Branş Öğretmen Adaylarının Braille Yazıya Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Bu araştırmanın amacı görme engelliler ortaokullarına atanma ihtimali olan branş öğretmen adaylarının Braille yazıya yönelik tutumlarını belirlemek ve tutumlarını çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Araştırma hem betimsel hem de ilişkisel nitelikte bir araştırmadır. Bundan dolayı betimleme yapmak için betimsel araştırma yöntemlerinden birisi olan tarama kullanılırken, nedensel ilişkileri ortaya koymak için ise ilişkisel araştırma yöntemlerinden birisi olan nedensel karşılaştırma kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini küme örnekleme yöntemi ile seçilmiş olan 153 dördüncü sınıf branş öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri “Demografik Bilgi Formu” ve “Braille (Kabartma) Yazıya Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Araştırma kapsamında toplanan veriler SPSS programı yoluyla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda genel olarak branş öğretmen adaylarının Braille yazıya yönelik tutumlarının olumlu olduğu görülmüştür. Ayrıca öğretmen adaylarının Braille yazıya yönelik tutumlarının cinsiyetlerine, bölümlerine, ailelerinde ya da çevrelerinde özel gereksinimli bir bireyin olması durumuna ve sınıflarında özel gereksinimli bir öğrencinin olmasını isteme durumlarına göre anlamlı olarak farklılaştığı ancak özel eğitimle ilgili aldıkları ders sayısına, öğretmenlik uygulamasında özel gereksinimli bir öğrenci ile karşılaşmalarına, daha önce görme yetersizliği olan birini tanımalarına, anne ve baba eğitim durumlarına göre ise anlamlı olarak farklılaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Görme Yetersizliği, Braille, Tutum, Öğretmen Adayları

Investigating Branch Teachers Candidates’ Attitudes Toward Braille in Terms of Various Variables

This study seek to determine the attitudes of preservice branch teachers toward Braille. The study was of descriptive and correlational design. Therefore, the survey method, which is among descriptive research methods, to make a description and causative comparison which is among correlational research methods to reveal causative correlations were used. The sample of the study comprised 153 fourth grade senior preservice branch teachers who were chosen via the cluster sampling method. The data was collected using “The Demographic Information Form” and “The Attitude toward Braille Scale” and was analysed via the SPSS program. Consequently, it was found that the branch teacher candidates' attitudes towards Braille were positive in general. Moreover, they concluded that the attitudes of the preservice teachers toward Braille significantly varied according to their gender, department, presence of an individual with special needs in their family or surrounding area, and their willing a student with special needs in their classroom. However, the attitudes of the preservice teachers did not significantly vary according to the number of special education courses they attended, encountering a student with special needs in teaching practice, previously knowing someone with visual impairment, and educational status of their parents.

Keywords:

Visiual Impairment, Braille, Attitude, Preservice Teachers,

PDF

___

Açak, M. & Narinç, Ç. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının incelenmesi (Malatya il örneği). GERMENİCA Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 18-27. https://dergipark.org.tr/en/pub/germenica/issue/52438/673500 sayfasından erişilmiştir.
Akman, Y. (2017). Öğretmenlerin algılarına göre iş motivasyonu ve örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişki. HAYEF Journal of Education, 14(1), 71-88. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuhayefd/issue/ 30378/328129 sayfasından erişilmiştir.
Argyropoulos, V., Hathazi, A. & Nikolaraizi, M. (2019). Undergraduate student education programs regarding braille literacy: a transnational comparative study. Higher Education Studies, 9(4), 44-57. https://doi.org/10.5539/hes.v9n4p44
Ahsan, T. V. & Sharma, U. (2018). Pre-service teachers’ attitudes towards inclusion of students with high support needs in regular classrooms in Bangladesh. British Journal of Special Education, 45(1), 81-97. https://doi.org/10.1111/1467-8578.12211
Aktaş, F. N. & Argün, Z. (2021). Görme engelli bireylerin matematik eğitiminde ihtiyaçları ve sorunları: Cebir kavramları bağlamında. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(3), 699-723. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.750682
AlTarawneh, R. K. & Majali, R. (2021). Effectiveness of a Braille Training Program for teachers in Jordan. Psychology and Education, 58(2), 11461-11471. https://doi.org/10.17762/pae.v58i2.4328
Altunhan, A., Bayer, R. & Açak, M. Z. (2021). Mardin Artuklu Üniversitesi öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının incelenmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 61-70. https://dergipark.org.tr/tr/pub/comusbd/issue/62457/871898 sayfasından erişilmiştir.
Aslan, C. (2018). Özel eğitim öğretmenlerinin yardımcı teknolojilere yönelik tutumları. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 8(1), 102-120. https://doi.org/10.17943/etku.319972
Aslan, C., Doğuş, M., Okyar, S. & Kan, A. (2019). Braille (kabartma) yazıya yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 271-295. https://doi.org/10.17152/gefad.429774
Atila, G. (2017). Ortaokul düzeyindeki görme engelli öğrencilerin Fen Bilimleri dersinde karşılaştıkları sorunlar. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Aydın-Odywer, P., Çakmak, S., Şafak, P., Karakoç, T. & Er, E. (2014). Aile eğitim rehberi görme engelli çocuklar. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
Bolat, N., Doğangün, B., Yavuz, M., Demir, T. & Kayaalp, L. (2010). Doğuştan tam görme engeli olan ergenlerin depresyon, kaygı düzeyleri ve benlik kavramı özellikleri. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 77-82. https://www.turkpsikiyatri.com/Data/UnpublishedArticles/r2073t.pdf sayfasından erişilmiştir.
Boydak, R. B. (2015). Görme engellilerin ana dili eğitiminde kavram geliştirme süreçleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Bruce, S., Ferrell, K. & Luckner, J. L. (2016). Guidelines for the administration of educational programs for students who are deaf / hard of hearing, visually impaired, or deafblind. Journal of the American Academy of Special Education Professionals, 47, 47-59.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (25. b.). Ankara: Pegem Akademi.
Ceylan, Ö. (2017). Anne baba tutumları ile çocuğun sosyalleşme süreci arasındaki ilişki: Okul öncesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Çifci, E. (2021). Görme engelli öğrencilere ortaokul matematiği öğreten matematik öğretmenlerinin öğretim uygulamaları ve karşılaştıkları zorluklar. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Çifcibaşı-İyigün, S. & Tortop, H. S. (2018). Özel eğitimde yenilikçi uygulamalar görme engelli bireyler için inovatif ve yenilikçi teknolojik araç tasarımları ve yaşam doyumlarına etkisi. Journal of Gifted Education and Creativity, 5(2), 31-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jgedc/issue/40757/ 492904 sayfasından erişilmiştir.
Çitil, M., Karakoç, T. & Küçüközyiğit, M. S. (2018). Özel eğitim lisans dersinin öğretmen adaylarının bilgi düzeylerine ve engellilere yönelik tutumlarına etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 815-833. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018
EGED. (2022). Görme Engelli Öğrencilerin Özel Eğitim Okulları ve Kaynaştırma Yoluyla Eğitime Erişimi Raporu. https://www.eged.org/node/496 sayfasından erişilmiştir.
Elçiçek, M. & Bahçeci, F. (2015). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin mobil öğrenmeye yönelik tutumlarının incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(30), 17-33. https://dergipark.org.tr/en/pub/sakaefd/issue/11235/134212 sayfasından erişilmiştir.
Erdoğan, Y. & Aslan, D. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 104-132. https://doi.org/10.17860/mersinefd.629158
Ergin, D. Y. (1994). Örnekleme türleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(6), 91-102. https://dergipark.org.tr/en/pub/maruaebd/issue/373/2192 sayfasından erişilmiştir.
Gülünay, Y. İ., Kayışoğlu, N. & İlhan, L. (2019). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının zihinsel engelli çocuklara yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 626-639. https://dergipark.org.tr/en/pub/joiss/issue/ 49576/629456 sayfasından erişilmiştir.
Hebebci, M. T. (2017). Görme engelli ve az gören bireyler için geliştirilen donanım ve yazılımlar. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi, 1(2), 52-62. https://dergipark.org.tr/en/pub/bestdergi/issue/ 37868/437539 sayfasından erişilmiştir.
Hutzler, Y., Zach, S. & Gafni, O. (2005). Physical education students’ attitudes and self-efficacy towards the participation of children with special needs in regular classes. European Journal of Special Needs Education, 20(3), 309–327. https://doi.org/10.1080/08856250500156038
Kazazoğlu, S. (2013). Türkçe ve İngilizce derslerine yönelik tutumun akademik başarıya etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(170), 294-307. http://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/2123 sayfasından erişilmiştir.
Kline, R. B. (2005). Structural equation modeling (2. b.). New York: The Guilford Press.
MEB. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/ 20180707-8.htm sayfasından erişilmiştir.
MEB. (2022). Görme engelliler ilkokulları ve ortaokulları haftalık ders çizelgesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_02/02120124_grmeengellilerlkokulveortaokulhaftalkdersizelgesi.pdf sayfasından erişilmiştir.
Orel, A., Zerey, Z. & Töret, G. (2004). Sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 23-33. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/159208 sayfasından erişilmiştir.
Öz, B. (2019). Türkiye’de görme engelli öğrencilerin müzik eğitiminde karşılaştıkları sorunlar ile ilgili öğrenci görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Özsan, M. & Hasret, F. (2017). Görme engelli bireylerin günlük yaşamını kolaylaştırmak adına bir önerme: Braille alfabeli giysiler. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 5, 89-94. https://doi.org/10.21923/jesd.62716
Özyürek, M. (2002). Görme özürlüler. Y. Özsoy, M. Özyürek & S. Eripek (Ed.), Özel eğitime muhtaç çocuklar “özel eğitime giriş” içinde (s. 21–44). Ankara: Karatepe Yayınları.
Sadato, N. (2005). How the blind “See” Braille: Lessons from functional magnetic resonance imaging. The Neuroscientist, 11(6), 577–582. https://doi.org/10.1177/1073858405277314
Şafak, P. (2017). Braille yazı sistemi, tarihçesi ve dünyada Braille. P. Şafak (Ed.), Görenler için Braille (kabartma) yazı rehberi içinde (s. 2-23). Ankara: Pegem Akademi.
Şahin, H. & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), 767-779. https://dergipark.org.tr/en/pub/tsadergisi/ issue/31706/347479 sayfasından erişilmiştir.
Şahin, Y. L., Tuncer, A. T. & Kuzu, A. (2018). Görme engelli bireylerin eğitiminde kullanılabilecek bir ses ile görme sistemi örneği. H. F. Odabaşı (Ed.), Özel eğitim ve eğitim teknolojisi içinde (s. 67–90). Ankara: Pegem Akademi.
Şirin-Kaya, Ş. (2020). Bahçede uygulanan okul öncesi eğitim etkinliklerinin çocukların problem davranışlarına ve sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Tay, B. & Akyürek-Tay, B. (2006). Sosyal bilgiler dersine yönelik tutumun başarıya etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 73-84. https://dergipark.org.tr/en/pub/tebd/issue/26121/275174 sayfasından erişilmiştir.
Wittenstein, S. H. (1994). Braille literacy: Preservice training and teachers' attitudes. Journal of Visual Impairment & Blindness, 88(6), 516–524. https://www.proquest.com/dissertations-theses/braille-literacy-pre-service-training-teacher/docview/304073298/se-2 sayfasından erişilmiştir.
Yaralı, D. (2015). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 431-455. https://doi.org/10.17556/jef.02712
Yaralı, D. (2016). Öğretmen adaylarının özel eğitim dersine yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(24), 59-76. https://dergipark.org.tr/en/pub/pausbed/issue/34749/384296 sayfasından erişilmiştir.
Yazıcı, F. & Sözbilir, M. (2020). 6. sınıf görme engelli öğrencilere solunum sistemi kavramlarının öğretimi. Erciyes Journal of Education, 4(2), 68-97. https://doi.org/10.32433/eje.806653