Sıtkı ULUERLER

Safevi Devleti'nin yıkılışa gidiş sürecinde Osmanlı'nın tutumu ve Rusya ile ittifak kurmasının anlamı (1722-1724)

XVIII. yüzyılın başından itibaren Safevi Devletinde baş gösteren olumsuz iç gelişmeler, İran coğrafyasında başta Afganlılar olmak üzere çeşitli grupların isyanlarına sebebiyet vermiştir. Bu isyanlar 1720 senesinden itibaren İran coğrafyasını tam bir karışıklığa sevk etmiştir. Afganlı Mahmud Han 1723 senesinde Safevilerin başkenti İsfahanı alarak İran yönetimini ele geçirmiştir. Bu süreçte Osmanlı ve Rusya, İranın karışık durumundan hareketle bazı yerleri almakla birlikte, Kafkasyadaki anlaşmazlık dolayısıyla da karşı karşıya gelmiştir. Sonrasında da İran Şehzadesi Tahmasbın talebi doğrultusunda ve Fransanın da arabuluculuğu ile İranda Safevi hanedanının devamı konusunda Osmanlı-Rus ittifakı kurma girişimleri başlamıştır. Bu girişimler 1724 senesinde bir antlaşma ile neticelenmiştir.

The attitude of the Ottoman in the process of being gone to destruction of the safavid State and the meaning of being allied with Russia

Worsening internal developments in Safavid Empire from the beginning of the 18th century gave rise to the rebellion of the various groups including Afghans in Iran geography. This revolt has led to a complete mess in Iran geography since the year 1720. Afghan Mahmud Khan in the year 1723 ha captured the Iranian goverment by taking Isfahan, the capital of the Safavid. In this process, the Ottoman Empire and Russia have taken some places due to the mixed situation of Iran. Additionally they came to face to face because of the conflicts in the Caucas. With the request of Tahmas, Persia and the mediation of France, the attempt to establish the Ottoman-Russia alliance has begun in the continuation of the Safaid dynasty in Iran. These initiatives have resulted in an agreement in the year 1724.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cevdet Dâhiliye, Belge No: 8168, 8215.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cevdet Hariciye, Belge No: 5309, 9328.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Cevdet Askeriye, Belge No: 35128.
AKTEPE, M. Münir: Nevşehirli İbrahim Paşa maddesi, İslam Ansiklopedisi (MEB), Cilt: IX, Eskişehir, 1997.
DANİŞMEND, İ. Hami: İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınevi, Cilt: IV, İstanbul, 1972.
JORGA, Nicolae: Osmanlı Tarihi, (Çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yay., Cilt: IV, İstanbul, 2005.
KARADENİZ, Yılmaz: İran Tarihi (1700-1925), Selenge Yayınları, İstanbul, 2012.
KARAL, Enver Ziya: Ahmed III maddesi, İslam Ansiklopedisi (MEB), Cilt: II, Eskişehir, 1997.
KURAT, Akdes Nimet: Rusya Tarihi, TTK Yay., Ankara, 1999.
Küçük Çelebizâde İsmail Asım, Tarih-i Râşid Zeyli, Cilt: VI, İstanbul, 1282.
KÜTÜKOĞLU, Bekir: Tahmasp II maddesi, İslam Ansiklopedisi (MEB), Cilt: XI, Eskişehir, 1997.
ROBERTS, J. M.: Avrupa Tarihi, İnkılâp Yay., (Çev. Fethi Aytuna), İstanbul, 2010.
ROEMER, H. R.: The Safavid Period, The Cambridge History Of Iran, Volume: 6, Edited by, Peter Jackson, Cambridge University Press, United Kingdom, 1986.
SERTOĞLU, Midhat: Mufassal Osmanlı Tarihi, Cilt: V, TTK Yay., Ankara, 2011.
SÜMER, Faruk: Safevi Tarihi İle İlgili İncelemeler I. ve II. Abbas Devirleri Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 69, İstanbul, 1990.
SYKES, P.M.: A History of Persia, Volume, II, London, 1915.
ULUERLER, Sıtkı: Osmanlı-Safevi İlişkilerindeki Temel Sorunlar Üzerine Bir Değerlendirme, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 197, İstanbul, 2012.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı: Osmanlı Tarihi, Cilt: IV/I. Kısım, TTK Yay., Ankara, 1991.