Azerbaycan Romantik Şiiri’nde Santimantalizm (1905-1917)

XX. yüzyıl Azerbaycan edebiyatında, edebî sürece yön verecek olan iki önemli akımdanbiri romantizm olmuştur. Realist kanadı teşkil eden “İnkılapçı Demokratik Edebiyat”temsilcileri ile birlikte sosyal adalet, hürriyet, demokrasi, eğitim, terakki ve kadın haklarıgibi kavramlar üzerine yoğunlaşmış olan romantikler, gerek üslup gerekse yöntemve tavır açısından onlardan farklı bir yol izlemişlerdir. Yaşanan siyasi ve sosyal gelişmelerkarşısında sergilenen farklı ruh hâlleri, bazen santimantalizme varan melânkoliktavır, bazense “umut verici yarın beklentisi’nin yarattığı sevinç ve coşku, bu farklılığıyaratan başlıca etkenler arasında yer alır. Benzer kaynaklardan esinlenilmekle birliktesadece romantiklerde görebildiğimiz bu farklı tavır, daha çok kendilerinin felsefî veidealist düşünceler içerisinde ütopik bir yaklaşım ortaya koymuş olmaları ile açıklanabilmektedir.İşte bu nokta bize göre 1905 sonrası şekillenmeye başlayan Azerbaycanromantik şiirinin en belirgin niteliklerinden birini oluşturur. Diğer bir deyişle, sevinç yada hüznü ihtiva eden iyimserlik ya da karamsarlık gibi zıt duygu ve düşünceler, gelişmeleridaha makul bir tavır içerisinde takip eden realistlere göre, romantikleri farklıbir konuma taşımaktadır. İlgili döneme ait söz konusu çalışmalar incelendiğinde bupsikolojinin arkasında sürekli değişen ya da değişeceği düşünülen siyasî ve sosyal yapıbulunduğu görülecektir. Bu sonuç, her ne kadar daha çok farklılığa dikkat çekilmiş olsada, Azerbaycan romantik şiirinin de tıpkı Batı’dakine benzer bir iklimde yeşerip geliştiğinigöstermektedir.

Sentimentalism in Azerbaijani Romantic Poetry (1905-1917)

Romanticism was one of the two outstanding literary movements in the 20th century Azerbaijani literature. Romantics adopted different manners, styles and methods to present their ideas on social justice, independence, democracy, education, progress and women’s rights and other topics which they shared with the representatives of the “Reformist Democratic Literature” endorsing realism. The difference between the two movements can be summed up in romantics’ melancholic perception of political and social developments amounting to sentimentalism at times and their exuberant “expectation of a hopeful tomorrow” at other times. Romantics’ unique sentimentalist approach, though inspired by the same sources, can be explained by their idealistic and utopian philosophy. We believe that this aspect is one of the most distinguished characteristics of Azerbaijani romantic poetry emerging from 1905 onwards. What set romantics apart from realists who were calmer in the face of events and developments, was the co-presence of contradictory feelings such as exuberance and melancholy, optimism and pessimism.The works produced during those years reveal clues about romantics’ psychology about the changing political and social structure or their expectations of change.

PDF

___

ZAMANOV Abbas [2003]. Seçilmiş Eserleri, Bakı: Çinar Çap.
TÜRKEKUL Mustafa Hakkı [1963]. Azerbaycan Türk Şairi Hüseyin Cavid (Doğumunun 80 yıllığı münasebetiyle), İstanbul: Azerbaycan Gençlik Derneği.
TALIBZÂDE Kamal [1984]. Azerbaycan Edebî Tenqidinin Tarixi (1800-1920-ci İller). Bakı: Maarif
PERİN Cevdet [1943]. Fransız Edebiyatına Toplu Bir Bakış, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
Mir Celâl [2004]. Azerbaycan’da Edebi Mektebler (Haz: Tehsin Mütellimov), Bakı.
MEMMED Cefer [2003]. Seçilmiş Eserleri I-II, Bakı: Çinar Çap.
MEHEMMED Hadi [1980]. “Terane-yi Vetenperestane”. Séçilmiş Şé’rler, Bakı: Yazıçı.
MEHEMMED Hadi [1906]. “Amal-i İstiqbal, Yaxud Ümid ve Emeller”, Füyuzat, S. 2, Bakı: Çaşıoğlu.
İBADOĞLU Ebulfez [24 Févral 1971]. “Humanist Senetkar”, Azerbaycan Müellimi, Bakı.
İBADOĞLU Ebulfez [1979]. “XX. Esr Azerbaycan Romantiklerinde İnsan Konsepsiyası (1905-1910-cu İller)”, XX Esr Azerbaycan Edebiyatı Meseleleri, Bakı: Elm.
Hüseyn Cavid [1982]. Eserleri I, (Haz: Turan Yazıçı). Bakı: Yazıçı.
EROL Ali [2007]. Azerbaycan Şiiri’nde Romantizm (1905-1917), İzmir: Azerbaycan Kültür Derneği Yay, ss.310+X.
ELİYEV Kamran. [1985]. XX Esr Azerbaycan Romantiklerinin Edebî- Nezerî Görüşleri, Bakı: Elm.
ÇETIŞLİ İsmail [1999]. Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, Isparta: Kardelen Kitabevi.
ÇETİN Nurullah [2004]. Şiir Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Kitap.
BAYKARA Hüseyin [1975]. Azerbaycan İstiklâl Mücadelesi Tarihi, İstanbul: Gençlik Basımevi.
AĞAMİROV Midhet [1987]. Mehemmed Hadi’nin Felsefesi, Bakı: Azerbaycan Dövlet.
ABDULLA Şaiq [1977]. Eserleri IV (Tertib ve Qéydler: K. Talıbzâde, Réd: E. Mirehmedov), Bakı: Azer Neşriyat.
ABDULLA Şaiq [1968]. Eserleri II (Haz: Kamal Talıbzâde), Bakı: Azer.
ABBAS Sehhet [2000]. “Tercüme-i Halım Yahut Hululu” Mir Celâl-F. Hüseynov; XX. Asır Azerbaycan Edebiyatı (Haz.: Prof. Dr. Kemal Yavuz-Yrd. Doç. Dr. Erol Ülgen), İstanbul: Birleşik.
ABBAS Sehhet [1988]. “Şerare”, XX. Esr Azerbaycan Poéziyası, (Haz.: Memmed Memmedov), Bakı: Yazıçı.
ABBAS Sehhet [1988]. “Odessa Xeyalatı”, XX. Esr Azerbaycan Poéziyası, (Haz.: Memmed Memmedov), Bakı: Yazıçı.
ABBAS Sehhet [1988]. “Nida-yı Millet Yaxud Amal-ı Vetenperverane”, Çağdaş Türk Şiveleri Azerî Türkçesi ve Edebiyatı Metinleri, (Haz.: Yavuz Akpınar), İzmir: Ege Üniversitesi.
ABBAS Sehhet [1988]. “Yad Ét”, XX. Esr Azerbaycan Poéziyası, (Haz.: Memmed Memmedov), Bakı: Yazıçı
ABBAS Sehhet [1976]. Eserleri II, Bakı: Azerbaycan Dövlet.