : 205-238.

ÜÇER, C.(2009). Alevilik; Yapılar, Grupların Temel Özellikleri Ve Bazı Mülahazalar Dinî Araştırmalar Dergisi, 12 (33): 63-88.

ÜÇER, C.(2010 b). Geleneksel Alevîlikte İbadet Hayatı, Bazı Âdâb Ve Erkân Anadoluda Aleviliğinin Dünü ve Bugünü, editör: Halil İbrahim Bulut. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları. ss. 457-510.

ÜZÜM, İ. (2007). Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilik. İstanbul: İSAM Yayınları.

ÜZÜM, İ. (2003). Alevilerin Caferi Mezhebine Mensubiyetinin Arka Planı Alevilik-Caferi- lik İlişkisi veya İlişkisizliği İslâmiyât, VI (3):127-150.

ÜZÜM, İ. (2010). Duygunun Tarihe Meydan Okuması: Tarihi Kerbela Olayının Tahrifi Bağlamında Utâk-ı Kasım, Çeşitli Yönleriyle Kerbela Sempozyumu (I-III). III/ 137-141.

VARLIK, A.A. (2000). İslâmiyetin Özü ve Alevilik-Bektaşilik . İstanbul: Can Yayınları.

YAŞAROĞLU, M.K. (2006). Muharrem, TDVİA. XXXI/ 4-5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

YAZIR, M.H. (1995). Hak Dîni Kuran Dili (I-IX). Ankara: Akçağ Yayınları.

YAVUZ, Y.Ş. (1991). Aşure, TDVİA. IV/ 24-26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

YILDIRIM, E. (2011). Tunceli Yöresi Alevilerinde Muharrem Ayının Önemi ve Aşure Ge- leneği Fırat Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, 16 (1): 71-84.

YÜKSEL, A.T. (2001). İhtirastan İktidara Kerbelâ. Konya: Yediveren Yayınları.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi