Doğuda mizah tipleri genellikle mistik ve kuralcı bir vadide gelişmiştir. Bu mizah, dün-yanın faniliği ve anlatılmazlık duygularıyla yüklüdür. Komik eserler genellikle zıt tipler-le yaşatılmışlardır. Aslî tipler, ya sefil, ya ahmak ya da deli olarak gösterilen halk filo-zoflarıdır. Aslında bunlar yaşadıkları dönemlerin sistemlerine karşı çıkan, akıllı hattaentelektüel tiplerdir. Sıfatları da nedim, derviş, hoca veya divane gibi sıfatlardır. Bu sı-fatlardan biriyle anılan tipler bilgili, kanunu ve kâideleri doğru yorumlayan, hatta hu-kuki davalarda amirlere doğru yolu gösteren, kılavuzluk eden insanlardır. Bu yüzdenmutlaka bu tiplerin yanında hükümdarlar, tüccarlar ve komutanlar gibi muktedir insan-lar bulunur. Harun Reşid’in yanında bulunan Behlül Dana (Divanı Behlül), Gazneli Mah-mut’un yanında Ebu Nuvas ve Telhek; Timur’un karşısında da Nasreddin Hoca’nın (Efen-di) çıkarılması tesadüfi değildir. Türk boyları arasında Azerbaycan’da molla, Özbekis-tan’da Nasreddin Afandi; Kazakistan’da Koja Nasr, Türkiye’de ve Balkanlar’da NasreddinHoca olarak bilinen Ependi genel çizgileriyle birbirlerinden çok az farklı zihniyetleri vedavranışları temsil ederler. Ancak bu farklılık hiç bir zaman fıkranın merkezinde yeralan insan-cemiyet ilişkisinden uzaklaşmaz. Türkmenistan’da Ependi fıkraları idareciylehalk arasında geçer. Halk hiçbir zaman doğrudan doğruya idare edenlere karşı çıkmaz,söyleyeceğini fıkra kahramanına söyletir. Türkmenistan’da fıkra tipleri; a) Türkmen kö-kenli fıkra tipleri, b) Diğer boylarla ortak fıkra tipleri olarak iki grupta incelenir. a)Türkmen kökenli fıkra tipleri; Türkmenler’de fıkra terimi yerine “şorta söz” veya “yo-mak” terimi kullanılmaktadır. Bu grupta Molla, Keymir Kör, Ataköpek Mergen ve AtaSalih gibi tipler bulunmaktadır. Çağdaş mizah ustası Pıhı Tagan da bu grubun önemlitemsilcisidir. b) İkinci grupta ise Nasreddin Hoca (Ependi) ve Aldar Köse yer almaktadır.Üzerinde durmak istediğimiz Ependi’ye ait fıkralardaki anlatım özelliği ile diğer Türkboylarındaki Nasreddin Hocalar’a ait anlatım özellikleri farklıdır. Fıkralar genellikle kısa,yoğun ve vurucu çekirdek bir cümle etrafında gelişen nesirle anlatılan bir türdür.Türkmenistan’da anlatılan ependi fıkraları ve bir olayı hikâye eden biraz daha uzun, birbakıma, tahkiye (anlatı) üslubu ile nakledilir. Ancak sözleri genellikle günümüzde yara-tılan ve Ependi’ye mal edilen fıkralarda bu özellik kaybolmaktadır. Türkmenistan’dakiEpendi fıkraları (Şorta Sözler/Yomaklar) üzerinde yapılan çalışmalar ve önemli görüşle-rin anlatılacağı bu makalede örnekler de verilecek ve dünyadaki fıkra teorileri ile bazıyorumlar yapılacaktır.

Humour typologies in the East usually developed in a mystical and strict environment. This humour is heavily under the influence of the transience in the world and the emotions of indescribability. The comic works are usually sustained with the antagonistic types. The main types whom happen to be folk philosophers are represented as either miserable, dumb or crazy people. Actually they are indeed some wise and intellectual people who are against the system of their time. Their title could be “nedim”, “derviş”, “hoca” or “divane”. People who are named with one of those titles above are knowing, interpreting law and facts accurately in a way that they guide and enlighten their superiors in legal cases. Thus, it is common to come across some powerful figures like rulers, merchants or commanders accompanying to these types. Behlül Dana (Divani Behlül) next to Harun Reşid, Ebu Nuvas and Telhek next to Gazneli Mahmut, Nesreddin Hoca (Efendi) against Timur are more than just coincidences. Ependi who is known as “molla” within Turkish societies in Azerbaijan, “Koja Nasr” in Kazakhstan, “Nasreddin Hoca” in Turkey and Balkans represent a type that is not so much different from each other in terms of mentality and behaviour in general. These differences hardly ever move away from the individual-society relationship which is placed at the heart of the folk jokes. The Ependi jokes in Turkmenistan usually occur in between the ruler and the public itself. The public never really object to the ruler directly, but instead they convey their message through Ependi. Joke Types in Turkmenistan are divided into two categories; a) Turkmen oriented joke types, b) The ones that are shared with other societies. a) Turkmen oriented joke types are defined as “yomak” or “şorta söz” in Turkmenistan. Under this category we can include types like “Molla”, “Keymir Kor”, “Atakopek” and “Ata Salih”. The contemporary humour master “Pıhı Tagan” is also a very important representative of this category. b) “Nasreddin Hoca (Ependi)” and “Aldar Kose” are under the second category. The narrative features relating to Ependi that we emphasize here and Nasreddin Hoca that we encounter in other Turkish societies are actually different from each other. Joke is a genre which is composed around a short, striking, core sentence that is elaborated with prose. Folk jokes in Turkmenistan are transmitted with somehow a narrative style about an event that is longer than a story. However; this nature of the jokes disappears in the ones that are created today and ascribed to Ependi. Herein some important works and studies on Ependi jokes (Şorta Sözler/Yomaklar) in Turkmenistan will be explained by giving examples and interpreting the humour theories in the world.