19. Yüzyıla Ait Bir Mizah Risalesi: “Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence”

Hayatın gülünç, aksak ve çelişkili yanlarını yansıtarak insanı düşündürme, eğlendirmeveya güldürme maksadıyla kaleme alınan ürünler, mizah türü içerisinde yer almaktadır.Mizah, insanı gülmeye yönelten resim, yazı, minyatür, oyun, karikatür ve konuşma gibiçeşitli yollarla gerçekleştirilmektedir. Bu tür mizahî ürünlerin en başında latife/fıkragelmektedir. Ayrıca dinleyiciye/okuyucuya verilmek istenen mesajı aktarmak için başvurulanyöntemlerden biri de hikâye tarzı metinlere başvurmaktır. Bu şekilde farklıolay, durum ve kişiler üzerinden kıssadan hisse aktarımı gerçekleştirilir. Çalışmamızınkonusu, “Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence” isimli mizah risalesi serisidir. Bu eser,Mahmûd Şâkir tarafından H.1299 [M.1881/1882] yılında, tespit edebildiğimiz kadarıyladört sayısı hâlinde yayınlanmıştır. Risalelerin ilk sayfalarında naşiri tarafından “İhtâr”başlığıyla bir açıklama bölümü yer almaktadır. Dört risalede toplam 145 fıkra ve 23hikâye bulunmaktadır. Fıkra ve hikâyeler belirli bir konu üzerinde yoğunlaşmayıp farklımuhtevalara sahiptir. Bu yazıda ilk önce konuya giriş mahiyetinde bilgi verdikten sonrayazar ve adı geçen risaleler tanıtılacak, ardından içerisinde yer alan metinler şekil,muhteva ve üslup yönünden incelenecek ve fıkraların tasnifi yapılacaktır. Çalışmanınsonunda ise risalelerdeki metinlerin ilmî neşri sunulacaktır.

A Pamphlet of Humor from 19th Century: “Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence”

The article is written for the purpose of people think, entertain and laugh located in the humor genre by reflecting the life’s funny, imperfect and contradictory side. Humor is carried out in various ways such as image that lead people to laugh, text, miniature, game, caricature and speech. Waggery/joke comes at the beginning of this type of homorous studies. Also, one common method to transfer the message that was given to the audience is to get the story style text. In this way, the moral is carried out by transfering different events, cases and person. The subject of this article, “Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence” is a series of pamphlet consisted of humor. This pamphlets were published in four volumes by Mahmud Şakir in 1299 (1881/1882) year, as far as we can determine. In each pamphlet there is an “İhtar” title, description section by the author. There are total 145 jokes and 23 stories in four pamphlets. Jokes and stories have different topics not to focus on a specific topic. In this article, after providing information on the subject of the introductory, first, author and pamphlets will be introduced. Then located within the texts form will be examined in terms of content and styles and classification of the jokes. Finally, scientific form of the texts in the pamphlet will be presented.

PDF

___

YILDIRIM Dursun [1999]. Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, Ankara: Akçağ Yayınları.
ULUDAĞ Süleyman [1992]. “Behlûl-i Dânâ”, DİA, Cilt: 5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 352-353.
TURAL Hüseyin [1993]. “Cuhâ”, DİA, Cilt: 8, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 82.
TABAK Serap [2005]. “İzmir’de II. Meşrutiyet Dönemi’nin Başlarında İç Siyaset”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XX, Sayı: 2, ss. 113-132
ÖZCAN Abdülkadir [2010]. “Şehid Ali Paşa”, DİA, Cilt: 38, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 433-434.
ÖNGÜL Ali [2001]. “Karakuş Şerefeddin”, DİA, Cilt: 24, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 442-443.
OKAY M. Orhan [1997]. “Haşmet”, DİA, Cilt: 16, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 422-424.
MERTOĞLU Mehmet Fuat [2009]. “Sa‘lebî”, DİA, Cilt: 36, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 28-29.
Mahmûd Şâkir [1299], Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence 4, Mekteb-i Sanâyi.
Mahmûd Şâkir [1299], Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence 3, Mekteb-i Sanâyi.
Mahmûd Şâkir [1299], Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence 2, Mekteb-i Sanâyi.
Mahmûd Şâkir [1299], Tebessüm yâhûd Güzel Eğlence 1, Mekteb-i Sanâyi.
LEVEND Agâh Sırrı [1970]. “Divan Edebiyatında Gülmece ve Yergi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, ss. 37-45.
KÖPRÜLÜ Orhan F. [1996]. “Fuad Paşa, Keçecizâde”, DİA, Cilt: 13, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 202-205.
KÖK Bahattin [2001]. “Karakuş, Bahâeddin”, DİA, Cilt: 24, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, s. 441.
KAYA Mahmut [2007]. “Sokrat”, DİA, Cilt: 37, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 352-354.
http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/ [13.05.2016].
EKİNCİ Ramazan [2013]. “Fehîm’i Kadîm’in Latifeleri: Tercüme-i Letâyif-i Kibâr-ı Kümmelîn”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/4, Spring, ss. 749-768.
DURMUŞ İsmail [2005]. “Mizah”, DİA, Cilt: 30, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 205-206.
DURMUŞ İ.; M. ÇUHADAR M. [2000]. “İbnü’r-Rûmî”, DİA, Cilt: 21, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 186-188.
BOZKURT Nahide [1997]. “Hârûnürreşid”, DİA, Cilt: 16, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 258-261.
BORATAV Pertev Naili [1996]. Nasreddin Hoca, Ankara: Edebiyatçılar Derneği Yayınları.
ATNUR Y.; M. Z. KILIÇ [2014]. Erzurum Fıkraları, İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 59.
AKSOY Ömer Asım [2007]. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1-2, İstanbul: Inkılâp Kitabevi.