Rızaeddin Fahreddin'in edebî eserlerinde Osmanlı yazı dilinin tesiriyle fiilimsi eklerinin zenginliği

Bu makalede Tatar-Başkurt Türklerinin meşhur müftüsü Rızaeddin Fahreddinin edebî eserlerinde fiilimsiler, fiilimsi ekleri ele alınmıştır. Rızaeddin Fahreddin, Orenburg Diniye Nezaretinde kadılık ve müftülük görevlerinde bulunmuş, İdil-Ural bölgesinde yaşayan Müslüman Türklerin haklarının savunulmasında, meselelerinin halledilmesinde, onların Diniye Nezareti etrafında kenetlenmelerinde etkin rol oynayan bir fikir adamıdır. Bölgedeki Türkîçilik-Tatarçılık tartışmasında Türkîçilik taraftarı olan yazarın, Osmanlı yazı dilinin de tesiriyle hem Osmanlı yazı dilinde kullanılan fiilimsi eklerine hem de Tatarca-Başkurtçada kullanılan fiilimsi eklerine eserde yer verdiği görülmektedir. Eserler bu yönüyle, kullanılan fiilimsi ekleri bakımından hayli ilginç ve zengindir. Bundan dolayı bir makale olarak değerlendirilmiştir.

Rızaeddin Fahreddin s literacy works in which the richness of gerunds affixes with Ottoman writing language affects

In this article, gerundial expressions, gerundial affixes in the literature books of Rızaeddin Fahreddin who was a famous mufti of Tatar-Bashkurt Turks is discussed. Rızaeddin Fahreddin was a person who worked as Mufti and Kadi at Orenburg Religious Ministry, and an intellectual man who played an active role while solving the problems, defencing the rights of Muslim Turks who lived in Idil and Ural Region and coming together around the Religious Ministry. The writer who takes place at the side of Turkish Users which is a discussion between Turkish Usersand Tatarski Users is seen to use both gerundial affixes which were used in Ottoman and Tatarski and Bashkurdish literacy works. By this specialty his literal works are rather interesting and rich. So his works are discussed as an article.

PDF

___

ABDURRAHMAN, Sadi: Tatar Edebiyatı Tarihi, Tataristan Devlet Neşriyatı, Kazan, 1926.
BARGAN, Hüseyin: Rızaeddin Fahreddinin Derlediği Til Yarışı (Metin-İnceleme), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008.
DEMİRCİ, Metin: Rızaeddin Fahreddinin Edebî Eserleri Üzerine Dil ve Üslup İncelemesi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2011.
ERCİLASUN, Ahmet Bican: Örneklerle Bugünkü Türk Alfabeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996.
FAHREDDİN, Rızaeddin: Esma Yaki Amel ve Ceza, Muhammed Fātih Gılmanoğlu Matbaası, Orenburg, 1903.
FAHREDDİN, Rızaeddin: Selîme Yaki İffet, 2. Baskı, Haritonov Matbaası, Kazan, 1904.
KARAHAN, Leyla: Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 4. Baskı, Ankara, 1997.
KORKMAZ, Zeynep: Türkiye Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara, 2003.
ÖNER, Mustafa: Tatar Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara, 2007.
TOGAN, A. Zeki Velidi: Bugünkü Türk İli (Türkistan) ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, Cilt: 1, İstanbul, 1981.
YAĞCIOĞLU, Y. Ziya: Tataristan Meşhurları: Rızaeddin Fahreddin, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 105, Eylül, 1995.
YÜKSEL, Zühal: Kırım-Tatar Türkçesi, Editör: Ahmet Bican Ercilasun, Akçağ Yayınları, Ankara, 2007.